Sytuacja pracodawców po utracie statusu zakładu pracy chronionej

Przepisy ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.), zwanej dalej ustawą o rehabilitacji, szczegółowo określają warunki, jakie obligatoryjnie należy spełnić, aby utrzymać status zpchr. Decydując się na utratę tego statusu, pracodawca powinien pamiętać, że będą się z tym wiązać określone w przepisach skutki prawne.

Przesłanki posiadania statusu zpchr są następujące (art. 28 ustawy o rehabilitacji):

• osiąganie odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia – co najmniej 25 pracowników ogółem w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, w tym co najmniej 50% osób niepełnosprawnych, a wśród nich co najmniej 20% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności albo co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
• zapewnianie warunków pracy dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych – obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy muszą odpowiadać przepisom oraz zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy, a także uwzględniać potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higienicznosanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniać wymagania dostępności do nich;
• zapewnianie doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych;
• prowadzenie oraz wydatkowanie środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) w sposób i na zasadach określonych w obowiązujących przepisach.

Powyższe warunki muszą być spełnione łącznie, a więc niespełnienie nawet jednego z nich skutkuje utratą statusu zpchr, a to wiąże się z koniecznością podjęcia określonych czynności związanych z tym faktem.

Z uwagi na to, że decyzję o przyznaniu statusu zpchr wydaje wojewoda, na pracodawcach ciąży obowiązek poinformowania wojewody o jakiejkolwiek zmianie w zakresie spełniania powyższych warunków oraz realizacji innych spoczywających na nich obowiązków. Przepis art. 30 ust. 4 ustawy o rehabilitacji wskazuje termin na przesłanie do wojewody przedmiotowej informacji – 14 dni od daty wystąpienia zmiany. Pracodawcy przekazują informacje na formularzu INF-WZ. W formularzu tym pracodawca wskazuje termin, wraz z którym nastąpiła zmiana powodująca utratę statusu zpchr. Wojewoda wydaje decyzję stwierdzającą utratę statusu zpchr z dniem, w którym pracodawca przestał spełniać warunki określone w przepisach. Decyzja ta wywołuje skutki z mocą wsteczną.

Na mocy obowiązujących przepisów ustawy o rehabilitacji pracodawcy prowadzący zpchr mają obowiązek tworzyć zfron oraz wydatkować jego środki w sposób wskazany w tej ustawie oraz przepisach wykonawczych. W związku z utratą statusu zpchr pracodawcy mają obowiązek zwrócić na rachunek Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) niewykorzystane na dzień utraty statusu środki zfron. Wpłaty należy dokonać niezwłocznie. Wraz z wpłatą należy złożyć do PFRON deklarację DEK-II-a, w której pracodawca wskazuje przyczynę powodującą obowiązek wpłaty środków. Zwrotowi podlega także kwota odpowiadająca kwocie wydatkowanej ze środków PFRON na nabycie, wytworzenie lub ulepszenie środków trwałych w związku z modernizacją zakładu, utworzeniem lub przystosowaniem stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, budową lub rozbudową bazy rehabilitacyjnej, wypoczynkowej i socjalnej oraz na zakup środków transportu – w części niezamortyzowanej.