Właściwość sądu w sprawach z zakresu prawa pracy

Strony, zwierając umowę o pracę, często wskazują w niej sąd właściwy do rozstrzygania sporów wynikłych z tej umowy. Mogą określić jurysdykcję dla danej umowy, tzn. wskazać, którego państwa sąd będzie właściwy do rozstrzygania sporów powstałych w związku z nawiązaniem, realizacją czy rozwiązaniem umowy. Konstruując postanowienie umowne dotyczące jurysdykcji, warto zadać sobie pytanie, czy w konkretnym przypadku postanowienie to jest skuteczne. Zarówno przepisy prawa unijnego, jak i krajowego ograniczają swobodę stron w zakresie umownego określenia jurysdykcji dla stosunku pracy. Ograniczenia te podyktowane są potrzebą ochrony słabszej strony stosunku pracy – pracownika.

W jaki sposób w umowie zlecenia określić właściwość sądu >>

W prawie unijnym jurysdykcję dla umowy o pracę reguluje rozporządzenie 44/2001 (zwane dalej rozporządzeniem).

Pozwany ma miejsce zamieszkania w państwie członkowskim UE

Zasada ogólna wyrażona w art. 2 ust. 1 rozporządzenia brzmi, że osoba mająca miejsce zamieszkania w państwie członkowskim Unii (w przypadku rozporządzenia chodzi o państwa członkowskie UE z wyłączeniem Danii) może zostać pozwana, niezależnie od jej obywatelstwa, przed sąd państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania. Osoba ta może zostać pozwana przed sąd innego państwa członkowskiego UE niż państwo, w którym ma miejsce zamieszkania, tylko zgodnie z przepisami rozdziałów od drugiego do siódmego tego rozporządzenia (art. 3 ust. 1 rozporządzenia). Szczególne zasady określające jurysdykcję sądów w sprawach związanych z umową o pracę zawiera rozdział piąty rozporządzenia.

Pozwany nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim UE

W związku z powyższymi regulacjami powstaje pytanie, czy rozporządzenie stosuje się w przypadku, gdy dana osoba nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim Unii. Odpowiedź na to pytanie znajduje się w art. 4 ust. 1 rozporządzenia. Przepis ten stanowi, że w sytuacji gdy pozwany nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim UE, jurysdykcję sądu każdego państwa członkowskiego określa co do zasady prawo krajowe tego państwa (w przypadku Polski – odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego).

Właściwość sądu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych >>

Przykład

Pracodawca z siedzibą w Polsce chce pozwać swojego pracownika, który ma miejsce zamieszkania na Ukrainie. W takiej sytuacji w celu ustalenia, czy pozew może skutecznie wnieść do sądu polskiego, pracodawca powinien sięgnąć do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących jurysdykcji (a nie do przepisów rozporządzenia), ponieważ pracownik nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim Unii.

Rozporządzenie przewiduje jednak wyjątki od art. 4 ust. 1. Stanowi m.in., że zasadę wyrażoną w tym przepisie stosuje się z zastrzeżeniem art. 23 rozporządzenia. Artykuł 23 ust. 1 rozporządzenia wskazuje natomiast, że jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego UE, uzgodniły, że sąd lub sądy danego państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję do rozstrzygania tych sporów.