Świadczenia emerytalno-rentowe przy pracy za granicą

Podstawa wymiaru kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia za granicą w innych państwach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii ustalana jest w szczególny sposób. Zgodnie z postanowieniami ustawy emerytalnej podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 tej ustawy, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Wniosek o objęcie ubezpieczeniem emerytalno-rentowym - zmiana terminu>>

W myśl ustawy emerytalnej w celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego:

• oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek (i innych wliczanych kwot) w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

• oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

• oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

• mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, stanowiącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z II kwartału 1998 r., wynoszącą 1220,89 zł.

Zasada ogólna

Jeżeli dana osoba nie posiada w latach 1980–1998 zagranicznych okresów ubezpieczenia, należy najpierw sprawdzić, czy możliwe jest zastosowanie tej zasady ogólnej. W odniesieniu do osób posiadających okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innych państwach członkowskich przypadające na lata 1980–1998 zastosowanie mogą znaleźć postanowienia przywołanego art. 18 ustawy emerytalnej. Przewiduje on, że podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8 ustawy, a więc w państwach, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, ustala się na zasadach ogólnych według przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z lat 1980–1998, z tym że przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w przypadku kapitału w latach 1980–1998, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu w państwie członkowskim.

Pełne lata kalendarzowe okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w państwach członkowskich podlegają pominięciu przy wskazaniu kolejnych 10 lat, z których ustalana jest podstawa wymiaru kapitału początkowego.

Ważne jest także to, że w żadnym przypadku nie ma możliwości uwzględnienia przychodu osiągniętego w czasie ubezpieczenia w państwach członkowskich.

Emerytura w przypadku okresów ubezpieczenia za granicą>>

Powyższa zasada pomijania lat kalendarzowych ubezpieczenia w państwach członkowskich dotyczy wyłącznie pełnych lat kalendarzowych. Niepełny rok ubezpieczenia nie podlega omawianemu pominięciu.

Jeżeli w latach 1980–1998 zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą.

Przykład

Anna K. urodzona po 31 grudnia 1948 r., posiada następującą historię ubezpieczenia:

1969 r. – 1978 r. – ubezpieczenie w Polsce,

1979 r. – 1980 r. – brak ubezpieczenia,

1981 r. – 1989 r. – ubezpieczenie w Irlandii,

1990 r. – 1995 r. – ubezpieczenie w Wielkiej Brytanii,

1996 r. – 1998 r. – brak ubezpieczenia.

W opisanym przykładzie zainteresowana posiadająca okresy ubezpieczenia w państwach członkowskich nie legitymuje się w latach 1979–1998 okresami ubezpieczenia w Polsce, z których możliwe byłoby przyjęcie przychodu do ustalenia podstawy wymiaru kapitału. Podstawę wymiaru kapitału początkowego będzie stanowić zatem przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym przystąpiła ona po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą w państwie członkowskim (w Irlandii), tj. z 10 kolejnych lat z okresu 1971–1980. Dwa ostatnie lata kalendarzowe podlegają uwzględnieniu, mimo że w latach tych Anna K. nie osiągnęła żadnego przychodu.

Średnią arytmetyczną wskaźników procentowych określających stosunek podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z poszczególnych lat do rocznych kwot przeciętnego wynagrodzenia należy w tym przypadku obliczyć z 10 lat.

Należy pamiętać, że na wniosek ubezpieczonego podstawa wymiaru kapitału może zostać także ustalona według przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed 1999 r., wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Właściwe organy rentowe

Ustalenia kapitału początkowego dla osób posiadających zagraniczne okresy ubezpieczenia dokonują właściwe organy rentowe ZUS. Dla osób posiadających okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich krótsze niż rok, z tytułu których nie przysługują świadczenia zagraniczne, właściwa do rozpatrzenia wniosku o ustalenie kapitału początkowego jest odpowiednia wyznaczona przez Prezesa ZUS jednostka realizująca umowy międzynarodowe.

Wyznaczone przez Prezesa ZUS jednostki terenowe są również właściwe do ustalenia kapitału początkowego osobom posiadającym wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia zamieszkałym w państwach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii.

Czy za zleceniobiorców wysłanych w ramach kontraktu do pracy za granicę należy opłacać składki na ubezpieczenie wypadkowe>>

Z kolei osobom zamieszkałym w Polsce, posiadającym – oprócz polskich okresów ubezpieczenia – także zagraniczne okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w państwach członkowskich dłuższe niż rok bądź krótsze niż rok, z których tytułu przysługują świadczenia zagraniczne, ustalenia kapitału początkowego dokonuje terenowa jednostka organizacyjna ZUS właściwa ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby w Polsce.

Podstawa prawna:

• art. 18, 24, 26, 174 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).