Zasady przyznawania prawa do zasiłku macierzyńskiego

Urlop i zasiłek macierzyński został wydłużony o 2 tygodnie dla pracownicy, która urodziła jedno dziecko przy pierwszym porodzie. Ma ona prawo do świadczenia przez 20 tygodni (do 31 grudnia 2008 r. przez 18 tygodni). Od 1 stycznia 2009 r. na wymiar urlopu i zasiłku macierzyńskiego ma wpływ jedynie liczba urodzonych dzieci przy jednym porodzie, a nie – jak wcześniej – kolejny poród.

Wymiar zasiłku macierzyńskiego w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 r.

@RY1@i65/2009/009/i65.2009.009.000.0065.102.jpg@RY2@

(?) Pracownica 30 października 2008 r. urodziła dwoje dzieci. Udzieliliśmy jej urlopu i wypłacamy zasiłek macierzyński do 13 maja 2009 r. w wymiarze 196 dni. Jakie dokumenty pracownica powinna dostarczyć, abyśmy mogli przedłużyć jej urlop i zasiłek macierzyński zgodnie z nowymi przepisami obowiązującym od 1 stycznia 2009 r.?

Pracownica nie musi składać dodatkowego wniosku ani dostarczać dodatkowych dokumentów do wypłaty dłuższego zasiłku macierzyńskiego. Mają Państwo obowiązek przedłużyć pracownicy urlop i wypłacać zasiłek macierzyński przez 31 tygodni, czyli 217 dni.

Pracownica, która 1 stycznia 2009 r. była uprawniona do zasiłku macierzyńskiego, ma prawo do dłuższego wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Prawo do dłuższego zasiłku macierzyńskiego ma również pracownica, która 1 stycznia 2009 r. nie wykorzystała całego przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego, ponieważ:

• przerwała urlop macierzyński w związku z pobytem dziecka w szpitalu,
• korzystała z urlopu bezpłatnego,
• korzystała z urlopu wychowawczego.

Pracodawca ma obowiązek z urzędu przedłużyć wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Takie stanowisko w sprawie wypłaty zasiłku macierzyńskiego od 1 stycznia 2009 r. prezentuje ZUS.

WAŻNE!

Pracownica, która ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wyższym wymiarze, nie musi składać wniosku o przedłużenie jego wypłaty.

Na zmianie przepisów nie skorzystały tylko pracownice, które urodziły już jedno dziecko przed 1 stycznia 2009 r. i zakończyły urlop macierzyński przed tym dniem. Tym pracownicom, tak jak przed 1 stycznia 2009 r., przysługuje 20 tygodni urlopu i zasiłku macierzyńskiego.

WAŻNE!

Od 1 stycznia 2009 r. na okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ma wpływ wyłącznie liczba urodzonych dzieci przy jednym porodzie.

(?) Lekarz wyznaczył naszej pracownicy datę porodu na 5 maja 2009 r. Pracownica złożyła wniosek o urlop przed porodem, od 21 kwietnia 2009 r., a dziecko urodziła 10 maja 2009 r. Za jaki okres przysługuje jej zasiłek macierzyński przed porodem? Czy możemy wypłacić pracownicy zasiłek macierzyński po upływie 14 dni urlopu macierzyńskiego, jeżeli mamy tylko zaświadczenie ze szpitala o dacie porodu? Nie mamy jeszcze aktu urodzenia dziecka.

Przed porodem przysługuje pracownicy zasiłek macierzyński od 21 kwietnia do 9 maja br. Pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego łącznie przez 20 tygodni, tj. 140 dni. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego powinni Państwo liczyć od 21 kwietnia 2009 r. Do 9 maja 2009 r. powinni Państwo wypłacić pracownicy zasiłek macierzyński na podstawie zaświadczenia o przewidywanej dacie porodu i na podstawie wniosku o urlop macierzyński przed porodem.

Płatnik zasiłku – pracodawca powinien pamiętać o tym, że przed porodem zasiłek macierzyński wypłaca na podstawie wniosku pracownicy o udzielenie urlopu macierzyńskiego oraz zaświadczenia lekarza o przewidywanej dacie porodu. Natomiast za okres po porodzie prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje na podstawie skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka. To oznacza, że za okres od 21 kwietnia do 9 maja 2009 r. powinni Państwo wypłacić zasiłek macierzyński na podstawie wniosku o urlop macierzyński przed porodem oraz na podstawie zaświadczenia lekarza o przewidywanej dacie porodu. Natomiast od 10 maja 2009 r. podstawą wypłaty zasiłku macierzyńskiego jest skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

WAŻNE!

Od dnia porodu płatnik wypłaca zasiłek macierzyński na podstawie skróconego aktu urodzenia dziecka.

(?) Prowadzę niewielką firmę, w której zatrudniam 4 pracowników. Jedna z pracownic jest na zwolnieniu lekarskim w związku z zagrożoną ciążą. Zasiłek chorobowy wypłaca jej ZUS. Jakie dokumenty powinienem przygotować do ZUS, aby wypłacił jej zasiłek macierzyński? Kto powinien dostarczyć do ZUS dokumenty do wypłaty zasiłku macierzyńskiego – pracownica czy ja?

Płatnikiem składek za pracownicę jest Pan, dlatego dokumenty do wypłaty zasiłku macierzyńskiego pracownica powinna przekazać Panu. Natomiast Pan powinien dokumentację pracownicy dostarczyć do ZUS.

Jeżeli pracownica przekaże skrócony odpis aktu urodzenia dziecka bezpośrednio do ZUS, to ZUS zwróci się do Pana o uzupełnienie dokumentacji potrzebnej do wypłaty zasiłku macierzyńskiego.

W przypadku wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez ZUS, pracodawca powinien skompletować następujące dokumenty:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego,
• zaświadczenie płatnika składek na formularzu ZUS Z-3.

Na podstawie tych dokumentów ZUS ustali prawo pracownicy do zasiłku macierzyńskiego, ustali wysokość podstawy wymiaru oraz będzie wypłacał zasiłek macierzyński.

(?) Pracownica chce wrócić z urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach od porodu. Zasiłek za pozostały okres będzie pobierał ojciec dziecka. Jakie dokumenty powinniśmy przygotować dla pracownicy? Czy możemy dopuścić ją do pracy na podstawie oświadczenia o powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego i rezygnacji z części urlopu na rzecz ojca dziecka?

Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu i zasiłku macierzyńskiego pracownica może zrezygnować z jego pozostałej części. W takim przypadku powinna złożyć u Państwa wniosek o rezygnacji z urlopu macierzyńskiego i o powrocie do pracy. Do wniosku pracownica powinna dołączyć zaświadczenie pracodawcy – płatnika składek męża, potwierdzające, od jakiej daty będzie on korzystał z urlopu i zasiłku macierzyńskiego.

Dodatkowo powinni Państwo wystawić zaświadczenie dla męża pracownicy o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka oraz o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego.

WAŻNE!

Między dniem rezygnacji z urlopu macierzyńskiego pracownicy a dniem rozpoczęcia urlopu przez ojca dziecka nie może być ani jednego dnia przerwy.

Jeżeli natomiast mąż pracownicy prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, to do wniosku o rezygnacji z dalszej części urlopu macierzyńskiego pracownica powinna dołączyć oświadczenie męża o przerwaniu działalności w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Na podstawie wniosku i zaświadczenia lub oświadczenia mają Państwo obowiązek dopuścić pracownicę do pracy od dnia wskazanego we wniosku. Od tego dnia prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje ojcu dziecka, do dnia wykorzystania pełnego wymiaru zasiłku.

(?) Na wniosek pracownicy udzieliliśmy jej rocznego urlopu bezpłatnego. Urlop kończy się 31 maja 2009 r. Pracownica poinformowała nas, że 29 kwietnia urodziła pierwsze dziecko. Czy taka okoliczność przerywa urlop bezpłatny? Czy pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński?

Pracownica, która urodziła dziecko w okresie urlopu bezpłatnego, ma prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego od pierwszego dnia po zakończeniu urlopu bezpłatnego. Zasiłek macierzyński przysługuje jej jednak tylko za okres po powrocie z urlopu macierzyńskiego, czyli od 1 czerwca do 15 września 2009 r. – 107 dni.

W okresie urlopu bezpłatnego pracownica nie ma prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, np. zasiłku chorobowego czy zasiłku macierzyńskiego. Okres urlopu bezpłatnego zawiesza stosunek pracy. Pracodawca nie wypłaca pracownicy wynagrodzenia za pracę i nie opłaca składek na ubezpieczenia, natomiast pracownica nie świadczy pracy.

Jednak po zakończeniu urlopu bezpłatnego, jeżeli pracownica nie wyczerpała jeszcze pełnego wymiaru zasiłku macierzyńskiego, przysługuje jej prawo do tego świadczenia. Okres, za jaki przysługuje pracownicy zasiłek macierzyński, powinni Państwo liczyć od dnia porodu, ponieważ przed porodem pracownica nie mogła wykorzystać urlopu i zasiłku macierzyńskiego z powodu przebywania na urlopie bezpłatnym.

(?) W trakcie urlopu wychowawczego pracownica urodziła kolejne dziecko. Urlop wychowawczy kończy się jej 30 czerwca 2009 r. Gdyby pracownica nie była na urlopie wychowawczym, to miałaby prawo do zasiłku macierzyńskiego do 12 lipca 2009 r. Czy w tym przypadku powinniśmy skrócić o 2 tygodnie wypłatę zasiłku macierzyńskiego pracownicy z powodu urodzenia dziecka w trakcie urlopu wychowawczego?

Pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w pełnym wymiarze, czyli do 12 lipca 2009 r. Pełny wymiar przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego wykracza poza udzielony urlop wychowawczy. To oznacza, że pracownicy przysługuje urlop macierzyński za okres od 1 do 12 lipca oraz zasiłek macierzyński do 12 lipca 2009 r.

Urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego powoduje, że zasiłek macierzyński przysługuje w wymiarze skróconym o 2 tygodnie. Tak jest w sytuacji, gdy pełny wymiar zasiłku macierzyńskiego zamyka się w okresie, na jaki został udzielony urlop wychowawczy. Jeżeli okres, za jaki przysługuje zasiłek macierzyński, wykracza chociaż o jeden dzień poza okres udzielonego urlopu macierzyńskiego, pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w pełnym wymiarze.

WAŻNE!

Nie skraca się wypłaty zasiłku macierzyńskiego, jeżeli pełny jego wymiar wykracza chociaż o jeden dzień poza udzielony urlop wychowawczy.

(?) Zatrudniamy pracowników młodocianych. Jedna z pracownic jest w ciąży. Umowa rozwiąże się z końcem sierpnia 2009 r. Czy z tą pracownicą musimy przedłużyć umowę do dnia porodu i czy przysługuje jej zasiłek macierzyński? Jeżeli tak, to kto będzie miał obowiązek wypłaty zasiłku tej pracownicy? Jesteśmy płatnikami świadczeń za pracowników.

Młodociana pracownica zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma takie same prawa i przysługuje jej taka sama ochrona jak pozostałym kobietom w ciąży. To oznacza, że umowę o pracę z młodocianą pracownicą mają Państwo obowiązek przedłużyć do dnia porodu. Pracownicy przysługuje wynagrodzenie/zasiłek chorobowy, jeżeli przedstawi zwolnienie lekarskie, a po urodzeniu dziecka – zasiłek macierzyński.

WAŻNE!

Młodocianej pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński.

Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę z młodocianą pracownicą będzie wypłacał ZUS. Państwo mają obowiązek wypłacić wynagrodzenie chorobowe pracownicy, jeżeli dostarczy zwolnienie lekarskie. Gdy zatrudniają Państwo więcej niż 20 pracowników, wypłacą Państwo również zasiłek chorobowy. Po rozwiązaniu umowy o pracę wypłatę zasiłku macierzyńskiego przejmie ZUS.

(?) Zatrudniliśmy pracownicę, która, jak się okazało, jest w ciąży. Na zwolnienie lekarskie poszła po miesiącu pracy u nas. Czy ta osoba ma prawo do wynagrodzenia/zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego? Czy ZUS nie zarzuci nam, że umowa została zawarta dla pozoru? W chwili podpisywania umowy o pracę nie wiedzieliśmy, że pracownica jest w ciąży.

Pracownica, która jest w ciąży i została przez Państwa zatrudniona, ma prawo do wynagrodzenia i zasiłku chorobowego po 30 dniach ubezpieczenia chorobowego. Następnie po urodzeniu dziecka pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Nie ma zakazu zatrudniania kobiet w ciąży. Jednak ZUS może sprawdzać, czy umowa została zawarta w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli ZUS ustali, że celem zawarcia umowy o pracę jest wyłudzenie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, to odmówi pracownicy prawa do nich.

Podstawa prawna:

• art. 180, art. 194 Kodeksu pracy,
• art. 29–31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• § 12, § 15, § 17, § 17a, § 17b rozporządzenia z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 65, poz. 742 ze zm.).

Orzecznictwo uzupełniające

• Cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia (np. urodzeniem dziecka) i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. (Wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 r. II UK 43/05)