Jak przebiega kontrola PFRON po zmianie przepisów

Po zmianie przepisów pracodawcy otrzymujący z Funduszu środki na dofinansowanie miesięcznego wynagrodzenia osób niepełnosprawnych muszą liczyć się z możliwością przeprowadzenia rozszerzonej kontroli. Uzasadnieniem do wprowadzenia zmian w tym zakresie była potrzeba uszczelnienia systemu wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych. W ostatnim czasie zdarzały się bowiem przypadki wyłudzania przez nieuczciwych pracodawców środków publicznych przeznaczonych na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.

Zobacz: Kiedy powstaje obowiązek opłacania składek na PFRON

Postępowanie sprawdzające u pracodawcy

Nowelizacja przepisów, która weszła w życie 15 września 2012 r., wprowadziła nowe postępowanie – sprawdzające (art. 26a ust. 9b ustawy o rehabilitacji zawodowej...), którego celem jest potwierdzenie:

• zgodności ze stanem faktycznym danych zawartych w dokumentach: miesięcznej informacji o wynagrodzeniach, zatrudnieniu i stopniach niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych, z uwzględnieniem pracowników, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych (druk INF-D-P) oraz wniosku o wypłatę miesięcznego dofinansowania za dany miesiąc (druk Wn-D);
• sytuacji ekonomicznej pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, która zgodnie z przepisami (art. 48a ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej...) wyklucza udzielenie pomocy publicznej.

Pomoc ze środków Funduszu nie może zostać udzielona lub wypłacona pracodawcy wykonującemu działalność gospodarczą:

• znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej według kryteriów określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących udzielania pomocy publicznej;
• na którym ciąży obowiązek zwrotu pomocy, wynikający z wcześniejszych decyzji Komisji Europejskiej, uznających pomoc za niezgodną z prawem oraz ze wspólnym rynkiem;
• jeżeli udzielenie pomocy w formie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia skutkowałoby przekroczeniem kwoty 10 mln euro rocznej pomocy na zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych u tego pracodawcy.

Podjęcie postępowania sprawdzającego dotyczącego złożonego wniosku o wypłatę miesięcznego dofinansowania wydłuża termin przekazania przez Fundusz miesięcznego dofinansowania na rachunek bankowy pracodawcy. Termin ten, który wynosi 25 dni od dnia otrzymania kompletnego i prawidłowo wypełnionego wniosku o wypłatę miesięcznego dofinansowania, ulega przedłużeniu o okres niezbędny do przeprowadzenia tego postępowania, nie dłużej jednak niż o 14 dni (art. 26a ust. 9c ustawy o rehabilitacji zawodowej...).

Brak stwierdzonych nieprawidłowości umożliwia przekazanie przez Fundusz miesięcznego dofinansowania. Natomiast w przypadku ich wykrycia Prezes Zarządu Funduszu może zarządzić przeprowadzenie kontroli pracodawcy.

Zagrożenia (–)

Podjęcie przez PFRON postępowania sprawdzającego, dotyczącego złożonego wniosku o wypłatę miesięcznego dofinansowania, wydłuża nawet o 14 dni termin przekazania przez Fundusz miesięcznego dofinansowania na rachunek bankowy pracodawcy.

Dzięki postępowaniu sprawdzającemu Fundusz ma możliwość weryfikacji danych oraz informacji podawanych przez pracodawcę bez konieczności wszczynania postępowania kontrolnego i wydawania decyzji w sprawie, jeżeli w postępowaniu nie wykryto nieprawidłowości. Na tym etapie Fundusz może wezwać pracodawcę do przesłania dodatkowych dokumentów i na tej podstawie sprawdzić prawdziwość danych zawartych w drukach Wn-D oraz INF-D-P. Dokumenty te powinny potwierdzać m.in. stan zatrudnienia niepełnosprawnych pracowników, na których jest pobierane dofinansowanie, dokonanie wypłaty wynagrodzeń czy poniesienie pozostałych kosztów płacy.

Postępowanie sprawdzające jest zbliżone do stosowanego w praktyce przez Fundusz postępowania wyjaśniającego. Było ono przeprowadzane przez Fundusz w przypadku wykrycia błędów, nieprawidłowości w drukach Wn-D oraz INF-D-P lub ujawnienia niezgodności między oświadczeniami wnioskodawcy składanymi w formularzach INF-O-PP (formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o inną pomoc niż pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie, pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie) a danymi pozostającymi w posiadaniu Funduszu, dotyczącymi sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy.

Zobacz: Czy pracodawca może dokonać obniżenia wpłat na PFRON

Kontrola wystawiających ulgi oraz korzystających z ulg

Nowelizacja ustawy rozszerzyła kontrolę Funduszu na dodatkowe podmioty (art. 22a ustawy o rehabilitacji zawodowej...), tj. na pracodawców wystawiających ulgi we wpłatach na Fundusz oraz pracodawców korzystających z tych ulg. Dotychczas Fundusz kontrolował prawidłowość wystawiania ulg i korzystania z tego uprawnienia na podstawie dwóch rozporządzeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej, tj. z 10 marca 2011 r. w sprawie określenia wzorów miesięcznych i rocznych informacji o zatrudnieniu, kształceniu lub o działalności na rzecz osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 63, poz. 329) oraz z 18 lutego 2011 r. w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych Zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na ten fundusz (Dz.U. Nr 44, poz. 231). Pierwsze z nich umożliwiało comiesięczną identyfikację pracodawców spełniających warunki do wystawiania ulg we wpłatach na PFRON, natomiast drugie – identyfikację pracodawców, którzy nabyli ulgi. Przepisy te nie dawały jednak podstaw do przeprowadzenia szczegółowej kontroli. Dopiero wprowadzone zmiany w art. 34 ust. 9 ustawy o rehabilitacji zawodowej (...) umożliwiły wydanie nowego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2012 r. w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Na jego podstawie możliwe jest przeprowadzenie kontroli u sprzedającego lub nabywcy w zakresie prawidłowości realizacji przepisu art. 22 ustawy, dotyczącego wydawania informacji o obniżeniu wpłaty na PFRON i korzystania z tej ulgi.

Zobacz: Jak obniżyć wpłaty na PFRON

Kontrola zgodności ze stanem faktycznym

Na podstawie dotychczasowych przepisów ustawy Prezes Zarządu Funduszu mógł przeprowadzać kontrole pracodawcy w zakresie miesięcznego dofinansowania, w szczególności dotyczące ustalania wysokości miesięcznego dofinansowania i wypłaty wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.

Po nowelizacji przepisów Fundusz kontroluje zgodność ze stanem faktycznym:

• danych zawartych w dokumentach (tj. we wniosku Wn-D oraz w informacji INF-D-P),
• wysokości miesięcznego dofinansowania, w tym kwot i terminów poniesienia miesięcznych kosztów płacy pracowników (art. 26a ust. 10 ustawy rehabilitacji zawodowej...).

Kontrolerzy Funduszu badają przede wszystkim dokumenty potwierdzające informacje zawarte w formularzach przesłanych przez pracodawcę, na podstawie których Fundusz udzielił dofinansowania. Mogą to być m.in. umowy o pracę, wyciągi bankowe, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz inne dokumenty poświadczające faktyczne i terminowe poniesienie przez pracodawcę kosztów płacy.

WAŻNE!

Dokumentami badanymi przez kontrolerów Funduszu, potwierdzającymi informacje przekazane w formularzach, na podstawie których Fundusz udzielił pracodawcy dofinansowania, są m.in. umowy o pracę, wyciągi bankowe, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Kontrola Funduszu obejmuje swoim zakresem także weryfikację spełnienia przez pracodawców nowego warunku uzyskania dofinansowania – dochowanie terminów poniesienia miesięcznych kosztów płacy pracowników. Jeżeli miesięczne koszty płacy zostały poniesione przez pracodawcę z naruszeniem terminów, wynikających z odrębnych przepisów, przekraczającym 14 dni – miesięczne dofinansowanie nie przysługuje (art. 26a ust. 1a1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej...). Kosztami płacy są: wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczone od tego wynagrodzenia i obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 2 pkt 4a ustawy o rehabilitacji zawodowej...).

Jeżeli zatem pracodawca przekroczy 14-dniowy termin opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia, który nie pozbawia go dofinansowania (termin wypłaty określony w Kodeksie pracy, układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub w umowie o pracę) albo w opłaceniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy od tego wynagrodzenia (terminy wypłaty określone ustawach o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych), nie uzyska dofinansowania. Warunek „terminowości” jest również dochowany, gdy termin na opłacenie składek ZUS i zaliczki na podatek dochodowy przypada po wymaganym terminie złożenia wniosku do Funduszu. W tym przypadku przeprowadzenie weryfikacji przez Fundusz może nastąpić, począwszy od dnia upływu terminu wynikającego z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych. Niespełnianie warunku „terminowości” skutkuje wydaniem przez Prezesa Zarządu Funduszu decyzji o odmowie wypłaty miesięcznego dofinansowania (art. 26a ust. 1a1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej...).

Decyzja o odmowie wypłaty miesięcznego dofinansowania zostaje również wydana:

• w stosunku do pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą w przypadkach wykluczających udzielenie pomocy publicznej,
• jeżeli wynagrodzenie pracownika niepełnosprawnego nie zostało przekazane na jego rachunek bankowy lub na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo na adres zamieszkania tego pracownika, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania kwot pieniężnych (art. 26a ust. 9a pkt 1–2 ustawy o rehabilitacji zawodowej...).

Zobacz: Utrata statusu zakładu pracy chronionej

Dotychczas wydanie przez Prezesa Zarządu Funduszu decyzji nakazującej zwrot wypłaconego dofinansowania było następstwem przeprowadzonej u pracodawcy kontroli, która stwierdzała nieprawidłowości. Na podstawie znowelizowanych przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej... Prezes Zarządu Funduszu wydaje taką decyzję również w wyniku analizy dokumentów zgromadzonych przez Fundusz lub danych zgromadzonych w rejestrach określonych w ustawie: Centralnym Rejestrze Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników, krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON) prowadzonym przez Prezesa GUS, rejestrze prowadzonym przez ZUS, w Centralnej Bazie RCIPESEL. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wyniku kontroli, analizy dokumentów zgromadzonych przez Fundusz lub danych z rejestrów znowelizowana ustawa wprowadziła uprawnienie dla Prezesa Zarządu Funduszu do wydania jeszcze jednej decyzji – o wstrzymaniu dofinansowania do czasu zwrotu wypłaconego dofinansowania. Decyzja podlega wykonaniu z dniem wydania (art. 26a ust. 11 ustawy o rehabilitacji zawodowej...).

Zobacz: Sytuacja pracodawców po utracie statusu zakładu pracy chronionej

Fundusz jest uprawniony do nieodpłatnego korzystania z danych zgromadzonych m.in. przez ZUS. Może on w związku z tym sprawdzić, czy pracownik, na którego pracodawca otrzymał dofinansowanie do wynagrodzenia, jest zgłoszony do ubezpieczeń, ma odprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne i czy nie ma ustalonego prawa do emerytury. W przypadku wykrycia jakiejkolwiek nieprawidłowości Prezes Zarządu Funduszu wydaje decyzję o wstrzymaniu dofinansowania oraz decyzję nakazującą zwrot wypłaconego dofinansowania w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości.

Zobacz także serwis: Ubezpieczenia

Sankcje

Znowelizowana ustawa o PFRON wprowadziła przepisy przewidujące sankcje za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy również w zakresie kontroli. Karze grzywny do 5000 zł podlega każdy, kto udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli czy zgłasza nieprawdziwe dane lub udziela nieprawdziwych wyjaśnień albo odmawia ich udzielenia (art. 56b ustawy o rehabilitacji zawodowej...). Orzekanie w powyższych sprawach następuje w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (art. 56c ustawy o rehabilitacji zawodowej...).

Zmiany w rozporządzeniu o kontroli

Od 24 stycznia 2013 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2012 r. w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Nowe rozporządzenie zawiera dotychczasowe rozwiązania dotyczące trybu i sposobu przeprowadzania kontroli. Zmiany w większości przypadków mają charakter doprecyzowujący i porządkujący.

Kontrola pracodawców wystawiających ulgi oraz korzystających z tych ulg

Procedurę kontrolną rozszerzono dodatkowo na pracodawców wystawiających ulgi we wpłatach na Fundusz oraz pracodawców korzystających z tych ulg, zgodnie ze znowelizowanym art. 22a ustawy o rehabilitacji zawodowej... (§ 1 rozporządzenia w sprawie trybu i sposobu prowadzenia kontroli...).

Zobacz również: Forum Kadry

Kontrola w jednoosobowym składzie

Rozporządzenie umożliwia przeprowadzenie kontroli przez Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w jednoosobowym składzie (§ 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie trybu i sposobu prowadzenia kontroli...). Dotychczas kontrola była przeprowadzana przez zespół składający się z co najmniej dwóch kontrolujących.

Nowe miejsce przeprowadzania kontroli

Dotychczas, w uzasadnionych okolicznościach, kontrola mogła być przeprowadzona:

1. poza godzinami pracy podmiotu kontrolowanego lub w dni wolne od pracy;
2. w siedzibie organu upoważnionego do kontroli.

Nowe rozporządzenie wprowadza możliwość przeprowadzenia kontroli również w miejscu świadczenia pracy przez pracowników podmiotu kontrolowanego, w obecności kierownika tego podmiotu lub osoby przez niego upoważnionej (§ 9 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia w sprawie trybu i sposobu prowadzenia kontroli...).

Rozszerzenie obowiązków kierownika podmiotu kontrolowanego

Poza dotychczasowymi obowiązkami kierownik podmiotu kontrolowanego zapewnia:

• swobodny wstęp i poruszanie się po terenie podmiotu kontrolowanego (§ 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie trybu i sposobu prowadzenia kontroli...),
• dostęp, na żądanie kontrolującego, do dokumentacji dotyczącej działalności podmiotu kontrolowanego, w przypadku gdy jest prowadzona lub przechowywana poza siedzibą podmiotu kontrolowanego (zapewnia dostęp do tej dokumentacji w swojej siedzibie albo w miejscu jej prowadzenia lub przechowywania) (§ 12 ust. 2 rozporządzenia w sprawie trybu i sposobu prowadzenia kontroli...). Zmiana wynika z okoliczności powierzania przez większość podmiotów prowadzenia m.in. spraw kadrowo-płacowych podmiotom zewnętrznym.

Podstawa prawna:

• art. 2 pkt 4a, art. 22, art. 22a, art. 26a, art. 34 ust. 9, art. 48a ust. 3, art. 56b, art. 56c ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.),
• ustawa z 28 czerwca 2012 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 986),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2012 r. w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 29).

Więcej w MONITORZE prawa pracy i ubezpieczeń - Zamów prenumeratę >>