Zmiany w rentach z tytułu niezdolności do pracy

Rząd chce zakazać przyznawania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy osobom, które osiągną obniżony wiek emerytalny. I to nawet wówczas, gdy nie pobierają emerytury

Na rozpatrzenie przez Stały Komitet Rady Ministrów czeka projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Konsultacje przeprowadzono w ekspresowym tempie. Rada Dialogu Społecznego dostała 21 dni na przygotowanie swojego stanowiska ze względu na „pilną potrzebę wprowadzenia zmian w przepisach dotyczących wysokości najniższej emerytury przyznanej z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy”. Powód? Dopiero w marcu rząd zorientował się, że waloryzacja ominęła około 105 tys. świadczeniobiorców. Gwarancją kwoty najniższej emerytury nie są bowiem objęte emerytury przyznane z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy.

Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

Okazuje się, że przy okazji zmian dodano regulację uniemożliwiającą uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przez osobę, która osiągnęła wiek emerytalny lub pobiera emeryturę, z wyjątkiem rent z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego. Chodzi o zmiany w art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.). Obecnie ten przepis określa warunki do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy. Po zmianach znajdzie się tam zapis mówiący o tym, że prawo do takiego świadczenia będzie mieć tylko osoba, która „nie ma ustalonego prawa do emerytury lub nie spełnia warunków do jej uzyskania”. Co to znaczy? – Uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, z wyłączeniem tych z ubezpieczenia wypadkowego, będzie możliwe tylko przez osobę, która nie osiągnęła wieku emerytalnego i której nie ustalono prawa do emerytury – tłumaczy Andrzej Radzisław, radca prawny z Kancelarii Prawnej LexConsulting.pl.

Pytany przez nas o powody takiej zmiany resort rodziny odsyła do uzasadnienia projektu. Tam zaś można przeczytać, czym jest renta i emerytura.

Będzie gorzej

Eksperci zwracają uwagę na pułapki tkwiące w tym przepisie.

Po pierwsze, jak mówi radca prawny Przemysław Stobiński, szef praktyki prawa pracy Deloitte Legal, Pasternak, Korba, Moskwa, Jarmul i Wspólnicy, taka zmiana przepisów pozbawia część ubezpieczonych możliwości wyboru pomiędzy rentą z tytułu niezdolności do pracy, a emeryturą. – Dotyczy to tych, którzy po osiągnięciu wieku emerytalnego będą kontynuować zatrudnienie i z tego tytułu nadal opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe – tłumaczy DGP Przemysław Stobiński.

Dodaje, że wprowadzenie nowego przepisu będzie sprzeczne z zasadą wyrażoną w art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, że w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w tej ustawie wypłaca się wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. – W tym przypadku ubezpieczony nie będzie mógł zdecydować o pobieraniu renty, gdyby jej wysokość okazała się wyższa od emerytury – podkreśla Stobiński.

Zwłaszcza że w przyszłości renty z tytułu niezdolności do pracy mogą być wyższe niż emerytury kapitałowe. Świadczenie rentowe jest bowiem nadal liczone na starych zasadach, a więc zwiększane o część socjalną ustalaną na podstawie aktualnej – stale rosnącej – kwoty bazowej.

Po drugie, zmiana zaproponowana przez resort łamie konstytucyjną zasadę równości. – Autorzy projektu chcą bowiem pozbawić prawa do renty kobiety już w wieku 60 lat, jednocześnie dając mężczyznom prawo do ubiegania się o takie świadczenia do czasu ukończenia 65 lat. W tym przypadku konieczne jest ustalenie jednolitych zasad, bez względu na płeć – tłumaczy Krzysztof Pater, były minister polityki społecznej.

---

Takie zastrzeżenie jest tym bardziej zasadne, bowiem art. 58 ustawy emerytalnej określającej wymagany staż do renty nie różnicuje ubezpieczonych ze względu na płeć. Są tylko dwa kryteria: staż i wiek.

Ale to nie koniec pułapek. Andrzej Radzisław wskazuje na dodatkowe niebezpieczeństwo. Uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy będzie możliwe tylko przez osobę, która nie osiągnęła wieku emerytalnego i której nie ustalono prawa do emerytury.

– Powstaje więc pytanie, co w sytuacji, gdy w dniu złożenia wniosku o rentę osoba zainteresowana nie miała jeszcze prawa do emerytury, ale w czasie toczącego się postępowania w ZUS czy też już przed sądem – np. na skutek wniesionego odwołania – taki wiek osiąga – zauważa. Jego zdaniem przepis w obecnej formie może być interpretowany w sposób niekorzystny dla ubezpieczonych. – I taka osoba renty nie otrzyma – kwituje ekspert.

– Konieczne jest dopisanie do projektu ustawy, że o prawie do renty decyduje data złożenia wniosku, a nie dzień wydania decyzji przez ZUS – uważa Krzysztof Pater.

Skok w kierunku pieniędzy

Przedsiębiorcy zwracają też uwagę na jeszcze jedną sprawę. – Zaproponowana zmiana narusza podstawową zasadę wzajemności obowiązującą w polskim systemie ubezpieczeniowym, mówiącą o tym, że w zamian za składkę należy się świadczenie. Jeśli więc rząd chce zabrać emerytom prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, a nadal każe płacić za nich składkę rentową, to będzie to po prostu podatek. I wprowadzenie takiej zasady doprowadzi do tego, że przedsiębiorcy nie będą zatrudniać emerytów na podstawie umowy o pracę – ostrzega Łukasz Kozłowski, ekspert Pracodawców RP, członek rady nadzorczej ZUS.

Podobnie uważa Dorota Wolicka, wiceprezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. – Rząd domaga się od nas składek za pracowników, a jeśli ci zachorują w okresie przedemerytalnym, to w dniu ukończenia wieku emerytalnego stracą prawo do renty. Jakim prawem? – komentuje.

– Jeśli ustawa zostanie uchwalona w takiej formie, to wcześniej czy później państwo polskie przegra sprawę przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej – podsumowuje Andrzej Strębski. ^ⒸⓅ

Etap legislacyjny: Projekt po konsultacjach społecznych.