Nabywanie prawa do świadczeń przedemerytalnych

Możliwość uzyskania świadczenia przedemerytalnego mają:

• osoby zwolnione z zakładów pracy,
• przedsiębiorcy, którzy ogłosili upadłość,
• osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Niewypłacalny pracodawca

Świadczenie przedemerytalne mogą uzyskać pracownicy, którzy musieli odejść z pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu przepisów ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 158, poz. 1121 ze zm.). Taka sytuacja zachodzi m.in. wówczas, gdy sąd upadłościowy wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości pracodawcy (obejmującej likwidację majątku dłużnika lub możliwość zawarcia układu).

Osoby, które zostały z takich powodów zwolnione z pracy, mogą nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli do dnia rozwiązania stosunku pracy ukończyły co najmniej 56 lat (kobieta) lub 61 lat (mężczyzna) oraz udowodniły okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Jeśli na koniec roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy posiadały dłuższy staż ubezpieczeniowy (co najmniej 34 lata dla kobiet lub 39 lat dla mężczyzn), mogą uzyskać świadczenie przedemerytalne bez względu na osiągnięty wiek. W obydwu przypadkach konieczne jest pozostawanie w zatrudnieniu przez okres co najmniej 6 miesięcy u pracodawcy, który następnie uległ likwidacji lub stał się niewypłacalny. Do tego stażu wliczane są również okresy pobierania świadczeń w razie choroby i macierzyństwa.

Zwolnienie z przyczyn dotyczących pracodawcy

Prawo do świadczenia przedemerytalnego mogą również uzyskać osoby, których stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj. m.in.:

• z przyczyn niedotyczących pracowników na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tzw. zwolnienia grupowe) lub przepisów Kodeksu pracy (w przypadku rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę zatrudniającego mniej niż 20 pracowników),
• z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych lub technologicznych.

Osoby, których stosunek pracy został rozwiązany z wymienionych wyżej przyczyn, mogą nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli do dnia rozwiązania tego stosunku ukończyli wymagany wiek (co najmniej 55 lat dla kobiet lub 60 lat dla mężczyzn) oraz posiadali okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn. W przypadku gdy staż ten wynosi co najmniej 35 lat (kobieta) lub 40 lat (mężczyzna) świadczenie przedemerytalne mogą uzyskać bez względu na osiągnięty wiek. Również ta grupa zwolnionych pracowników musi spełnić warunek co najmniej 6-miesięcznego zatrudnienia u ostatniego pracodawcy (łącznie z okresami pobierania świadczeń w razie choroby i macierzyństwa).

Na preferencyjnych warunkach mogą uzyskać świadczenie przedemerytalne osoby, które zostały zwolnione (z wymienionych wyżej przyczyn) z zakładów produkujących azbest, o których mowa w ustawie z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (DzU z 2004 r. nr 3, poz. 20 ze zm.). Osoby te muszą udowodnić, że posiadają staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz że co najmniej 10 lat były zatrudnione w pełnym wymiarze czasu pracy w tych zakładach (art. 6 ww. ustawy). W razie spełnienia tych warunków świadczenie przedemerytalne przysługuje im niezależnie od osiągniętego wieku.

Przedsiębiorcy oraz osoby bez renty

Możliwość nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego mają również osoby, które prowadziły pozarolniczą działalność (w tym działalność gospodarczą), a następnie ogłosiły upadłość. Świadczenie przysługuje im pod warunkiem, że prowadziły wspomnianą działalność do dnia ogłoszenia upadłości oraz nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące, a także za ten okres opłaciły składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ponadto do dnia ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy muszą ukończyć co najmniej 56 lat (kobieta) lub 61 lat (mężczyzna) oraz posiadać okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn.

Aby otrzymać świadczenie przedemerytalne, nie wystarczy zwykłe wyrejestrowanie działalności gospodarczej. Konieczne jest wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Ostatnia grupa uprawnionych do uzyskania świadczenia przedemerytalnego to osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat i zarejestrowały się w powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od ustania tego prawa. Świadczenie przysługuje im po osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn. Osoby ubiegające się o przyznanie tego świadczenia muszą również udowodnić staż ubezpieczeniowy wynoszący 20 lat (kobieta) i 25 lat (mężczyzna). Obydwa warunki muszą być spełnione do dnia, w którym ustało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Warunki, które muszą spełnić wszyscy

Wszystkie osoby ubiegające się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego muszą spełnić również kilka wspólnych warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia. Przepisy wymagają przede wszystkim, aby zarejestrowały się w powiatowym urzędzie pracy i uzyskały status osoby bezrobotnej, a następnie pobierały przez co najmniej 6 miesięcy zasiłek dla bezrobotnych. W czasie pobierania tego zasiłku nie mogą odmówić przyjęcia propozycji zatrudnienia, innej pracy zarobkowej (np. na podstawie umowy-zlecenia, umowy o dzieło) lub też wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych, złożonej przez powiatowy urząd pracy.

Wszystkie osoby ubiegające się o świadczenie przedemerytalne muszą też zgłosić wniosek o to świadczenie do jednostki ZUS właściwej ze względu na własne miejsce zamieszkania, dołączając do wniosku odpowiednią dokumentację. Mają na to 30 dni od dnia, w którym powiatowy urząd pracy wydał dokument poświadczający 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W czasie składania wniosku muszą nadal posiadać status osoby bezrobotnej.

Podstawa prawna:

• ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (DzU nr 120, poz. 1252 ze zm.).