Ocena okresowa pracownika - zalety i wady

Na wstępie należy zaznaczyć brak przepisów, które regulowałyby kompleksowo procedurę okresowych ocen pracowników. Nie ma również przepisów o charakterze powszechnie obowiązującym, które określałyby częstotliwość takich ocen ani też sposobu ich prowadzenia. Należy jednak podkreślić, że takie przepisy występują w pragmatykach zawodowych, takich jak: ustawa o pracownikach samorządowych, ustawa o urzędnikach państwowych, Karta Nauczyciela, ustawa o szkolnictwie wyższym itp.

W związku z tym pracodawcy oceniają pracowników w sytuacjach, gdy jest to konieczne. Oceny dokonuje się zazwyczaj w trakcie zatrudnienia, np. przy awansowaniu, premiowaniu czy karaniu pracownika, ale także w związku ze zmianą treści stosunku pracy lub jego rozwiązaniem. Z powyższego wynika również, że pracownik może być oceniany dość często, np. co kwartał, co rok, co 2 lata.

Kryteria oceny

Ocena bardzo często ma wpływ na trwałość zatrudnienia lub na wynagrodzenie pracownika. Z uwagi na to Kodeks pracy odnosi się do niej, ale jedynie przez nałożenie na pracodawcę obowiązku stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny samych pracowników oraz wyników ich pracy. Nierzadko obowiązek ten jest trudny w realizacji, ponieważ oceniający mogą być za bardzo subiektywni albo za bardzo obiektywni. Pracodawca na podstawie przepisów zobowiązany jest zatem, aby w procesie oceniania kierować się obiektywnymi kryteriami, a nie jakimikolwiek osobistymi sympatiami bądź antypatiami. Co więcej kryteria te powinny być mierzalne, transparentne i znane pracownikowi.

Oceniając pracowników, pracodawca powinien uwzględnić m.in.:

• stosunek do pracy,
• wywiązywanie się z powierzonych obowiązków służbowych,
• wykonywanie poleceń przełożonych,
• sposób zachowania wobec współpracowników i przełożonych,
• posiadane kwalifikacje i umiejętności.

Pracownik powinien być oceniany jedynie z punktu widzenia postawionych przed nim wymagań i obowiązków. Przedmiotem oceniania nie mogą być natomiast np. nieznane oczekiwania pracodawcy, o których pracownik nie wie, zawierając umowę o pracę, i o których pracodawca nie informuje go w czasie trwania stosunku pracy.

Czy pracodawca musi wręczyć pracownikowi informację o równym traktowaniu w zatrudnieniu >>

Prawidłowo i rzetelnie przeprowadzona okresowa ocena pracownika umożliwia zweryfikowanie, czy praca poszczególnych pracowników posiada jednakową wartość, czy też znacząco różni się od siebie. Stąd też wyniki oceny mogą mieć duży wpływ na różnicowanie poszczególnych pracowników m.in. w zakresie wynagradzania, awansowania czy typowania pracowników do zwolnień grupowych. Warto podkreślić, że w przypadku braku takiej oceny trudno będzie pracodawcy wykazać, że kierując się jedynie własnym subiektywnym zdaniem, podjął trafną decyzję i nie dyskryminuje konkretnych pracowników.

Zdaniem Sądu Najwyższego ocenianie pracownika nie zależy od jego zgody. Jeżeli ocena jest dokonywana z zachowaniem zasad wyrażonych w Kodeksie pracy, pracodawca nie powinien obawiać się zarzutu stosowania szykan względem pracownika (wyrok z 26 stycznia 2005 r., II PK 198/04).