Urlop ojcowski i macierzyński a zgon dziecka

• Urlop ojcowski a zgon dziecka
• 2 dni zwolnienia z pracy w zw. ze zgonem
• Skrócony urlop macierzyński a zgon dziecka czy urodzenie martwego dziecka
• Urlop macierzyński dla kobiet, które poroniły – czy przysługuje?
• Czym jest poronienie?
• Czym jest urodzenie martwego dziecka?
• L4 czy zasiłek z ZUS przy poronieniu albo przy urodzeniu martwego dziecka?

Urlop ojcowski a zgon dziecka

Czy urlop ojcowski ulega przerwaniu gdy w jego trakcie nastąpi zgon dziecka? Czy udziela się urlopu, gdy ojciec dziecka złożył wniosek o urlop ojcowski, ale okaże się, że jeszcze przed jego udzieleniem przez pracodawcę dojdzie do zgonu dziecka?

Urlop ojcowski przysługuje na podstawie art. 182³ § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, dalej: KP). Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

1) do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo

2) do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Urlopu udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika, niemniej jednak w sytuacji śmierci dziecka w czasie - po zaakceptowaniu wniosku przez pracodawcę - a jeszcze przed rozpoczęciem urlopu ojcowskiego, pracownik nie powinien i nie może korzystać z tego urlopu. Przepis wskazuje, na przesłankę wychowywania dziecka, jeżeli zatem dojdzie do zgonu dziecka nie będzie możliwe jego wychowywanie.

Podobnie wygląda sytuacja, gdy dojdzie do śmierci dziecka w trakcie korzystania z urlopu ojcowskiego. W takiej sytuacji pracownik również nie może kontynuować tego urlopu.

2 dni zwolnienia z pracy w zw. ze zgonem

Ojciec może skorzystać ze zwolnienia od pracy, w wymiarze dwóch dni ze względu na osobiste okoliczności. Na podstawie § 15 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1632) - pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący: 2 dni - w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy. Za czas tego zwolnienia pracownik-ojciec zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Skrócony urlop macierzyński a zgon dziecka czy urodzenie martwego dziecka

Pracownicy-ojcowie pytają czy można odpowiednio stosować do ww. sytuacji art. 180¹ KP dot. skróconego urlopu macierzyńskiego, pomimo zgonu dziecka. Nie, ponieważ ustawodawca przewidział szczegółowe regulacje - uprawnienia jedynie dla matek w związku ze zgonem dziecka.

W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

Z kolei, w przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Urlop macierzyński dla kobiet, które poroniły – czy przysługuje?

W znaczeniu medycznym, poród to rozwiązanie, które następuje po upływie 22 tygodnia ciąży. Z kolei urodzenie martwego dziecka (wskutek porodu) to co innego niż poronienie. Definicje poronienia i urodzenia martwego dziecka zawarte są rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania z dnia 6 kwietnia 2020 r. (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1304).

Czym jest poronienie?

Poronieniem określa się wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, o ile nastąpiło to przed upływem 22. tygodnia ciąży (21 tygodni i 7 dni).

Czym jest urodzenie martwego dziecka?

Urodzeniem martwym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, o ile nastąpiło po upływie 22. tygodnia ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli.

Pomimo powyższego, jak wskazuje pismo z dnia 22 kwietnia 2013 r. wydane przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (SPS-023-25577/14) w sprawie urlopu macierzyńskiego dla kobiet, które poroniły: literalna wykładnia przepisów wskazuje, iż w sytuacji, w której kobieta po porodzie nie opiekuje się dzieckiem z uwagi na fakt, iż urodziło się ono martwe (lub nastąpił jego późniejszy zgon), ma ona zapewniony odpowiedni okres na regenerację sił.

Z punktu widzenia pracodawcy podstawowym dokumentem poświadczającym fakt urodzenia dziecka i w konsekwencji zobowiązującym go do udzielenia urlopu macierzyńskiego jest akt urodzenia. I tak, przy ustalaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego, który przysługuje przez okres ustalony przepisami KP, jako okres urlopu macierzyńskiego, dokumentem uprawniającym do jego otrzymania jest skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem.

W przypadku śmierci dziecka, szpital wystawia, tzw. kartę martwego urodzenia. W świetle art. 55 Prawa o aktach stanu cywilnego zgłoszenia urodzenia dziecka dokonuje się w terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia, a w przypadku gdy dziecko urodziło się martwe - w terminie 3 dni od dnia sporządzenia karty martwego urodzenia.

W takim wypadku sporządza się akt urodzenia z adnotacją w rubryce "Uwagi", że dziecko urodziło się martwe; aktu zgonu nie sporządza się.

W konsekwencji, jak wskazuje Ministerstwo pracownicy, która przedłożyła pracodawcy akt urodzenia dziecka wskazujący na adnotację, iż dziecko "urodziło się martwe", nie można odmówić przyznania urlopu macierzyńskiego na podstawie art. 180¹§ 1 KP. Zdaniem resortu pracy KP nie może normować definicji pojęcia "poronienia" ani "urodzenia martwego" z uwagi na fakt, iż nie jest to materia podlegająca regulacji Kodeksu pracy (art. 1 KP). Pracodawca nie powinien także takich kwestii badać.

Zdarza się czasami tak, że akt urodzenia nie zostanie wystawiony, ponieważ należy w nim określić płeć, a ze względu na wczesny etap ciąży niekiedy nie jest możliwe ustalenie płci dziecka – wówczas pracownica nie będzie mogła skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Jedyną możliwością ustalenia ewentualnie płci jest przeprowadzenie badań DNA, na koszt matki - ponieważ nie są one refundowane we wczesnej fazie ciąży czy też po zgodnie.

Ustawodawca nie przewidział w takiej sytuacji zachowania prawa do urlopu ojcowskiego, jak ma to miejsce w przypadku przewidzianym w art. 180¹ KP dotyczącym śmierci dziecka, w trakcie urlopu macierzyńskiego. Z dniem śmierci dziecka urlop ojcowski ulega zatem zakończeniu, a udzielony a jeszcze nie wykorzystywany – nie należy się. 

L4 czy zasiłek z ZUS przy poronieniu albo przy urodzeniu martwego dziecka?

Często kobiety nie chcąc dostarczać pracodawcy karty zgonu dziecka, decydują się na zwolnienie lekarskie L4. W takiej sytuacji tracą a zyskuje tylko ZUS. W czasie kiedy kobieta korzystałaby ze skróconego urlopu macierzyńskiego w związku ze śmiercią dziecka otrzymywałaby 100% wynagrodzenia, które wypłacane byłoby przez ZUS. Z koli przy L4, kiedy już kobieta nie jest w ciąży, przysługuje jej jedynie 80% wynagrodzenia.

Ze względu na brak podstawy prawnej, która wprost pozbawiałaby pracownicę prawa do urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia martwego dziecka przed upływem 22. tygodnia ciąży, ZUS nie różnicuje czasu, w którym doszło do poronienia. Podstawą do zasiłku macierzyńskiego jest akt urodzenia martwego dziecka lub akt zgonu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, dalej: KP)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1632)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania z dnia 6 kwietnia 2020 r. (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1304)