Kiedy zachowanie współpracowników lub pracodawcy nie ma cech mobbingu

W praktyce zdarza się często, że skutkiem mobbingu jest izolacja pracowników w środowisku pracy. Może być ona niekiedy jednym z przejawów (elementów) zjawiska mobbingu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 2008 r. (II PK 88/08) – izolacja pracownika w grupie współpracowników nie stanowi autonomicznej cechy mobbingu. Tylko izolacja w grupie pracowniczej będąca następstwem działań polegających na negatywnych zachowaniach objętych dyspozycją normy art. 18^3a k.p. (nękanie, zastraszanie, poniżanie, ośmieszanie) uzasadnia zaistnienie mobbingu. Jeśli natomiast jest ona reakcją na naganne zachowania pracownika w stosunku do swoich współpracowników, to nie ma podstaw, aby działaniom polegającym na unikaniu kontaktów z takim pracownikiem przypisywać znamiona mobbingu.

Skutek jest konieczny

Działania lub zachowania sprawcy mobbingu – zgodnie z definicją kodeksową – mają na celu lub wywołują skutek w postaci zaniżonej oceny przydatności zawodowej pracownika, izolowania go lub wyeliminowania z zespołu pracowników. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2007 r. (II PK 31/07), podkreślając, że w postępowaniu dotyczącym stosowania przez pracodawcę mobbingu oraz przyznania świadczeń z tego tytułu nie jest wystarczające stwierdzenie bezprawności działań podjętych wobec pracownika, lecz konieczne jest wykazanie celu tych działań i ich skutków (art. 94³ § 2 k.p).

Inaczej problem ten ocenił Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w wyroku z 15 grudnia 2006 r. stwierdził, że uznanie określonego zachowania za mobbing art. 94³ § 2 k.p. nie wymaga ani stwierdzenia po stronie prześladowcy działania ukierunkowanego na osiągnięcie celu (zamiaru), ani wystąpienia skutku. Wystarczy, że pracownik był obiektem oddziaływania, które według obiektywnej miary może być ocenione za wywołujące jeden ze skutków określonych w art. 94³ § 2 k.p. (III APa 170/05).

Metody przeciwdziałania mobbingowi w firmie >>

Ocena obiektywna

W praktyce istotna jest odpowiedź na pytanie, jakie kryteria – obiektywne czy subiektywne – należy stosować przy ocenie przesłanek mobbingu. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w uzasadnieniu wyroku 28 lutego 2008 r. wskazał, że oceniając zjawisko mobbingu, trzeba odnieść się do obiektywnego wzorca „ofiary rozsądnej”, co pozwoli wyeliminować przypadki wynikające z nadmiernej wrażliwości pracowników (III APa 2/08). W podobnym duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 7 maja 2009 r., uznając, że badanie i ocena subiektywnych odczuć osoby mobbingowanej nie mogą stanowić podstawy do ustalania odpowiedzialności mobbingowej (III PK 2/09). Jeśli zatem pracownik postrzega określone zachowania jako mobbing, to zaakceptowanie jego stanowiska uzależnione jest od obiektywnej oceny tych przejawów zachowania w kontekście ujawnionych okoliczności faktycznych (por. ww. wyrok II PK 88/08).