Potęga intelektu

Zasadniczo termin „kapitał intelektualny (KI)” stosowany jest na określenie niematerialnych aktywów lub niematerialnych czynników biznesowych przedsiębiorstwa, które mają znaczący wpływ na jego wyniki i całkowity sukces firmy. Źródłem KI jest intelekt, przy czym mowa jest przede wszystkim o wiedzy, która stosowana jest w kontekście biznesowym i którą wykorzystuje się przy kreowaniu wartości. Na KI składają się: kapitał ludzki i strukturalny.

Kapitał ludzki (KL)

Obejmuje wszystkich pracowników wraz z ich indywidualną oraz kolektywną wiedzą, zdolnościami, postawami, kompetencjami, zachowaniami, doświadczeniami i emocjami. Dla pracodawcy ogół pracowników stanowi pewien potencjał, ale nie reprezentuje kapitału ludzkiego per se. Dzieje się tak jedynie w wypadku, gdy pracownicy są w stanie zastosować swoją wiedzę i umiejętności w pracy i tym samym przyczynić się do kreowania wartości firmy.

Ze względu na takie czynniki, jak intelektualna lotność, kreatywność, innowacyjność, umiejętność rozwiązywania problemów, wytrwałość i inicjatywa, kapitał ludzki staje się kluczowym czynnikiem kreowania wartości w warunkach gospodarki opartej na wiedzy. Dlatego też traktowanie nakładów na pracowników (pensji, podatków, premii, szkoleń, programów motywacyjnych) jako kosztów nie jest właściwe, gdyż są one raczej inwestycjami.

Kapitał strukturalny (KS)

Jest to infrastruktura wspomagająca kapitał ludzki. KS jest wynikiem wcześniejszej działalności kapitału ludzkiego, który zachował się w postaci pewnej formy - tradycji, wizerunku, zasad, procedur, standardów. Termin ten odnosi się do wszystkich niematerialnych czynników, które umożliwiają firmie osiągnięcie sukcesu oraz bycie konkurencyjnym bez fizycznej obecności pracowników. Bieżąca aktywność kapitału ludzkiego może albo polepszyć, albo pogorszyć stan kapitału strukturalnego firmy. Pracownicy mogą opuścić firmę w każdej chwili (np. ze względu na emeryturę, przejście do konkurencji, chorobę) i w ten sposób przedsiębiorstwo pozbawione zostaje pewnej wiedzy. Im bardziej wiedza ta jest unikalna i istotna dla kreowania wartości, tym gorzej dla przedsiębiorstwa. Z drugiej jednak strony wiedza, którą pracownicy dzielą się ze swoimi kolegami, która stosowana i wdrażana jest w procesach biznesowych, programach, produktach i usługach, pozostaje w firmie i staje się jej kapitałem strukturalnym. Kapitał strukturalny możemy podzielić na organizacyjny oraz relacji z klientami.

Kapitał strukturalny organizacyjny

Obejmuje strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa, sposoby i metody prowadzenia biznesu, podsystemy zarządzania, szkice, środki kontroli, systemy informacji i komunikacji, systemy zarządzania wartością, rozwój, relacje z innymi pracownikami, bazę danych, dokumentację oraz aktywa intelektualne: patenty, prawa autorskie, licencje itp.

Innowacyjność obejmuje umiejętności firmy w zakresie stałego wprowadzania innowacji we wszystkich dziedzinach jej aktywności biznesowej (np. w odniesieniu do produktów/usług, sposobu organizacji, podejścia do klienta, narzędzi zarządzania), a także mniejsze i większe ulepszenia w procesach produkcji lub świadczenia usług, które zostały zaproponowane przez pracowników różnych szczebli hierarchii firmy. Zdolność do innowacji danej firmy zależy od lotności intelektualnej wszystkich jej pracowników, która charakteryzuje się elastycznością, kreatywnością, innowacyjnością, kontrolą nad strachem przed tym, co nowe. Innowacyjność wspierana jest przez kulturę przedsiębiorstwa, która promuje nowe pomysły i idee, umożliwiając ich realizację w warunkach minimalnego oporu. W wypadku gospodarki opartej na wiedzy zdolność firmy do innowacji jest kluczowa dla jej konkurencyjności.

Procesy (w tym procesy biznesowe, techniki, jakość, programy dla personelu itp.) zwiększają efektywność produkcji lub świadczenia usług oraz jakość. Według dr. Tominovica, pierwszego dyrektora ds. KI w Chorwacji, to właśnie w trakcie tych procesów kreowana lub niszczona jest wartość i dlatego wymagają one stałego monitorowania lub, jeśli zachodzi taka konieczność, ponownego ich zdefiniowania, tak aby spełniały potrzeby i wymagania klientów.

Kultura przedsiębiorstwa może zostać opisana jako łączna suma indywidualnych opinii, wspólny system wartości, postawy, normy i zachowania. Kultura stanowi odzwierciedlenie tego, co jest nagradzane (i do czego się zachęca) oraz tego, co jest karane w firmie. Mimo iż często jest niewidoczna, w niektórych firmach można ją po prostu odczuć. Kultura przedsiębiorstwa jest ważnym czynnikiem stanowiącym o powodzeniu w biznesie. Pomaga realizować postawione cele. Gdy jest negatywna, może stać się jednak tykającą bombą, mogącą unicestwić najlepszą wizję czy misję. Osiągnięcie przewagi konkurencyjnej w warunkach gospodarki opartej na wiedzy nie jest możliwe bez udziału kultury przedsiębiorstwa, która wspomaga zaangażowanie, ciągłą naukę, doskonalenie, innowacyjność, efektywną komunikację, współpracę oraz kreowanie wartości.

Przywództwo stanowi istotny element KI bazujący na działaniach kapitału ludzkiego (ścisłego kierownictwa) i znajdujący swoje odzwierciedlenie w wizji przedsiębiorstwa, jego misji i celach. Od kierownictwa zależy, czy poprowadzi firmę we właściwym kierunku, ustanawiając odpowiednie cele oraz komunikując je całemu przedsiębiorstwu i w ten sposób mobilizując personel do osiągania w przyszłości wyższej konkurencyjności i kreowania wartości. Aby to zrealizować, istotne jest, by kierownictwo badało aktualne tendencje ekonomiczne.

Kapitał relacji z klientami

Obejmuje on zarówno same relacje z klientami, jak i bazy danych zwierające informacje na ich temat. Kapitał relacji z klientami odnosi się również do wartości wywodzącej się ze stałych relacji z klientami i kreowanej przez nie. Celem nadrzędnym jest zadowolenie klienta oraz zaskarbienie sobie jego lojalności w stosunku do firmy, co realizowane jest w drodze przewidywania i zaspokajania potrzeb i życzeń klienta.

Karmen Jelcic, autorka artykułu, będzie gościem specjalnym pierwszego w Europie Centralnej Międzynarodowego Kongresu Kadry „Teraz HR” pod patronatem ASTD, który odbędzie się 24-27 listopada 2008 r. w hotelu Hilton w Warszawie. Organizatorem wydarzenia jest Nowoczesna Firma oraz Fundacja Obserwatorium Zarządzania.

Karmen Jelcic

Autorka od 2001 roku jest dyrektorem generalnym chorwackiego Centrum Kapitału Intelektualnego, jedynej firmy doradczej w Chorwacji specjalizującej się w kwestiach związanych z gospodarką opartą na wiedzy oraz zarządzaniem kapitałem intelektualnym i jego pomiarami. Jest współodpowiedzialna za realizację Programu Zwiększania Efektywności Krajowego Kapitału Intelektualnego (2006-2008) wdrożonego przez chorwackie Ministerstwo Gospodarki.