REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zatrudnienie członków zarządu spółek kapitałowych na podstawie cywilnoprawnej umowy o zarządzanie

Tomasz Duraj
doktor hab. nauk prawnych, ekspert z zakresu prawa pracy
Cywilnoprawna umowa o zarządzanie członków zarządu spółek kapitałowych. /Fot. Fotolia
Cywilnoprawna umowa o zarządzanie członków zarządu spółek kapitałowych. /Fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Członkowie zarządu spółek kapitałowych mogą wykonywać swoją pracę na podstawie cywilnoprawnej umowy o zarządzanie. Łączy ona w sobie elementy różnych umów nazwanych, takich jak: umowy zlecenia, umowy o dzieło czy też umowy o pracę.

Cywilnoprawna umowa o zarządzanie

Dopuszczalność zatrudniania członków zarządu spółek kapitałowych na podstawie umów o charakterze cywilnoprawnym wynika z samego Kodeksu spółek handlowych (ustawa z dnia 15 września 2000 r. – tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 1030). Taki wniosek można wyprowadzić z art. 203 § 1 (370 § 1) ksh, zgodnie z którym odwołanie członka zarządu nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Na dopuszczalność wykorzystywania wobec tej grupy osób umów prawa cywilnego ustawodawca wskazuje także w art. 378 § 1 ksh, w którym przyjmuje się, iż rada nadzorcza ustala wynagrodzenie członków zarządu spółki akcyjnej zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy. Ustawodawca mówiąc o „innej umowie niż umowa o pracę”, musiał mieć na myśli cywilnoprawną umowę o zatrudnienie, biorąc pod uwagę fakt, iż na gruncie prawa pracy nie wyróżnia się poza umową o pracę innych umów kreujących stosunek pracy, za wyjątkiem spółdzielczej umowy o pracę, która jednak ma zastosowanie wyłącznie w spółdzielniach pracy, przy zatrudnianiu członków tych spółdzielni oraz umowy w celu przygotowania zawodowego, która jako szczególny rodzaj umowy o pracę wykorzystywana jest jedynie do zatrudniania pracowników młodocianych.

REKLAMA

Autopromocja

BEZPŁATNY WZÓR: UMOWY O PRACĘ Z CZŁONKIEM ZARZĄDU SPÓŁKI KAPITAŁOWEJ

Także w aktach o charakterze szczególnym ustawodawca wprost opowiedział się za możliwością wykorzystania cywilnoprawnych form zatrudnienia wobec omawianej kategorii osób zarządzających. Mam tu na myśli przede wszystkim nieobowiązującą już ustawę z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz.U. Nr 162, poz. 1112 z późn. zm.). W art. 46 ust. 6 pierwotnego brzmienia cytowanego aktu ustawodawca jednoznacznie wskazywał, iż w celu zwiększenia odpowiedzialności prezesa zarządu i pozostałych członków zarządu spółki węglowej za wyniki działalności przedsiębiorstwa spółki w okresie realizacji programu reformy, pełnomocnik walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki zawiera z poszczególnymi członkami jej zarządu cywilnoprawną „umowę menedżerską”. Ponadto należy zwrócić również uwagę na art. 17 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 216 z późn. zm.), który przewiduje obligatoryjne wykorzystanie cywilnoprawnej umowy o zatrudnienie wobec zarządcy spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego, który staje się członkiem jednoosobowego zarządu tejże spółki.

Zatrudnianie członków zarządu spółek kapitałowych na podstawie umowy o pracę na czas określony - zalety i wady

Umowa o zarządzanie spółką/kontrakt menedżerski i zlecenie

Również praktyka życia gospodarczego pokazuje, iż od początku lat 90. powoli – lecz sukcesywnie – zwiększa się liczba cywilnoprawnych umów o zatrudnienie zawieranych z członkami zarządu spółek kapitałowych. Wśród nich dominującą rolę odgrywa tzw. umowa o zarządzanie spółką, która niekiedy określana jest także mianem kontraktu menedżerskiego. Rzadko natomiast dochodzi do zawierania z omawianą kategorią osób zarządzających umów zlecenia sensu stricto uregulowanych w Kodeksie cywilnym (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – tj. Dz.U. z 2014 r., poz. 121). W literaturze przedmiotu postrzegane są one jako zbyt „ubogie” dla właściwego ukształtowania różnorodnych interesów i celów członków zarządu oraz angażującej ich spółki kapitałowej.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Umowa o dzieło

Niezwykle nisko – moim zdaniem – należy także ocenić przydatność umowy o dzieło w rozumieniu art. 627 i n. kc, gdy chodzi o możliwość jej zastosowania wobec omawianej kategorii osób zarządzających. W klasycznej umowie o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania z góry sprecyzowanego dzieła o charakterze materialnym lub niematerialnym, którego realizacja zależy przede wszystkim od samego wykonawcy dzieła. Tymczasem zobowiązanie członka zarządu do uzyskania przez spółkę, poprzez prowadzenie jej spraw, określonego wyniku ekonomicznego nie odpowiada wskazanym powyżej założeniom. Po pierwsze, wynik ten najczęściej nie jest z góry sprecyzowany, lecz wyznacza się go za pośrednictwem kryteriów pomocniczych (np. wielkości zysku). Jest on z reguły ustalany i oceniany po upływie określonego czasu. Po drugie zaś, realizacja wyniku ekonomicznego danej spółki kapitałowej nie zależy jedynie od członka zarządu. Wręcz przeciwnie, gdyż bardzo często jest ona uwarunkowana wieloma czynnikami natury obiektywnej, których wpływu na osiągnięcie danego wyniku nie da się precyzyjnie przewidzieć i określić. Wydaje się zatem, iż co najwyżej umowa o dzieło może być wykorzystywana jako dodatkowa (uzupełniająca) podstawa świadczenia pracy przez członków zarządu na rzecz spółki kapitałowej.

Porozmawiaj o tym na FORUM

Umowy o charakterze nienazwanym

Wskazując na umowę o zarządzanie spółką kapitałową jako zasadniczą podstawę angażowania członków zarządu w ramach cywilnoprawnych form zatrudnienia, konieczne wydaje się ustalenie jej kwalifikacji prawnej. W literaturze przedmiotu powszechnie przyjmuje się, iż omawianą kategorię umów należy zaliczyć do umów o charakterze nienazwanym. Uzasadnieniem takiego stanowiska jest brak na gruncie obowiązującego prawa wyodrębnionego zespołu przepisów, który obok ustawowej nazwy regulowałby szczegółowo, w sposób kompleksowy, essentialia negotii umowy o zarządzanie spółką kapitałową.

Charakterystyczną cechą umowy o zarządzanie z członkami zarządu spółek kapitałowych jako umowy nienazwanej jest to, iż jednoczy ona w sobie elementy różnych umów nazwanych, takich jak: umowy zlecenia, umowy o dzieło czy też umowy o pracę. Zakwalifikowanie cywilnoprawnej umowy o zarządzanie spółką kapitałową do umów nienazwanych pozwala na stosowanie do niej, w sprawach nieuregulowanych przez strony, zarówno przepisów kodeksu cywilnego dotyczących umów w ogólności oraz części ogólnej prawa zobowiązań, jak również odpowiednio przepisów o zleceniu, zgodnie z dyspozycją art. 750 kc. Oczywiście strony w treści umowy o zarządzanie spółką kapitałową mogą wyraźnie wyłączyć możliwość odpowiedniego stosowania przepisów o zleceniu. Decydując się jednak na takie rozwiązanie, muszą sobie zdawać sprawę z jego negatywnych konsekwencji w przypadku zaistnienia okoliczności, które nie zostały przewidziane w treści wskazanej tu umowy.

Tak jak już wcześniej wspomniałem, cywilnoprawne umowy o zarządzanie zawierane z członkami zarządu spółek kapitałowych dosyć często określane są także mianem kontraktów menedżerskich. Uważam jednak, iż nazwa ta nie do końca odpowiada specyfice omawianej kategorii osób zarządzających. Powyższa teza wynika z tego, że kontrakt menedżerski sensu stricto stosowany jest wyłącznie do zatrudnienia zarządcy, który jako osoba trzecia wobec organizacji gospodarczej, zobowiązuje się do kierowania cudzym przedsiębiorstwem w imieniu i ze skutkiem dla niego. Tymczasem takiego statusu prawnego nie można przypisać członkowi zarządu pełniącemu funkcję piastuna organu osoby prawnej. Nie jest on bowiem w stosunku do spółki osobą trzecią, upoważnioną do działania w cudzej sferze prawnej „w imieniu” spółki. Wręcz przeciwnie - zgodnie z teorią organów - omawiana kategoria osób zarządzających, stanowiąc niezbędny element struktury organizacyjnej spółki, działa „za” osobę prawną, a czynności jej uważane są za czynności samej osoby prawnej. Dlatego też wydaje się, iż bardziej adekwatnym od kontraktu menedżerskiego określeniem cywilnoprawnej umowy o zatrudnienie członków zarządu w spółce kapitałowej jest umowa o zarządzanie.

Zatrudnianie członków zarządu spółek kapitałowych na podstawie aktu wyboru

REKLAMA

Z uwagi na to, iż umowa o zarządzanie spółką kapitałową zawarta z członkiem zarządu - jako umowa nienazwana - nie posiada szczegółowej regulacji prawnej wyznaczającej essentialia negotii, strony dysponują daleko idącą swobodą w kształtowaniu jej treści, znacznie wykraczającą poza możliwości, jakie w tym zakresie daje reżim prawny umów nazwanych, w tym także umowy o pracę. Należy jednak pamiętać, iż swoboda ta nie ma charakteru absolutnego, bowiem postanowienia cywilnoprawnej umowy o zarządzanie nie mogą naruszać bezwzględnie obowiązujących przepisów Kodeksu spółek handlowych, które wyznaczają ustrojową pozycję członków zarządu, w tym także w zakresie ich uprawnień, obowiązków oraz odpowiedzialności.

Nie zagłębiając się szczegółowo w bogatą problematykę treści umów o zarządzanie zawieranych z członkami zarządu spółek kapitałowych, należy podkreślić, iż umowy te poza konkretyzacją i uściśleniem obowiązków wynikających z przepisów Kodeksu spółek handlowych oraz innych aktów wewnętrznego prawa spółek, powinny wprowadzać szereg dodatkowych obowiązków o charakterze wynikowym, przyjmujących postać zadań i celów do realizacji. Co więcej, ich wykonanie może być zabezpieczane szczególnymi formami odpowiedzialności polegającymi bądź to na obniżeniu pewnych elementów uposażenia przysługującego członkom zarządu, bądź też na wcześniejszym rozwiązaniu z nimi umowy o zarządzanie. Wprowadzenie wskazanych powyżej postanowień do treści cywilnoprawnych umów o zatrudnienie wydaje się być konieczne dla poprawy efektywności i sprawności funkcjonowania spółki w obrocie gospodarczym, co stanowi jeden z najważniejszych powodów wykorzystywania umów o zarządzanie wobec członków zarządu. Ponadto, aby lepiej kontrolować wyniki osiągane przez omawianą kategorię osób zarządzających, w umowach tych często określa się szczegółowe kryteria efektywności zarządzania. Kryteria te mogą mieć zróżnicowany charakter, w zależności od rodzaju prowadzonej przez spółkę działalności oraz jej sytuacji ekonomicznej. Do najczęściej wykorzystywanych kryteriów efektywności zarządzania zalicza się: wyniki finansowe spółki, określony wzrost jej rentowności, płynność finansową spółki, efektywność jej kapitału, zmniejszenie kosztów własnych produkcji czy też realizację konkretnych zadań wyszczególnionych w umowie o zarządzanie jako obowiązków członka zarządu spółki (np. w zakresie jej restrukturyzacji).

Jednym z koniecznych elementów cywilnoprawnej umowy o zarządzanie jest określenie należności, jakie przysługują członkom zarządu w zamian za pracę wykonywaną na rzecz spółki kapitałowej. Z uwagi na brak jakiejkolwiek regulacji prawnej, która miałaby bezpośrednie zastosowanie w zakresie wskazanej powyżej kwestii (wyjątkiem są tu spółki kapitałowe objęte ustawą z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi – tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 254 z późn. zm.), strony posiadają całkowitą swobodę, gdy chodzi zarówno o wybór systemu oraz sposobu wynagradzania omawianej kategorii osób zarządzających, jak również o ustalenie rodzaju i wysokości poszczególnych składników wynagrodzenia oraz innych dodatkowych należności przysługujących im z tytułu pełnienia funkcji w zarządzie spółki. Dla skuteczniejszego zmotywowania członków zarządu do bardziej efektywnego kierowania spółką kapitałową bardzo często uzależnia się wypłatę znacznej części wynagrodzenia oraz innych świadczeń pieniężnych należnych im za pracę na rzecz spółki od jej wyników finansowych oraz stopnia realizacji zadań i obowiązków ciążących na członkach zarządu. Nie ma także żadnych przeszkód, aby całość wynagrodzenia wypłacanego członkowi zarządu zatrudnionemu w ramach cywilnoprawnej umowy o zarządzanie była uzależniona od osiąganych przez niego wyników. Taka możliwość nie istnieje na gruncie stosunku pracy. W praktyce jednak nie stosuje się raczej takich systemów wynagradzania wobec członków zarządu zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego.

Umowa o pracę z członkiem zarządu - zasady reprezentacji spółki

Wprowadzenie do treści umowy o zarządzanie zawieranej z członkiem zarządu obowiązków i powinności o charakterze wynikowym oraz wiązanie ich ze szczególnymi formami odpowiedzialności zabezpieczającymi ich realizację, nadaje tej umowie cech umowy rezultatu. Nie zmienia to jednak charakteru umowy o zarządzanie, która nadal jest umową starannego działania, tyle że pod wpływem woli stron ulega ona istotnej modyfikacji w kierunku umowy rezultatu.

Kończąc rozważania, należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną cechę charakterystyczną dla umów o zarządzanie spółka kapitałową. Stwarzają one stronom daleko idącą swobodę w zakresie ustalenia długości ich trwania oraz możliwości wcześniejszego rozwiązania. Umowa o zarządzanie będąca podstawą zatrudnienia członka zarządu spółki może mieć zarówno charakter okresowy, jak również może zostać zawarta na czas nieokreślony. W praktyce najczęściej jednak umowy te zawiera się na czas określony, zbieżny z długością kadencji członka zarządu. Ponadto istnieje możliwość elastycznego uregulowania dopuszczalności wcześniejszego rozwiązania cywilnoprawnej umowy o zarządzanie. Ta elastyczność umożliwia wprowadzenie do jej treści takich postanowień, które pozwolą na odpowiednie zharmonizowanie długości trwania cywilnoprawnej umowy o zatrudnienie z okresem, w jakim członek zarządu jest powiązany ze spółką stosunkiem organizacyjnym. Autonomia, jaką dysponują strony w zakresie omawianej tu kwestii może doprowadzić do dwojakiego ukształtowania treści umowy o zarządzanie. Po pierwsze, umowa o zarządzanie może zagwarantować spółce całkowitą swobodę jej rozwiązania z członkiem zarządu. Brak jakiejkolwiek stabilizacji zatrudnienia członków zarządu jest jednak niekorzystny nie tylko dla nich samych, ale także dla interesów samej spółki. Obawa członków zarządu przed utratą zajmowanych stanowisk może bowiem paraliżować ich poczynania związane z kierowaniem sprawami spółki, co może mieć negatywny wpływ na efektywność jej funkcjonowania, prowadząc do pogorszenia wyników finansowych spółki. Po drugie zaś, strony umowy o zarządzanie, w ramach przysługującej im autonomii, mogą ustanowić w jej treści odpowiednie mechanizmy stabilizujące cywilnoprawny stosunek zatrudnienia wskazanej kategorii osób zarządzających. W tym zakresie najczęściej stosuje się: ustalenie zamkniętego katalogu przesłanek wcześniejszego rozwiązania umowy, długie okresy wypowiedzenia, bądź zagwarantowanie wysokich odpraw w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy. W literaturze przedmiotu przyjmuje się jednak, iż zbyt daleko idąca ochrona trwałości cywilnoprawnego zatrudnienia członków zarządu spółek kapitałowych nie odpowiada zarówno naturze stosunku członkostwa w zarządzie, który może ulec rozwiązaniu - co do zasady - w każdym czasie, jak również prowadzi do istotnego ograniczenia elastyczności zatrudnienia, która stanowi jeden z podstawowych walorów umowy o zarządzanie.

Podsumowując, z punktu widzenia ochrony interesów spółki kapitałowej, wykorzystanie wobec członków zarządu cywilnoprawnych umów o zarządzanie, przynosi znacznie lepsze efekty niż ich zatrudnianie na podstawie stosunku pracy. Nie dość, że umowy te charakteryzują się daleko idącą elastycznością, która umożliwia spółce ich rozwiązanie w każdym czasie, co uwzględnia specyfikę funkcjonowania członków zarządu spółek kapitałowych, to jeszcze pozwalają na zwiększenie efektywności prowadzenia spółki kapitałowej w obrocie gospodarczym, poprzez skuteczniejszą motywację członków zarządu do osiągania przez spółkę jak najlepszych wyników ekonomicznych. Ponadto stosowanie do zatrudniania członków zarządu cywilnoprawnych umów o zarządzanie daje spółce kapitałowej możliwość przerzucenia znacznej części ryzyka nieuzyskania oczekiwanych rezultatów na tę kategorię zarządców. Nie mają tu też zastosowania ochronne regulacje Kodeksu pracy, które z mocy prawa wykorzystuje się jedynie do zatrudnienia pracowniczego.

Przywrócenie do pracy członka zarządu

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Uprawnienia rodzicielskie
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne
Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Sejm: Trzeba to zmienić. Pracownik zapłacił 900 złotych za okulary. Dofinansowanie tylko 140 złotych od pracodawcy

Wszyscy wiemy, że pracownik pracujący przy komputerze ma prawo do refundacji kosztów zakupu okularów. Płaci pracodawca. Przepisy nie określą jednak, ile wynosi ta refundacja. Pojawił się pomysł dookreślenia tego. Proponowany limit kwotowy dla refundacji, to: "50% kosztów zakupu okularów korekcyjnych lub przynajmniej 500 złotych".   

4 formy pomocy z UP dla pracodawców poszkodowanych w powodzi 2024

Urząd pracy pomaga pracodawcom poszkodowanym w wyniku powodzi. Przewidziano 4 formy wsparcia z UP: umorzenie środków przyznanych na refundację wyposażenia lub doposażenia stanowisk pracy, zwrot kosztów poniesionych przez pracodawcę za skierowanych bezrobotnych, Zwrot kosztów na wynagrodzenia, nagrody i składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników, pożyczka na wynagrodzenia z FGŚP. Jak z nich skorzystać?

Komunikat ZUS: Utrudnienia w działaniu aplikacji mZUS oraz programie Płatnik

Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje o ograniczeniach w działaniu aplikacji mobilnej mZUS dla Lekarza oraz programu Płatnik.

Nagroda jubileuszowa: Komu przysługuje i w jakiej wysokości

Kodeks pracy nie zajmuje się nagrodą jubileuszową, co oznacza, że to świadczenie nie przysługuje wszystkim pracownikom. Tzw. jubileuszówka jest bowiem świadczeniem charakterystycznym dla sfery budżetowej. Jej wysokość ustalana jest w zależności od stażu pracy i wysokości wynagrodzenia uprawnionej osoby.

REKLAMA

4 formy pomocy z UP dla bezrobotnych poszkodowanych w powodzi 2024

Urząd pracy przyznaje bezrobotnym poszkodowanym w powodzi nie tylko pomoc materialną - świadczenie pieniężne w wysokości 1662,00 zł. Sprawdź, jakie jeszcze formy wsparcia przewiduje UP.

Ile płacą za staż z urzędu pracy w 2024 roku?

Staż z urzędu pracy jest nabywaniem przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Ile płacą za staż w 2024 roku? Ile może trwać i jakie korzyści ma pracodawca?

Zatrudnianie cudzoziemców tylko na podstawie umowy o pracę. Czy grozi nam wyhamowanie gospodarki i utrata konkurencyjności?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej proponuje, aby od stycznia 2025 r. cudzoziemcy starający się o zatrudnienie w Polsce otrzymali wymagane zezwolenie tylko wówczas, gdy będzie ono objęte umową o pracę. Ta propozycja spotkała się krytyką niektórych organizacji pracodawców i przedsiębiorców.

Wynagrodzenie nauczycieli i nauczycieli początkujących w 2025 r. i 2026 r. [wzrost o 5% a nie 15% jak chciał ZNP. Trwają prace]

Zmieni się wynagrodzenie nauczycieli i nauczycieli początkujących w 2025 r. i 2026 r. Rząd póki co przyjął projekt tzw. ustawy okołobudżetowej na 2025 r. Wynika z tego 5 proc. wzrost średniego wynagrodzenia nauczycieli początkujących. 

REKLAMA

Kto straci gruszę w 2024 r. Co zrobić żeby ją jednak wykorzystać, a pieniądze otrzymać w styczniu 2025?

Kto straci gruszę w 2024 r. Co zrobić żeby ją jednak wykorzystać, a pieniądze otrzymać w styczniu 2025? Czym są tzw. wczasy pod gruszą? Kończy się rok kalendarzowy, kiedy najlepiej wziąć urlop wypoczynkowy by zyskać dodatkowe dni wolne?

Czternasta emerytura - informacja z ZUS

ZUS rozpoczął wysyłkę listów podsumowujących wypłatę czternastych emerytur. Korespondencja trafi do blisko 6,8 mln osób.

REKLAMA