Staż emerytalny a prawo do emerytury

Staż emerytalny wpływa bezpośrednio zarówno na prawo do emerytury, jak i jej wysokość. Korzystając z poniższych informacji, mogą więc Państwo sprawdzić, czy legitymują się stażem emerytalnym wymaganym do przyznania emerytury, o którą zamierzają się ubiegać, oraz ustalić wymiar okresów, jaki zostanie przyjęty do obliczenia jej wysokości.

OBLICZ WYSOKOŚĆ EMERYTURY: KALKULATOR EMERYTALNY

Szczegółowy wykaz wszystkich okresów uwzględnianych przy ustalaniu emerytury oraz dokumentów, wymaganych na ich potwierdzenie, znajdą Państwo na stronie: http://www.zus.pl/default.asp?p=4&id=387.

Prawidłowe ustalenie stażu jest istotne z uwagi na to, że te dane wprowadzają Państwo do kalkulatora samodzielnie. Muszą Państwo pamiętać, iż przy ustalaniu prawa do emerytury przebyte okresy przyjmuje się w faktycznie udokumentowanym wymiarze, tj. z uwzględnieniem lat, miesięcy i dni (np. 12 lat, 2 miesiące i 28 dni). Natomiast przy obliczaniu wysokości emerytury przyjmuje się pełne lata i miesiące kalendarzowe. Taki też wymiar (z pominięciem dni) zostanie przyjęty przez kalkulator do obliczenia Państwa emerytury.

W rubrykach dotyczących poszczególnych okresów ich wyliczony wymiar należy wpisać z uwzględnieniem lat, miesięcy i dni.

Wpisanie okresów z uwzględnieniem lat, miesięcy i dni jest konieczne z uwagi na to, że kalkulator sam ogranicza okresy nieskładkowe do 1/3 udowodnionych okresów składkowych oraz ustala wymiar okresów pracy w gospodarstwie rolnym oraz prowadzenia tego gospodarstwa, co z kolei ma istotne znaczenie dla prawidłowego obliczenia wysokości emerytury.

Zobacz również serwis: Emerytury i renty

Osobno muszą Państwo policzyć:

• okresy składkowe (art. 6 ustawy emerytalnej),
• okresy nieskładkowe (art. 7 ustawy emerytalnej),
• okresy uzupełniające, tj. prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w tym gospodarstwie (art. 10 ustawy emerytalnej),
• okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, ale tylko tym osobom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny (art. 10a ustawy emerytalnej).

Przed krótką prezentacją zasad dotyczących uwzględniania poszczególnych okresów, konieczne jest zwrócenie uwagi Państwa na dwa istotne zagadnienia.

Kolejność uwzględniania okresów

W pierwszej kolejności uwzględnia się okresy składkowe. Okresy te przyjmuje się bez żadnych ograniczeń. Następnie przyjmuje się okresy nieskładkowe, ale wyłącznie w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 uwzględnionych okresów składkowych. Gdy okresy składkowe i nieskładkowe są niewystarczające do ustalenia uprawnień do emerytury - uzupełnia się je okresami prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie. Gdy tak ustalony wymiar okresów nadal jest niewystarczający do przyznania emerytury dla osoby, która ukończyła powszechny wiek emerytalny - można doliczyć okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zbieg okresów

W przypadku, gdy okresy składkowe, nieskładkowe i prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w tym gospodarstwie lub pobierania renty zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się okres korzystniejszy. Oznacza to - przykładowo - że osobie, która studiowała na uczelni wyższej, np. zaocznie czy wieczorowo, pozostając jednocześnie w zatrudnieniu - do ustalenia prawa do emerytury oraz jej wysokości należy przyjąć okres pracy. Okres ten jest bowiem okresem składkowym, a zatem korzystniejszym niż - przebyty w tym samym czasie - okres nieskładkowy (studia wyższe).

Polecamy także: Kalkulator stażu pracy

W przypadku, gdy ubezpieczony w tym samym czasie podlegał ubezpieczeniom z różnych tytułów (umowa o pracę i prowadzenie działalności gospodarczej, za którą dobrowolnie opłacał składki), lub jednocześnie podlegał ubezpieczeniu i przebywał okres nieskładkowy, lub dwa okresy nieskładkowe w tym samym czasie, np. w okresie studiów sprawował opiekę nad dzieckiem w wieku do lat 4 - zarówno przy ustalaniu prawa do emerytury, jak i jej wysokości okresów tych nie sumuje się, ani też nie uwzględnia ich w zwiększonym wymiarze.

PRZYKŁAD

Kobieta ubiegająca się o emeryturę przysługującą z tytułu ukończenia 60 lat i udowodnienia 15 - letniego stażu emerytalnego, przebyła następujące okresy:

od 1 czerwca 1967 r. do 31 lipca 1977 r. - okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy (10 lat i 2 miesiące),
od 1 października 1972 r. do 30 września 1976 r. - okres studiów wyższych - wieczorowych (4 lata),
od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2005 r. - umowa agencyjna (2 lata).

Wnioskodawczyni zsumowała powyższe okresy i uznała, iż posiada staż emerytalny w wymiarze przekraczającym 16 lat, a więc wystarczającym do przyznania tzw. niepełnej emerytury. Jednak tak nie jest. Czteroletni okres studiów wyższych zbiega się bowiem w czasie z okresem zatrudnienia, a zatem nie może być uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury (uwzględnieniu podlega jako korzystniejszy - okres zatrudnienia). Zainteresowana udowodniła zatem okres składkowy w wymiarze 12 lat i 2 miesiące, co nie daje jej uprawnień emerytalnych.

Okresy składkowe

Okresami składkowymi - między innymi:

• okresy ubezpieczenia, tj. przypadające od dnia 1 stycznia 1999 r.:
• okresy opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz
• okresy nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek - zarówno wtedy, gdy tytuł podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym istniał do końca roku kalendarzowego, jak również gdy ustał przed końcem roku, lecz po opłaceniu składek od rocznej podstawy wymiaru.
• okresy opłacania składki na ubezpieczenie społeczne (od 15 listopada 1991 r. do 31grudnia 1998 r.) oraz okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, albo za które nie było obowiązku opłacania składki, przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r.

Wszystkie te okresy są wymienione w art. 6 ustawy emerytalnej.

Przy ustalaniu okresu uprawniającego do świadczeń dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia, (np. ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracujących), nie uwzględnia się okresów, za które nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom w tym okresie.

Okresem składkowym (ani nieskładkowym) nie jest okres urlopu bezpłatnego, udzielonego na podstawie art. 174 § 2 Kodeksu pracy, stanowiący przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych. W okresie tym ani nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, a tym samym okres ten nie może zostać zakwalifikowany jako składkowy.

Przy obliczaniu wysokości emerytury, okresy składkowe uwzględnia się w wymiarze po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Zadaj pytanie: Forum Kadry

Okresy nieskładkowe

Okresy nieskładkowe to - wymienione w art. 7 ustawy emerytalnej - okresy braku aktywności zawodowej, które - z uwagi na ich specyfikę - w pełni uzasadniają uwzględnienie ich przy ustalaniu prawa do emerytury. Są to - między innymi - okresy pobierania zasiłków chorobowych, wychowywania dzieci w wieku do lat 4, studiów wyższych czy studiów doktoranckich. Odmiennie niż ma to miejsce w przypadku okresów składkowych - ustawa emerytalna przewiduje ograniczenia przy uwzględnianiu okresów nieskładkowych.

Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz jej wysokości okresy nieskładkowe przyjmuje się w wymiarze nie przekraczającym jednej trzeciej uwzględnionych okresów składkowych.

Obliczając jedną trzecią okresów składkowych bierze się pod uwagę cały udowodniony okres składkowy, tj. lata, miesiące i dni. Przyjmuje się, że 1/3 roku to 4 miesiące, miesiąc to 30 dni, a zatem 1/3 miesiąca to 10 dni, a dni pozostałe w wyniku dzielenia zaokrągla się do pełnych dni.

PRZYKŁAD

Kobieta urodzona w listopadzie 1947 r., ubiegająca się o emeryturę powszechną, a więc wymagającą udowodnienia co najmniej 20 - lat okresów składkowych i nieskładkowych albo 15 lat dla uzyskania tzw. emerytury niepełnej, przebyła następujące okresy:

• od 1 października 1965 r. do 30 września 1970 r. - studia wyższe (okres nieskładkowy - 5 lat),
• od 1 stycznia 1971 r. do 31 grudnia 1973 r. - okres wychowywania dzieci w wieku do lat 4 (okres nieskładkowy - 3 lata),
• od 1 listopada 1970 r. do 11 grudnia 1986 r. - pozostawała na utrzymaniu męża,
• od 12 stycznia 1987 r. - do 31 grudnia 1995 r. - pobyt za granicą, w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy o zabezpieczeniu społecznym,
• od 16 sierpnia 2001 r. do 30 listopada 2013 r. - zatrudnienie w ramach stosunku pracy (12 lat, 3 miesiące i 15 dni).

Łączny wymiar udowodnionych okresów składkowych to 12 lat, 3 miesiące i 15 dni. Przy ustalaniu emerytury można zatem uwzględnić okresy nieskładkowe w rozmiarze ograniczonym do 1/3 okresów składkowych, tj. w wymiarze 4 lata, 1 miesiąc i 5 dni (a nie - jak udowodniła zainteresowana - 8 lat). Łącznie więc ubezpieczona udowodniła 16 lat, 4 miesiące i 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Uzyska zatem emeryturę niepełną, a do obliczenia wysokości świadczenia ZUS przyjmie 12 lat i 3 miesiące okresów składkowych oraz 4 lata i 1 miesiąc okresów nieskładkowych.

Przy ustalaniu wysokości emerytury, okresy nieskładkowe uwzględnia się licząc po 0,7% podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok tych okresów, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie

Ustawa emerytalna przewiduje możliwość zaliczania do stażu wymaganego do przyznania emerytury okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie. Legitymowanie się wyłącznie tymi okresami nie uprawnia do przyznania emerytury z ustawy emerytalnej, natomiast okresy te przyjmuje się do ustalenia prawa do emerytury w przypadku, gdy udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe są niewystarczające do ustalenia prawa do tego świadczenia. Okresów pracy w gospodarstwie rolnym nie uwzględnia się, jeżeli zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Okresy pracy w gospodarstwie rolnym, które są przyjmowane przy ustalaniu prawa do emerytury oraz jej wysokości, zostały wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie uwzględnia się - bez względu na ich faktyczny wymiar - jedynie w zakresie niezbędnym do ustalenia prawa do emerytury - po uprzednim zliczeniu okresów składkowych i nieskładkowych.

Przy ustalaniu, czy został spełniony warunek posiadania okresu wymaganego do ustalenia prawa do emerytury, w pierwszej kolejności bada się liczbę udowodnionych lat składkowych i nieskładkowych (w rozmiarze nie przekraczającym 1/3 uwzględnionych okresów składkowych). Okresy pracy w gospodarstwie rolnym przyjmuje się dopiero wówczas, gdy okresy składkowe i nieskładkowe są zbyt krótkie i nie zezwalają na przyznanie emerytury. Zwracamy uwagę, że w tabeli dotyczącej okresów, okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie należy wpisać w dwóch miejscach. W rubryce "Liczba okresów pracy w gospodarstwie rolnym, za które opłacono składkę" należy wpisać wyłącznie te okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne rolników, np. 2 lata i 6 miesięcy. Są to okresy przypadające począwszy od 1 lipca 1977 r. Ma to istotne znaczenie przy obliczaniu tzw. części składkowej lub zwiększenia rolnego. Natomiast w rubryce "Liczba okresów pracy w gospodarstwie rolnym, za które nie opłacono składki" wpisujemy okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie przebyte przed dniem 1 lipca 1977 r.

Zobacz również: ZUS czy OFE - do kiedy wybór?

Okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Przy ustalaniu prawa do emerytury osoby, która osiągnęła powszechny wiek emerytalny i utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z FUS z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, oraz okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Możliwość doliczenia okresu pobierania renty dotyczy wyłącznie tych osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny. Nie podlega on zatem uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień do emerytury przysługującej w obniżonym wieku, czy też bez względu na wiek.

Okres pobierania renty podlega doliczeniu wyłącznie w wymiarze niezbędnym do ustalenia prawa do emerytury. Doliczenie okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy prawo do renty ustało wskutek odzyskania zdolności do pracy. Okres ten nie podlega zatem doliczeniu w przypadku, gdy o emeryturę ubiega się osoba nadal uprawniona do tej renty.

Okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie jest uwzględniany przy ustalaniu wysokości emerytury.

Nie jest to bowiem ani okres składkowy, ani nieskładkowy w rozumieniu ustawy emerytalnej, a tylko te dwa okresy podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości emerytury (pominąwszy szczególne rozwiązania dot. okresów rolnych). Natomiast doliczenie tego okresu może zdecydować o podstawie prawnej przyznania emerytury, a więc o tym, czy zostanie przyznana emerytura przewidziana w art. 27 ustawy emerytalnej, gdzie wymagany staż wynosi 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, czy w art. 28 - gdzie wymagany jest staż o 5 lat krótszy (odpowiednio 15 i 20 lat). Jest to o tyle istotne, że emerytura przyznawana na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej podlega podwyższeniu do świadczenia najniższego, a emerytura przyznana w myśl art. 28 tej ustawy - nie jest objęta tą gwarancją i jest wypłacana w faktycznie ustalonej wysokości.

PRZYKŁAD

W styczniu 2014r. wniosek o emeryturę złożyła kobieta urodzona w 1948r., która na przestrzeni życia udowodniła następujące okresy:

• od 1 października 1964 r. do 30 września 1973 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców (okres uzupełniający - 9 lat),
• od 1 kwietnia 1980 r. do 31 marca 1989 r. - prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej (okres składkowy - 9 lat),
• od 1 sierpnia 1989 r. do 30 września 1994 r. - pobieranie okresowej renty inwalidzkiej według II grupy inwalidów, przyznanej na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (okres pobierania renty - 5 lat i 2 miesiące).

Przy ustalaniu prawa do emerytury ZUS uwzględni: 9 lat okresów składkowych oraz 9 lat okresów pracy w gospodarstwie rolnym, a więc łącznie 18 lat. Okres ten zostanie dopełniony 2 latami pobierania renty inwalidzkiej. Ubezpieczona uzyska zatem prawo do emerytury przysługującej na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, a jeśli jej wysokość okaże się niższa od emerytury najniższej - emerytura ustalona zostanie w wysokości świadczenia najniższego

Pominięcie tego okresu przy wypisywaniu stażu emerytalnego spowoduje, że - w przypadku wybrania z listy wariantu "Kobieta wiek 60 lat, staż 20 lat" kalkulator wyemituje komunikat o treści "Wprowadzony staż nie uprawnia do emerytury!". Jeśli wybiorą Państwo wariant "Kobieta - wiek 60 lat, staż 15 lat" - kalkulator ustali wysokość emerytury w kwocie faktycznie obliczonej, a jeśli okaże się niższa od emerytury najniższej - bez jej podwyższenia do kwoty świadczenia najniższego.

Przy ustalaniu prawa do emerytury dolicza się wyłącznie okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie podlega zatem uwzględnieniu okres, w którym prawo do tej renty było zawieszone, np. z uwagi na pobieranie innego, korzystniejszego świadczenia, a tym samym okresu takiego nie można uwzględnić przy wypełnianiu rubryki "Liczba okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy".

Polecamy także: Przejście z OFE do ZUS

PRZYKŁAD

W maju 2014 r. wniosek o emeryturę złożyła 64 - letnia ubezpieczona, która udowodniła - między innymi - okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Renta została przyznana na okres od 1 grudnia 2000 r. do 30 listopada 2006 r., z tym, że od 1 stycznia 2002 r. zainteresowana pobiera rentę rodzinną, jako świadczenie korzystniejsze.

Jeżeli wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych (oraz ew. rolnych) jest niewystarczający do przyznania emerytury, można je uzupełnić okresem pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Renta była pobierana od 1 grudnia 2000 r. do 31 grudnia 2001 r. (od 1 stycznia 2002 r. pobierana jest renta rodzinna), a więc przez okres 1 roku i 1 miesiąca.

W takim przypadku w rubryce "Liczba lat, miesięcy i dni okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy" należy wpisać 1 rok i 1 miesiąc.

Źródło: mojaemerytura.zus.pl