Kiedy pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych

Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych jest dla pracownika wiążące i nie może odmówić jej wykonywania. Jednak w niektórych przypadkach świadczenie pracy w takich okolicznościach będzie niemożliwe ze względu na ograniczenia wynikające z przepisów prawa pracy. A zatem nie każdemu pracownikowi można zlecić pracę w godzinach nadliczbowych, nawet jeśli wyrazi na to zgodę.

Limit godzin nadliczbowych

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w przypadku:

• gdy istnieje konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• gdy wynika to ze szczególnych potrzeb pracodawcy (art. 151 § 1 k.p.).

Nawet jeżeli praca nadliczbowa wynika ze szczególnych potrzeb pracodawcy, to podlega ograniczeniom w postaci ustalonego w art. 151 § 3 k.p. limitu pracy w godzinach nadliczbowych. Limit ten określa, że pracownik nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 150 godzin pracy nadliczbowej. Limit ten może być zwiększony w regulaminie pracy (jeżeli istnieje obowiązek jego wydania), układzie zbiorowym lub umowie o pracę.

WAŻNE!

Pracownik ma prawo do odmowy wykonywania pracy nadliczbowej ponad limit 150 godzin w roku kalendarzowym.

Kto nie może pracować w nadgodzinach

Praca w godzinach nadliczbowych z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy jest niedopuszczalna w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (art. 151 § 2 k.p.). Zakaz ten nie dotyczy pracy w godzinach nadliczbowych spowodowanych koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej lub usuwania awarii.

Ogólnopolski Klub Kadrowego: Zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych 2012 >>

W godzinach nadliczbowych nie można zatrudniać również innych grup pracowników. Ograniczenia te wynikają wprost z przepisów Kodeksu pracy.

W godzinach nadliczbowych nie wolno zatrudniać:

• kobiet w ciąży (art. 178 § 1 k.p.),
• pracowników młodocianych (art. 203 § 1 k.p.),
• pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4 (art. 178 § 2 k.p.),
• pracowników niepełnosprawnych, z wyjątkiem zatrudnionych przy pilnowaniu oraz tych, na których wniosek lekarz wyraził zgodę na pracę w nadgodzinach (art. 15 i 16 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Pracodawcy powinni pamiętać, że również do kadry kierowniczej odnoszą się zakazy zatrudniania w godzinach nadliczbowych oraz przepisy w zakresie limitów pracy w godzinach nadliczbowych.