Czy można zawrzeć przedwstępną umowę o pracę?

Taka forma zabezpieczenia interesów zarówno pracodawcy jak i pracownika staje się ostatnio coraz powszechniejsza, ponieważ obie strony zyskują wówczas większą pewność co do swojej pozycji: pracownik, że zostanie zatrudniony, natomiast pracodawca, że pozyskał odpowiedniego dla siebie pracownika.

Co powinna zawierać przedwstępna umowa o pracę?

Zgodnie z uregulowaniami Kodeksu cywilnego, umowa przedwstępna to taka, w której jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy – w tym wypadku finalnej umowy o pracę.

Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, czyli definitywnej umowy o pracę, na podstawie której pracownik i pracodawca nawiązują i kształtują stosunek pracy. Do takich istotnych elementów umowy o pracę należą: określenie stron umowy, rodzaj umowy, data jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:  

1) rodzaj pracy,  

2) miejsce wykonywania pracy,  

3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,  

4) wymiar czasu pracy,  

5) termin rozpoczęcia pracy.  

Umowa przedwstępna może, ale nie musi wskazywać terminu zawarcia umowy przyrzeczonej.

Zgodnie z uregulowaniem kodeksowym, jeśli termin ten nie zostanie wskazany, umowa przyrzeczona powinna być zawarta w terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeśli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, wówczas nie można żądać jej zawarcia. 

Strony decydując się na określenie w umowie przedwstępnej terminu, mogą go oznaczyć w postaci konkretnej daty kalendarzowej lub daty umownej. Najnowsze orzecznictwo dopuszcza tą formę, która jest uwarunkowana wystąpieniem określonego zdarzenia, np.: pozytywnie zdany egzamin czy zaliczenie wskazanego kursu.

Czy umowa przedwstępna musi być „na piśmie”?

Warto wiedzieć, że przedwstępna umowa o pracę może być zawarta w dowolnej formie, w tym przykładowo w formie ustnej lub poprzez wymianę korespondencji email.

Do zawarcia przedwstępnej umowy o pracę może zatem dojść np. już podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Warto bowiem zauważyć, że podczas rozmów tego typu przeprowadzanych między potencjalnym pracownikiem a pracodawcą, dojście stron do konsensusu określającego wszystkie istotne elementy umowy o pracę, równoznaczne jest z zawarciem ustnej umowy. Należy natomiast zawsze rozważyć czy strony zawarły w ten sposób umowę o pracę z określonym terminem rozpoczęcia pracy czy jedynie umowę przedwstępną, w której to dopiero zobowiązały się do zawarcia umowy o pracę na ustalonych warunkach.

Elastyczny czas pracy - wyjaśnienia MPiPS

Jak udzielać urlopów wychowawczych po zmianie przepisów od 1 października 2013 r.

Dochowanie pisemnej formy zawarcia umowy przedwstępnej ma jednak znaczenie pod kątem wywieranych przez nią skutków.

W świetle aktualnego orzecznictwa sądowego, w przypadku braku zachowania pisemnej formy przedwstępnej umowy o pracę i uchylania się którejś ze stron od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę, druga strona może wówczas domagać się naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Wysokość poniesionej szkody musi jednak zostać precyzyjnie udowodniona przed sądem. Dopuszczalne jest również zastrzeżenie w przedwstępnej umowie o pracę kary umownej, na okoliczność uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej.

Zawarcie przedwstępnej umowy o pracę w formie pisemnej, znacznie pełniej zabezpiecza interesy pracownika!  Gdy bowiem pracodawca uchyla się od podpisania przyrzeczonej umowy o pracę, pracownik może na drodze sądowej domagać się nawiązania stosunku pracy. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek pracodawcy złożenia stosownego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie i w tym przypadku prowadzi do nawiązania stosunku pracy, czyli zawarcia umowy przyrzeczonej. 

Należy przy tym pamiętać, że jeżeli niewykonanie obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej było następstwem okoliczności, za które strona nie ponosi odpowiedzialności, to nie jest ona wówczas obowiązana do  naprawienia wynikłej z tego tytułu szkody.

Kiedy warto zawrzeć przedwstępną umowę o pracę

Przedwstępną umowę o pracę warto zawrzeć wówczas, gdy z pewnych względów nie można jeszcze podpisać umowy o pracę, a strony chcą potwierdzić i zagwarantować sobie wzajemnie ustalone warunki zatrudnienia.

Praktyka zawierania przedwstępnych umów o pracę jest stosowana w sytuacji, gdy zachodzą przeszkody w zawarciu ostatecznej umowy o pracę np.: niemożność określenia precyzyjnej daty podjęcia pracy przez przyszłego pracownika, który jest jeszcze związany umową z poprzednim pracodawcą albo gdy warunkiem podjęcia pracy przez przyszłego pracownika jest pozytywny wynik egzaminu, ukończenie jakiegoś kursu lub uzyskanie odpowiednich kwalifikacji.

Umowa przedwstępna stanowić ma zabezpieczenie interesów pracodawcy i pracownika. Przyszły pracownik może bowiem domagać się zawarcia przyrzeczonej umowy lub zapłaty odszkodowania w sytuacji, gdyby pracodawca uchylał się od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę. Pisemna forma umowy przedwstępnej chroni również interesy pracodawcy, który od pracownika uchylającego się od podpisania przyrzeczonej umowy o pracę może domagać się przed sądem stosownego odszkodowania np. w postaci zwrotu poniesionych kosztów związanych z planowanym zatrudnieniem m.in. z organizacją miejsca pracy.

Karolina Bressa

adw. Konrad Kaszubiak