Wiek emerytalny przyczyną rozwiązania umowy a dyskryminacja

Rozwiązanie umowy o pracę ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego a zarzut dyskryminacji

Dyskryminacja jest zjawiskiem, które może pojawić się na każdym etapie zatrudnienia, a nawet jeszcze przed zawarciem umowy o pracę, bowiem ryzyko wystąpienia zachowań o znamionach dyskryminacji występuje zarówno podczas rekrutacji, trwania stosunku pracy, jak i w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Jak wskazuje kodeks pracy, do dyskryminacji dochodzi ze względu na kryterium dyskryminacyjne, czyli cechę, przez którą pracownik został dyskryminowany.

Autopromocja

Jak stanowi art. 18^3a kodeksu pracy pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Ważnym i często pojawiającym się problemem jest dyskryminacja ze względu na wiek, zwłaszcza jeśli dotyczy ona osób, które osiągnęły wiek emerytalny.  

Polecamy: Pakiet Kadrowy: Wynagrodzenia 2020 + Czas pracy 2020 + Zatrudnianie i zwalnianie pracowników + Uprawnienia rodziców w pracy

Dyskryminacja ze względu na wiek

Jak wskazuje orzecznictwo, „dyskryminacja ze względu na wiek jest doświadczeniem odmiennego traktowania i nieposzanowania osobistych praw i możliwości. Opiera się na stereotypowych przeświadczeniach o naturze jednostki, jej możliwościach i umiejętnościach formułowanych w odniesieniu do wieku. Dyskryminacja ze względu na wiek dotyka osób w różnym wieku, choć w sposób szczególny doświadczana jest przez osoby starsze, przez co przyczynia się do wykluczania ich ze społeczeństwa.” Istotnym pytaniem dotyczącym zakończeniem umowy o pracę, jest kwestia czy zwolnienie pracownika ze względu na osiągnięcie przez niego wieku emerytalnego może być przejawem dyskryminacji.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 21 stycznia 2009 r. o sygn. akt II PZP 13/08 osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 45 § 1 k.p.).

Dyskryminacja bezpośrednia i pośrednia

Sąd Najwyższy, stwierdził, że wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na wiek. Natomiast wypowiedzenie pracownicy umowy o pracę z tego powodu, że osiągnęła wiek emerytalny i nabyła uprawnienia emerytalne (jeżeli wiek emerytalny jest niższy dla kobiet niż dla mężczyzn) stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na płeć.

Uzasadnienie wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku emerytalnym

Sąd Najwyższy uzasadnił ponadto, że osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury, nie stanowi uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia, gdyż nie pozostaje w żadnym związku z wykonywaną przez pracownika pracą ani z sytuacją ekonomiczną pracodawcy, ani z żadnym innym zdarzeniem lub zdarzeniami, które wskazywałaby na nieprzydatność pracownika lub istnienie interesu pracodawcy w rozwiązaniu stosunku pracy. Uzasadnienie wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi w wieku emerytalnym, posiadającemu prawo do emerytury, musi się odwoływać do obiektywnych, indywidualnie skonkretyzowanych, przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy związanych z wykonywaniem pracy, takich jak np. niewłaściwe wykonywanie obowiązków pracowniczych, obniżenie wydajności, długotrwałe nieobecności w pracy spowodowane chorobami, brak zdolności dostosowania się pracownika do procesów modernizacyjnych, ograniczenie zakresu działalności zakładu pracy, zmiana profilu działalności produkcyjnej lub usługowej wymuszająca zatrudnienie pracowników o innych kwalifikacjach, itp.

Zwolnienia grupowe

Co istotne, nie w każdej sytuacji rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego będzie przejawem dyskryminacji ze względu na wiek. Wyjątek stanowi rozwiązanie umowy o pracę w ramach tzw. zwolnień grupowych. Jak wskazał Sąd Najwyższy  w wyroku z  3 grudnia 2003 roku, o sygn. akt. I PK 80/03: „Spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji zatrudnienia”. Pracodawca dokonując wyboru pracowników do zwolnienia, nie może kierować się kryteriami, które mają charakter dyskryminacyjny. W przypadku zwolnień grupowych pracodawca może wybrać kryterium sytuacji ekonomicznej pracownika, która w przypadku pracownika pobierającego świadczenia emerytalne, będzie bezpieczniejsza niż innych pracowników. Ważne jest jednak to, by w ramach zwolnień grupowych pracodawca nie dopuścił się dyskryminacji, np. poprzez zwolnienie jedynie kobiet, które osiągnęły wiek emerytalny, z pominięciem mężczyzn, którzy również pobierają świadczenia emerytalne.