Nowe obowiązki pracodawców zatrudniających dłużników alimentacyjnych 2019/2020

Od 1 grudnia 2020 r. zaczną obowiązywać zmiany dotyczące odpowiedzialności materialnej pracodawcy za wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Przewidują one zwiększenie do 45 000 zł kary grzywny nakładanej na pracodawcę za nielegalne zatrudnianie pracowników będących dłużnikami alimentacyjnymi. Ponadto od 1 stycznia 2019 r. potrąceniu na spłatę należności alimentacyjnych podlega 50% kwoty diety z tytułu podróży służbowych. W wyniku zmian wzrosła o 3000 zł maksymalna kara grzywny dla pracodawcy niewypełniającego obowiązków wobec komornika. Zmiany w tym zakresie wprowadziła ustawa z 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych, będąca realizacją tzw. pakietu alimentacyjnego, która obowiązuje od 11 stycznia 2019 r.

Sankcje dla pracodawcy, który nie potwierdza na piśmie umowy o pracę przed dopuszczeniem pracownika do pracy, będą wyższe od 1 grudnia 2020 r., jeżeli taki pracownik:

• będzie osobą, wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i
• zalega on ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.

Wówczas za niepotwierdzenie umowy o pracę przed dopuszczeniem takiego pracownika do pracy pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu będzie podlegać karze grzywny od 1500 zł do 45 000 zł. Do 30 listopada 2020 r. wysokość kary za niepotwierdzenie umowy dłużnika alimentacyjnego jest taka sama jak w przypadku pracownika niebędącego tym dłużnikiem i wynosi od 1000 zł do 30 000 zł.

Omawiane przepisy Kodeksu pracy będą stosowane do pracodawcy lub osoby działającej w jego imieniu, która będzie zatrudniać dłużnika alimentacyjnego po 30 listopada 2020 r.

Polecamy: Wynagrodzenia 2019. Rozliczanie płac w praktyce

Należy przypomnieć, że umowa o pracę powinna zostać zawarta na piśmie. Jeżeli nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków (art. 29 § 2 Kodeksu pracy). Dopuszczenie pracownika do pracy bez dokonania takiego potwierdzenia na piśmie stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Pracodawca, który dopuszcza się naruszenia tego obowiązku, podlega obecnie karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 281 pkt 2 Kodeksu pracy).

Wypłata wynagrodzenia wyższego niż wynikające z umowy o pracę

Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza także nowe wykroczenie zagrożone karą grzywny od 1500 zł do 45 000 zł dla pracodawcy, który:

• wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu dłużnikiem alimentacyjnym i
• taki pracownik zalega ze spełnieniem świadczeń alimentacyjnych za okres dłuższy niż 3 miesiące (dodany od 1 stycznia 2020 r. art. 282 § 3 Kodeksu pracy).

Organy uprawnione do ukarania pracodawcy

Prawo do nałożenia mandatu i ukarania sprawcy czynu grzywną za wykroczenia przeciwko prawom pracownika przysługuje inspektorowi pracy. W postępowaniu mandatowym może on nałożyć na pracodawcę lub osobę działającą w jego imieniu grzywnę w wysokości do 2000 zł. Jeśli pracodawca zostanie ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika w ciągu 2 lat od dnia ostatniego ukarania, inspektor pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5000 zł (art. 96 § 1a i § 1b Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). Warto podkreślić, że pracodawca nie ma obowiązku przyjęcia mandatu nałożonego na niego przez inspektora pracy. W takim przypadku inspektor kieruje wniosek o ukaranie do sądu. Ukaranie pracodawcy karą grzywny może nastąpić także w postępowaniu sądowym. W sprawach o wykroczenia orzekają, na podstawie wniosków składanych przez inspektorów pracy, sądy powszechne. W pierwszej instancji sprawy rozpoznają sądy rejonowe, w drugiej instancji - sądy okręgowe. Inspektor pracy jest w tych sprawach oskarżycielem publicznym. Wystąpienie z wnioskiem o ukaranie jest poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym - może ono być prowadzone przez inspektora pracy, prokuratora, ale także przez policję (na zlecenie prokuratora).

W każdej sprawie o wykroczenie wniosek o ukaranie może wnieść także prokurator, który ma prawo wstąpić do postępowania wszczętego przez inspektora pracy (art. 18 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). Sąd może wymierzyć sprawcy wykroczenia grzywnę do maksymalnej wysokości określonej w przepisach Kodeksu pracy.

Inspektor pracy, który w wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych ustalił sprawcę wykroczenia, nie ma obowiązku kierowania sprawy do sądu, jeżeli uzna, że nałożenie na sprawcę grzywny będzie wystarczającą karą. Sprawca wykroczenia nie może skutecznie żądać wystawienia mu mandatu za popełnione wykroczenie. Jeżeli inspektor pracy uzna, że możliwa do nałożenia w drodze mandatu grzywna jest za niska - kieruje wniosek o ukaranie do sądu bez względu na stanowisko sprawcy wykroczenia.

Nowe zasady dokonywania potrąceń z tytułu alimentów

Od 1 stycznia 2019 r. potrącenia na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych dotyczą również diet z tytułu podróży służbowych przysługujących pracownikom będącym dłużnikami alimentacyjnymi. Potrąceniu podlega 50% kwoty diet (art. 831 § 1a Kodeksu postępowania cywilnego i art. 8 § 1 pkt 10a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Ponadto z 2000 zł do 5000 zł wzrosła kara grzywny, jaką może nałożyć na pracodawcę komornik za niewykonanie obowiązku (art. 886 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego):

• niewypłacania dłużnikowi żadnego wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia i przekazania zajętego wynagrodzenia zgodnie z dyspozycją komornika, tj. bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo przekazania zajętego wynagrodzenia komornikowi w wypadku, gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych,
• przekazania zajętego wynagrodzenia bezpośrednio komornikowi na podstawie jego wezwania.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 1-3, art. 10-11, art. 12 pkt 1 ustawy z 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych - Dz.U. z 2018 r. poz. 2432

• art. 29, art. 281, art. 282 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2432

• art. 9 § 1, art. 14, art. 96 § 1a i § 1b ustawy z 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 475; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2077

• art. 831 § 1a, art. 886 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60

• art. 8 § 1 pkt 10a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1314; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2432