REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Konsekwencje negatywnej oceny rocznej

Dorota Strzelec
Agnieszka Janowska
Konsekwencje negatywnej oceny rocznej. / Fot. Fotolia
Konsekwencje negatywnej oceny rocznej. / Fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Koniec roku to okres, w którym w firmach często przeprowadza się oceny okresowe. Ich celem jest m.in. poprawa efektywności i jakości pracy poprzez jasne zdefiniowanie zasad pracy, jej ocenę i wyznaczanie celów. Są jednak pracownicy, którzy otrzymują bardzo niskie oceny, na dodatek drugi rok z rzędu. Czy jest to wystarczający powód do wręczenia im wypowiedzenia?

Ocena przydatności pracownika na danym stanowisku jest prawem pracodawcy i nie wymaga zgody pracownika. W praktyce możemy wyróżnić dwa rodzaje ewaluacji:

REKLAMA

Autopromocja
  • bieżącą – stałą i niesformalizowaną, dokonywaną przez bezpośrednich przełożonych,
  • okresową – cykliczną i sformalizowaną, najczęściej według określonych kryteriów i procedur (np. system ocen okresowych).

Kryteria oceny

Ocena pracy jest związana ze stopniem realizacji celów przedsiębiorstwa, wynikających z jego misji i przyjętej strategii rozwoju. Mimo że z przepisów prawa nie wynika obowiązek dokonywania okresowych ocen pracowników, w praktyce okazuje się, że są one obecnie stosowane w większości polskich firm. Kwestie oceny pracowniczej reguluje tylko ogólnie art. 94 pkt 9 Kodeksu pracy, który, formułując podstawowe obowiązki pracodawcy, stwierdza, że pracodawca jest obowiązany w szczególności stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy.

Oznacza to, że w procesie oceny okresowej pracodawca musi:

  • posługiwać się jawnymi i sprawdzalnymi kryteriami oceny wykonywania pracy,
  • przestrzegać zasad równego traktowania pracowników (np. takie samo wynagradzanie za pracę o jednakowej wartości),
  • unikać wszelkich przejawów dyskryminacji czy subiektywnych ocen (np. w odniesieniu do płci, wieku, wyglądu pracownika).

Nowość: Umowy zlecenia 2015

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, kryteria systemu ocen nie mogą być takie same dla wszystkich pracowników, lecz powinny być dostosowane do charakteru pracy, stażu i doświadczenia (np. inne dla działu sprzedaży i działu finansów). Sprawiedliwa ewaluacja oznacza ocenę adekwatną do danego przypadku – wymagania wobec długoletniego pracownika, na samodzielnym lub kierowniczym stanowisku powinny być bardziej wygórowane niż te stosowane w odniesieniu do mniej doświadczonych pracowników.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zadaj pytanie na FORUM

Indywidualne kryteria oceny mogą uwzględniać m.in. posiadane kompetencje, ilość i jakość wykonywanej pracy (realizację założonych celów), terminowość realizacji zadań, stosunek do klientów/partnerów biznesowych, relacje ze współpracownikami i przełożonymi, a także przestrzeganie wewnętrznych przepisów pracodawcy. Wskazane jest, aby przyjęty w danej firmie formularz oceny rocznej był częścią całego systemu ocen pracowniczych (SOP), obejmującego pisemne zasady oceny, opis kryteriów oraz skal punktowych, instrukcji dla oceniających i ocenianych oraz założenia dotyczące szkoleń. Większość firm tworzy w tym celu regulamin ocen okresowych, który szczegółowo opisuje przyjęte zasady ewaluacji pracowników.

Istotnym elementem systemu jest także określenie procedury odwoławczej dla pracowników mających poczucie niesprawiedliwej oceny oraz wskazanie możliwych negatywnych konsekwencji w przypadku jednej lub więcej negatywnych ocen rocznych. Pracodawca powinien przechowywać dokumentację dotyczącą oceny pracowników, aby mieć kompletne dane w przypadku podejmowania określonych decyzji kadrowych czy wykorzystania jako materiał dowodowy w trakcie postępowania przed sądem pracy.

Ocena okresowa pracownika - słaby wynik

Wyniki oceny rocznej

Indywidualne wyniki ocen rocznych są ważnym elementem strategii zarządzania pracodawcy, dającym podstawy do przyznawania podwyżek płac, planowania awansów czy programów rozwoju zawodowego. Konsekwencją niskiej oceny może być natomiast brak podwyżki lub awansu, a czasem nawet zakończenie współpracy z pracownikiem.

Należy jednak pamiętać, że konsekwencje negatywnej oceny pracownika również powinny być adekwatne do jego potencjału – inne wobec pracownika szeregowego, samodzielnego czy zajmującego kierownicze stanowisko. Rozwiązanie stosunku pracy w następstwie jednej negatywnej oceny rocznej może być jednak ocenione przez sąd pracy jako zbyt pośpieszne. Wypowiedzenie umowy będzie jednak właściwe w sytuacji, gdy pracodawca podejmował określone działania bądź dawał zatrudnionemu pisemne wskazówki (np. w formie planu naprawczego*), mające pomóc mu w poprawie wyników pracy. Posiadanie szczegółowo udokumentowanego systemu ocen okresowych, opartego na jasnych i mierzalnych kryteriach, pozwoli na rozwiązanie stosunku pracy z nieefektywnym pracownikiem bez ryzyka długotrwałego postępowania przed sądem pracy.

Plan naprawczy dla pracownika

Wypowiedzenie po negatywnej ocenie

REKLAMA

Zgodnie z orzecznictwem sądowym, wypowiedzenie umowy o pracę musi być uzasadnione istotnym interesem pracodawcy. Za taki zaś można uznać konieczność doboru pracowników w sposób zapewniający najlepsze wykonywanie zadań, jeżeli można przewidywać, że zatrudnienie nowych pozwoli na osiąganie lepszych wyników pracy (wyrok SN z 2 września 1998 r., I PKN 271/98). Także w przypadku dokonywania redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych pracodawca może wytypować do zwolnienia pracowników najmniej efektywnych (np. posiadających najniższą ostatnią ocenę roczną).

Pracodawca powinien zawsze pamiętać, że na wniosek zatrudnionego ocena okresowa podlega kontroli sądu pracy, nie tylko pod kątem zasad ewaluacji, lecz także jej merytorycznej treści. Sąd może badać zasadność zarzutów pracownika w zakresie nieobiektywnej oceny pracy także w przypadku nieskorzystania przez pracownika z wewnętrznej procedury odwoławczej u pracodawcy. Jeśli bowiem konsekwencją negatywnej oceny jest rozwiązanie stosunku pracy, dla zbadania zasadności wypowiedzenia, sąd musi przeanalizować także prawidłowość kryteriów oceny. Dlatego też wypowiedzenie umowy o pracę powinno być starannie przygotowane.

Ocena pracowników - bieżąca czy roczna?

Konkretna przyczyna wypowiedzenia

W przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony prawo wymaga wskazania na piśmie przyczyny rozwiązania stosunku pracy. Powinna być ona konkretna, prawdziwa i istnieć w chwili wręczania wypowiedzenia, a ponadto musi być dla pracownika zrozumiała. Nawet jeśli podwładny doskonale zna wyniki swojej oceny okresowej, która jest podstawą rozwiązania stosunku pracy, pracodawca powinien unikać w piśmie wypowiadającym umowę ogólnych sformułowań typu „niewywiązywanie się z obowiązków służbowych”, „nieosiąganie wyznaczonych celów” czy „negatywna ocena okresowa”.

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 maja 1999 r. (I PKN 670/98) stwierdza, że nawet gdy ocena pracodawcy była pracownikowi doskonale znana, przyczyna rozwiązania stosunku pracy i tak powinna być podana w wypowiedzeniu zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Celowe jest więc wskazanie konkretnych przykładów niespełniania wymogów pracy z formularza oceny (np. osiągnięcie celu rocznego na poziomie 50 proc., przy minimum ustalonym na poziomie 70 proc.), odniesienie do średniego wyniku w dziale, jak również podejmowanie ze strony pracodawcy działań wspierających pracownika w poprawieniu jakości pracy (np. w postaci ustnych instrukcji, korespondencji służbowej, pisemnego planu naprawczego) czy wyczerpanie procedury odwoławczej. Należy pamiętać, że pracodawca powinien nie tylko przechowywać dokumentację ocen okresowych, lecz także ma prawo dokumentowania w inny sposób niewypełniania przez pracowników obowiązków lub wykonywania pracy w sposób przekraczający wymagania pracodawcy (np. w formie notatek służbowych, listów pochwalnych itp.).

Jeśli pracodawca posiada SOP, pracownik po raz drugi otrzymał negatywną ocenę roczną, a wynik oceny jest bardzo niski, to w takiej sytuacji rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem wydaje się nie pociągać za sobą ryzyka naruszenia prawa. Pod warunkiem jednak, że system ocen okresowych został skonstruowany prawidłowo. Pracodawca ma prawo zatrudnić na to stanowisko osobę bardziej efektywną. Ponadto nic nie stoi na przeszkodzie, aby na spotkaniu z pracownikiem, poświęconym konsekwencjom negatywnej oceny, pracodawca, po przedstawieniu przyczyn decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy, zaproponował podwładnemu rozstanie za porozumieniem stron.

*Na temat planu naprawczego dla pracownika można przeczytać w artykule „Kiedy można zastosować plan naprawczy dla pracownika?”, „Personel i Zarządzanie” 1/2014, str. 65.

Więcej przeczytasz w czasopiśmie Personel i Zarządzanie >>>

Źródło: Personel i Zarządzanie

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code
Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Obowiązkowe odpisy i dobrowolne zwiększenia na ZFŚS. Ile wynoszą w 2025 r. i w jakim terminie je wpłacić?

Do 31 maja 2025 r. pracodawca tworzący zakładowy fundusz świadczeń socjalnych musi wpłacić na rachunek funduszu kwotę stanowiącą co najmniej 75 proc. równowartości dokonanych odpisów. Pozostałą kwotę dokonanych odpisów i zwiększeń należy przekazać na rachunek bankowy ZFŚS w terminie do 30 września 2025 r. Jaka jest wysokość odpisów i zwiększeń na ZFŚS w 2025 r.?

Komu przysługuje renta wdowia i w jakiej wysokości? ZUS zaprasza na dyżur telefoniczny

Od 1 lipca 2025 r. osoby owdowiałe będą mogły pobierać swoją emeryturę oraz powiększyć ją o część renty rodzinnej po zmarłym małżonku. Alternatywnie będą mogły pobierać rentę rodzinną wraz z częścią swojej emerytury. Jak starać się o rentę wdowią odpowiedzą eksperci ZUS podczas dyżuru telefonicznego.

Komunikat ZUS: Wdrożenie nowej metryki programu Płatnik

Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje o planowanym wdrożeniu nowej metryki 307 dla wersji 10.02.002 programu Płatnik.

Polacy żyją coraz dłużej - GUS opublikował tablicę średniego dalszego trwania życia. Czy ZUS przeliczy emerytury?

Nowa tablica średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn wskazuje, że Polacy żyją coraz dłużej. Czy warto składać wnioski o ponowne przeliczenie już otrzymywanej emerytury?

REKLAMA

Trwa nabór wniosków o świadczenie wychowawcze. Jak uniknąć przerwy w wypłatach 800 plus?

1 czerwca 2025 r. rozpocznie się nowy okres świadczeniowy w programie 800 plus. Wniosek o świadczenie wychowawcze można złożyć jedynie drogą elektroniczną. Jak można uniknąć przerwy w wypłacie świadczenia?

Jak prawidłowo usprawiedliwić nieobecności w pracy. Nieprzyjemne konsekwencje zaniedbania tego obowiązku

W razie nieobecności w pracy pracownik zobowiązany jest do jej usprawiedliwienia. W tym celu przepisy prawa pracy określają, jakie są przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Wymieniają też dowody, na podstawie których można usprawiedliwić nieobecność pracownika.

Zmiany w wynagrodzeniach 2025 i 2026 - transparentnie i jawnie

Do 7 czerwca 2026 roku Polska musi wdrożyć dyrektywę o jawności i przejrzystości wynagrodzeń. Przedsiębiorcy mają niewiele czasu na poważne zmiany w zakresie polityki płacowej. Nowe przepisy oznaczają bowiem konieczność przeprowadzenia wnikliwej analizy struktury płac w firmie, wprowadzenie nowych procedur dotyczących prawa do informacji o wynagrodzeniu i kryteriów ustalania jego wysokości. Choć prace nad ustawą wprowadzającą te przepisy nadal trwają, już teraz warto podjąć działania, które przygotują firmę na nową sytuację.

Najlepiej teraz złóż wniosek o rentę wdowią ERWD. Sprawdź, dlaczego

ZUS podpowiada, że teraz jest najlepszy czas na złożenie wniosku o rentę wdowią ERWD. Dlaczego? Dopiero połowa osób uprawnionych złożyła wniosek o rentę wdowią. Od stycznia były duże kolejki. Kolejna fala wniosków przewidywana jest w maju 2025 r.

REKLAMA

Trzynasta emerytura już we wtorek 1 kwietnia 2025 r.

Trzynasta emerytura trafi do emerytów już we wtorek 1 kwietnia 2025 r. Otrzyma ją 889 tys. osób. Kiedy będą kolejne wypłaty trzynastek? Czy można je dostać kilka razy? Czy każdy je otrzyma? Ile wynosi trzynastka w 2025 roku?

Dodatkowe pieniądze dla seniorów. 1 kwietnia pierwsze trzynastki wpłyną na konta emerytów i rencistów

Pierwszy termin wypłaty trzynastych emerytur przypada na wtorek, 1 kwietnia 2025 r. Trzynastki znajdą się na kontach seniorów razem z ich emeryturą lub rentą. Dodatkowe wypłaty przysługują w wysokości najniższej emerytury.

REKLAMA