Świadczenia z ZFŚS dla byłych pracowników

Byli pracownicy, jeśli odeszli z pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, z mocy prawa należą do kręgu osób uprawnionych do korzystania z funduszu socjalnego. Również ta grupa podobnie jak inne osoby uprawnione nie ma bezpośredniego roszczenia do pracodawcy o przyznanie i wypłatę świadczeń socjalnych, ale pracodawca nie może ich pozbawić prawa do tego świadczenia, np. przez zawarcie odpowiedniego zapisu w regulaminie gospodarowania funduszem socjalnym.

Świadczenia tylko od ostatniego pracodawcy

Osobami uprawnionymi do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych są pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu.

Termin wypłaty świadczenia urlopowego >>

Nie wszyscy jednak byli pracownicy zakładu pracy mają uprawnienia do korzystania ze świadczeń socjalnych. Ze środków wypłacanych z funduszu mogą skorzystać jedynie pracownicy zakładu, którzy byli w nim zatrudnieni bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury lub renty.

Należy jednak pamiętać, że niektóre osoby po przejściu na emeryturę lub rentę nadal pozostają aktywne zawodowo, gdyż przepisy emerytalno-rentowe nie zabraniają im podejmowania działalności zarobkowej. Podjęcie ponownego zatrudnienia powoduje, że osobom tym przysługuje znowu status pracownika, a świadczenia socjalne należą się im zarówno od tego zakładu pracy, w którym podjęli pracę, jak i od pracodawcy, u którego przeszli na emeryturę.

Przykład
Pracownik odszedł z zakładu pracy w związku z przejściem na emeryturę. Następnie rozpoczął zatrudnienie w innym zakładzie pracy. Podjęcie nowego zatrudnienia powoduje, że świadczenia socjalne należą mu się z dwóch zakładów pracy, lecz z innych tytułów.

Zasada, że emeryt lub rencista korzysta ze świadczeń przewidzianych tylko z jednego zakładu pracy, nie oznacza, że zawsze będzie to ten sam zakład, z którego odszedł w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Świadczenia z funduszu socjalnego należą się bowiem od tego zakładu pracy, w którym emeryt lub rencista był ostatnio zatrudniony i to niezależnie od tego, czy przeszedł on z niego na emeryturę lub rentę po raz pierwszy, czy było to przejście „ponowne” (uchwała SN z 15 listopada 1999 r., I PZP 56/91).

Przykład
Pracownik rozwiązał stosunek pracy z zakładem X w związku z przejściem na emeryturę. Pobierając emeryturę, korzystał ze świadczeń socjalnych administrowanych przez ten zakład. Po roku zawiesił on jednak prawo do emerytury i rozpoczął pracę w zakładzie Y. Po ponownym przejściu na emeryturę będzie on uprawniony do korzystania ze świadczeń, którymi gospodaruje zakład Y.

Likwidacja zakładu niekorzystna dla byłych pracowników

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych ma charakter powszechny i uniwersalny, gdyż zaniechanie dokonywania odpisów może wynikać tylko z niezatrudniania pracowników. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nakłada na każdego pracodawcę zatrudniającego według stanu na dzień 1 stycznia danego roku 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty obowiązek utworzenia funduszu. Jedynie, w sytuacji gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, jest zwolniony z obowiązku tworzenia funduszu świadczeń socjalnych.

Tworzenie i funkcjonowanie funduszu jest więc niezależne od zmian dotyczących pracodawcy, a w szczególności jego przekształcenia, likwidacji czy upadłości.

WAŻNE!
W razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę ten ostatni przejmuje nie tylko pracowników, ale również środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu pracodawcy przekazującego.

Przejęcie pracowników przez nowego pracodawcę nie oznacza przejęcia byłych pracowników zakładu pracy, który przestał istnieć. Obowiązujące przepisy nie regulują tego, czy emeryt lub rencista zlikwidowanego zakładu pracy może korzystać z funduszu socjalnego utworzonego przez przejmującego pracodawcę w zupełnie innym zakładzie pracy, w którym emeryt lub rencista nigdy nie był zatrudniony. Jeżeli więc z postanowień umowy, na podstawie której doszło do zbycia mienia zlikwidowanego zakładu pracy na rzecz nabywcy, ani z przepisów układu zbiorowego pracy nie wynikają takie uprawnienia, to emerytowi lub renciście – byłemu pracownikowi zlikwidowanego zakładu nie przysługuje prawo do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych u nowego pracodawcy.

Decyduje kryterium socjalne

Pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładowymi organizacjami związkowymi ustala warunki korzystania przez byłych pracowników zakładu z usług i świadczeń finansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Środki z tego funduszu mogą być przeznaczone wyłącznie na:

• usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku,
• działalność oświatową,
• działalność sportowo-rekreacyjną,
• udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także
• udzielanie zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

Pracodawca nie może ustalić warunków według wybranych przez siebie kryteriów, z pominięciem sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Kryterium socjalne jest przesłanką decydującą o tym, na jaką pomoc socjalną z byłego zakładu pracy mogą liczyć emeryci i renciści. Jest to logiczną konsekwencją faktu, że sytuacja materialna emerytów i rencistów oraz ich rodzin zawsze różni się, a celem funduszu świadczeń socjalnych jest przecież niwelowanie tych różnic.

Czy z zfśs można sfinansować pracownikom wejściówki do kina >>

WAŻNE!
Związki zawodowe mają prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub w sytuacji rozdysponowania tych kwot bez uzgodnienia z tymi związkami.

Przykład
Pracodawca uzależnił wysokość talonów na święta przysługujących byłym pracownikom zakładu pracy od ich zakładowego stażu pracy.

Posłużenie się tym kryterium przez pracodawcę było niedopuszczalne, gdyż okoliczność, w jakiej wysokości osoby uprawnione otrzymają przedmiotowe talony, powinna wynikać jedynie z ich sytuacji materialnej.

Uzależnienie przyznawania świadczeń socjalnych od kryteriów całkowicie oderwanych od sytuacji materialnej uprawnionych lub nieuwzględnienie w ogóle kryterium socjalnego w regulaminie oznacza wydatkowanie środków z funduszu socjalnego niezgodnie z ustawą.

Podstawa prawna:

• ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.),
• uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 1999 r. (I PZP 56/91, OSNC 1992/4/63).