Kontrola trzeźwości pracowników 2023 – przywilej czy paraliż dla pracodawcy?

Prewencyjna kontrola trzeźwości w zakładzie pracy. Trzeba wdrożyć procedury i poinformować z wyprzedzeniem pracowników

Przede wszystkim musimy mieć na uwadze, że pracodawcy dostają możliwość wprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników. Możliwość oznacza wybór, nie zaś obowiązek. Korzystając z tego przywileju, trzeba pamiętać, że nic nie dzieje się automatycznie. Co to oznacza? 

Pracodawca może skorzystać z nowych rozwiązań, jednak tylko wtedy, kiedy wdroży odpowiednie dokumenty wewnątrzzakładowe i należycie wcześniej, a więc dwa tygodnie przed uruchomieniem tej procedury, poinformuje pracowników. Inspiracją dla nas może być rok 2018 i nowelizacja przepisów w zakresie monitoringu, ponieważ schemat postępowania jest bardzo podobny. 

Autopromocja

Jak napisać regulamin lub obwieszczenie? Ogólnie czy precyzyjnie?

Jeśli jesteś pracodawcą, który zobligowany jest do tworzenia regulaminów w swoim zakładzie pracy, to regulacje na temat prewencyjnej kontroli trzeźwości wprowadzisz za pomocą regulaminu. Jeśli natomiast zatrudniasz poniżej 50 pracowników, to sporządzisz inny dokument np. obwieszczenie. Ważne jest jednak, aby precyzyjnie określić, na czym procedura ta będzie polegać, kogo obejmuje oraz w jaki sposób dobierane są osoby do badania. Najlepiej zastosować losowy czynnik wybierania pracowników, nie zaś upoważnić do tego konkretną osobę. W momencie, kiedy np. kierownik oddziału będzie wybierał współpracowników do kontroli danego dnia, może zajść podejrzenie, że wybór ten nie był sprawiedliwy, a to z kolei powoduje pewne niemiłe konsekwencje. 

Dotychczasowe metody nie pójdą w las

Już wiemy, że wdrażając tę strategię za pomocą odpowiednich dokumentów, mamy możliwość z ich korzystania, ale co w sytuacji, kiedy nie chcemy tworzyć dodatkowych regulacji, a będziemy mieć uzasadnione podejrzenie względem danego pracownika? Oczywiście dalej możemy  polegać na dotychczasowych rozwiązaniach, które przedstawiają się w następujący sposób – w pierwszej kolejności odsuwamy osobę od wykonywania pracy, a następnie wzywamy upoważniony organ do wykonania takiego badania. 

Dwa rodzaje alkomatów - jeden tańszy, drugi znacznie droższy

Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że wprowadzona regulacja daje wachlarz możliwości pracodawcom względem obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Kontrolowanie pracowników bez oczekiwania na odpowiednie służby, szczególnie w branżach wymagających zachowania szczególnej ostrożności np. transport, produkcja, czy budowa, to bardzo duży przywilej i oszczędność czasu, ale niestety nie oszczędność pieniędzy. 

W nowych przepisach  skierowanych do pracodawców, ustawodawca wprowadził pewne uprawnienie również i dla pracownika. W ustawie wyszczególnione są dwa rodzaje alkomatów. Pierwszy z nich to alkomat podstawowy, elektrochemiczny, który można nabyć w odpowiednim sklepie za kilkaset złotych. 

Problem jednak powstaje, gdy u kontrolowanej osoby wynik wyjdzie powyżej 0,00. Wynik pozytywny oznacza, że pracownik ma prawo zażądać powtórzenia tego badania przy zastosowaniu urządzenia bardziej specjalistycznego, posiadającego spektrometrię w podczerwieni, którego koszt szacuje się na kilkadziesiąt tysięcy złotych. Utrudnienie staje się jeszcze bardziej kosztowe, gdy zakład pracy posiada kilka oddziałów - wtedy zobowiązany jest zapewnić w każdym z nich odpowiednie urządzenie. 

Z jednej strony możliwość, z drugiej zaś konkretna inwestycja na tak naprawdę podstawowy obowiązek pracodawców, która stanowczo zniechęca do korzystania z tego typu rozwiązań. 

Autopromocja

Wypadki przy pracy. Procedury i świadczenia

Sprawdź

Narkotest. Zamknięty katalog substancji odurzających. Co jeżeli pracownik przyjmuje silne lekarstwa?

Na podstawie nowych przepisów oprócz kontroli trzeźwości dotyczącej alkoholu, pracodawcy mogą przeprowadzić również badanie na obecność środków działających podobnie do alkoholu na podstawie tzw. narkotestu. Wszystko byłoby w porządku, gdyby nie zamknięty katalog substancji odurzających zawartych w rozporządzeniu. Ustawodawca nie wziął niestety pod uwagę, że niektóre z nich to na przykład bardzo silne leki przeciwbólowe (opioidy), czy też leki uspokajające przepisywanie przez lekarzy na różnego rodzaju schorzenia. 

Nasuwają się pytania: „Co, jeśli pracownik wieczorem weźmie lek przeciwbólowy przepisany przez lekarza, następnego dnia zostanie wylosowany do badania i wynik wyjdzie pozytywny? W jaki sposób należy zachować się w takiej sytuacji?”. W przepisach nie znajdziemy dogłębnych i logicznych odpowiedzi na powyższe pytania. Jednym z rozwiązań, jakie nasuwa się na myśl, jest to, aby w regulaminie/ obwieszczeniu usystematyzować tę sprawę i przykładowo wskazać pracownikowi możliwość przedstawienia zaświadczenia lekarskiego o przyjmowanych przez niego lekarstwach wraz z informacją, że nie mają one wpływu na prawidłowe wykonywanie obowiązków pracowniczych, co nie powoduje zagrożenia dla życia lub zdrowia danego pracownika i osób z nim współpracujących. Z drugiej zaś strony takie informacje, jak przyjmowane rodzaje leków są danymi poufnymi sugerującymi jednostki chorobowe pracowników, a to z kolei poniekąd narusza przepisy w zakresie RODO. 

Badanie trzeźwości nie tylko pracowników

Bardzo istotnym wątkiem jest również fakt, że nowe przepisy w zakresie prewencyjnych badań kontroli trzeźwości nie dotyczą tylko osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Stosuje się je również do kontrahentów B2B, czy zleceniobiorców i wykonawców, z którymi łączą nas umowy cywilnoprawne. Dodatkowym, dość zaskakującym motywem jest to, że firmy mogą również kontrolować trzeźwość pracowników swoich podwykonawców, a więc osoby, z którymi nie łączy ich żadna umowa, a jedynie korzystają z ich pracy. 
Oczywiście wszelkie szczegóły w tej kwestii powinny zostać doprecyzowane w umowach, natomiast obowiązek poinformowania o tym, leży po stronie podwykonawców. 

Justyna Kurbiel, Specjalista ds. Kadr i Płac, Meritoros

Podstawa prawna:

• Nowelizacja Kodeksu pracy Dzienniku Ustaw 2023 poz. 240,
• Rozporządzenie w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika Dziennik Ustaw 2023 poz. 317.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź