Roszczenia odwołanego członka zarządu wynikające ze stosunku pracy
Na mocy art. 203 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej jako "ksh") odwołanie członka zarządu „nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu” (chodzi tu o umowę zlecenia, kontrakt menedżerski itp.). Odwołanie członka zarządu powoduje bowiem ustanie ze skutkiem natychmiastowym "jedynie" stosunku organizacyjnego pomiędzy nim a spółką i nie powoduje co do zasady, wygaśnięcia równoległego stosunku wynikającego ze stosunku pracy lub innej umowy o charakterze cywilnoprawnym, chyba że np. umowę o pracę zawarto na czas określony (w tym przypadku na czas pełnienia funkcji) lub też kontrakt menedżerski zawiera klauzulę o wygaśnięciu tej umowy z chwilą odwołania członka ze składu zarządu.
Dotychczas istniała rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego dotycząca tego, czy odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej (art. 203 § 1 i art. 370 § 1 ksh), zatrudnionemu przy tym na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem, służy roszczenie o przywrócenie do pracy. Według pierwszego stanowiska reprezentowanego w orzecznictwie, przepisy art. 203 § 1 ksh, a także art. 370 § 1 ksh sprzeciwiają się temu, aby odwołany członek zarządu spółki, który był zatrudniony na tym stanowisku na podstawie umowy o pracę, mógł zostać przywrócony do pracy w razie, gdy umowa ta została rozwiązana niezgodnie z prawem. Natomiast według drugiego stanowiska, przepisy art. 203 § 1 ksh oraz art. 370 § 1 ksh nie są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów prawa pracy, nie wyłączają więc możliwości przywrócenia do pracy członka zarządu spółki, który był zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Zobacz również: Wypowiedzenie umowy o pracę - praktyczna instrukcja
W związku z powyższym zaistniała konieczność rozstrzygnięcia, czy ustanie stosunku organizacyjnego (korporacyjnego) ma bezpośredni wpływ na stosunek pracy zawiązany na podstawie umowy o pracę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że odwołanie ze stanowiska członka zarządu spółki, które nie zostało skutecznie podważone w trybie przepisów prawa handlowego, z reguły stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2 marca 2011 r. II PK 201/2010 LexPolonica nr 2603572; z dnia 26 stycznia 2000 r. I PKN 479/99 OSNAPiUS 2001/11 poz. 377; z dnia 25 listopada 1997 r. I PKN 388/97 OSNAPiUS 1998/18 poz. 540), ponieważ z chwilą odwołania traci on możliwość świadczenia pracy, w przypadku członka zarządu - zarządzania spółką.
Co po odwołaniu?
Przy założeniu, że członek zarządu zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę na tymże stanowisku fakt odwołania go z pełnionej funkcji uniemożliwia mu z reguły wykonywanie obowiązków wchodzących w zakres jego pracowniczego stanowiska.
W wyroku z dnia 6 kwietnia 2011 r. II PK 255/2010 (Monitor Prawa Pracy 2011/8 str. 46) Sąd Najwyższy podkreślił, że uchwała o odwołaniu członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powoduje natychmiastowe ustanie korporacyjnego stosunku członkostwa w zarządzie spółki, ale nie prowadzi to do automatycznego rozwiązania stosunku pracy będącego podstawą zatrudnienia na tym stanowisku, chyba że chodzi o umowę o pracę zawartą na czas pełnienia funkcji w zarządzie
Były członek zarządu zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, jak każdy zwolniony pracownik, w sądzie pracy ma do wyboru jedno z dwóch roszczeń - przywrócenie do pracy albo odszkodowanie.
Przywrócenie do pracy
Do reaktywacji stosunku pracy dochodzi, gdy po wygraniu sprawy w sądzie odwołany członek zarządu wyrazi wobec pracodawcy wolę kontynuowania stosunku pracy w rozumieniu art. 48 § 1 kp w przepisanym terminie. Jednak przywrócony do pracy członek zarządu nie odzyskuje prawa zarządu spółką, gdyż przecież zostaje przywrócony jako pracownik, a nie jako członek zarządu. Jeśli w umowie o pracę jego obowiązki pracownicze są ściśle powiązane z zarządzaniem spółką to po przywróceniu do pracy nie mogą i nie będą mogły być wykonywanie. Przywrócenie do pracy nie przywraca pracownikowi, byłemu członkowi zarządu, umocowania do zarządzania spółką i jej reprezentowania. To może być osiągnięte tylko przez skuteczne zaskarżenie odwołania z zarządu, na podstawie prawa handlowego, co powoduje ponowne wejście powoda w stosunek organizacyjny członkostwa w zarządzie (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2006 r., III PK 53/2006, LexPolonica nr 1571618).
Odszkodowanie
Sąd pracy ma możliwość wyboru za pracownika roszczenia o odszkodowanie zamiast zgłoszonego przywrócenia do pracy wtedy, kiedy uwzględnienie tego ostatniego żądania jest niemożliwe lub niecelowe (art. 45 § 2 k.p. i art. 56 § 1 k.p. w związku art. 56 § 2 k.p.). Jak wyjaśnia Sądu Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 16 maja 2012 r. (III PZP 3/2012) brak możliwości wykonywania obowiązków pracowniczych po restytucji stosunku pracy w pełni uzasadnia zastosowane tych przepisów i wybranie za pracownika roszczenia o odszkodowanie, bowiem przywrócenie do pracy jest wtedy co do zasady niecelowe.
To z kolei pozwala uznać, że nie jest możliwe uwzględnienie żądania przywrócenia do pracy w takiej sytuacji.
W sytuacji gdy z powództwem o przywrócenie do pracy występuje odwołany członek zarządu nie jest możliwe ani celowe przywrócenie go do pracy
Zobacz również: Zawarcie umowy o pracę przez osobę nieupoważnioną
Członek zarządu podlegający szczególnej ochronie
W przypadku pracownika podlegającego szczególnej ochronie, na podstawie przepisów kodeksu pracy sąd pracy nie ma prawa wyboru za pracownika roszczenia o odszkodowanie (art. 45 § 2 i 3 kp). Sąd pracy może jednak zastosować art. 477[1] kpc, który daje mu uprawnienie do orzeczenia odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy w przypadku gdy pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione.
Uwaga! Zgodnie jednak z cytowaną powyżej uchwałą Sądu Najwyższego sąd pracy w przypadku byłego członka zarządu spółki - podlegającego szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy - jest związany żądaniem przywrócenia do pracy wtedy, kiedy z ustaleń faktycznych wynika, że odwołanie z zarządu nastąpiło na skutek okoliczności niezwiązanych z zawinionym, nienależytym wywiązywaniem się przez niego z obowiązków organizacyjnych i zarazem pracowniczych.
W tym przypadku przywrócenie do pracy powoduje nawiązanie ze strony pracownika jedynie formalnej więzi z pracodawcą, bez faktycznego świadczenia pracy, a więc powrót na stanowisko odwołanego członka zarządu, chyba że strony dojdą do porozumienia w zakresie zmiany warunków pracy.
Paradoksalnie jednak pracodawcy zawierają z członkami zarządu bezterminowe umowy o pracę, na mocy których powierzają im wykonywanie obowiązków ograniczonych co do zasady okresem sprawowania funkcji w zarządzie. Racjonalny pracodawca ma, zdaniem Sądu Najwyższego, możliwość uniknięcia niekorzystnych skutków będących następstwem uwarunkowań wynikających z przepisów dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę.
Jeśli mimo to godzi się na umowę o pracę na czas nieokreślony, to ze wszystkimi skutkami z niej wynikającymi, także z konsekwencją w postaci ograniczenia możliwości swobodnego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, np. w przypadku szczególnej ochrony stosunku pracy.
Mając to na uwadze w dniu 16 maja 2012 r. (III PZP 3/2012, LexPolonica nr 3873115) Sąd Najwyższy podjął uchwałę zgodnie z którą "w przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r. Nr 94 poz. 1037 ze zm.) nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy".
Polecamy serwis: Zatrudnianie i zwalnianie
O autorze:
Małgorzata Regulska-Cieślak - radca prawny
Radca prawny Małgorzata Regulska-Cieślak prowadzi indywidualną praktykę zawodową, w ramach której zajmuje się kompleksową obsługą klientów biznesowych i indywidualnych w sprawach z zakresu prawa pracy, w tym zbiorowego prawa pracy, z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, handlowego oraz prawa autorskiego.
Radca prawny Małgorzata Regulska-Cieślak specjalizuje się w sprawach dotyczących współdziałania ze związkami zawodowymi, rozwiązywania sporów zbiorowych, przeprowadzania procesów zwolnień grupowych, bierze udział w negocjacjach nad regulaminami pracy, regulaminami wynagrodzeń, regulaminami zwolnień grupowych oraz układami zbiorowymi pracy. Zajmuje się również prowadzeniem szkoleń i warsztatów z prawa pracy.
W ramach prowadzonej działalności zapewnia również reprezentację przed sądami i innymi instytucjami oraz organami, sporządzanie projektów umów, regulaminów, pism procesowych, pism urzędowych, wezwań do zapłaty, wezwań do wykonania świadczenia, a także konsultacje prawne oraz sporządzanie opinii.
Autorka licznych artykułów oraz ekspert Wieszjak.pl.
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze