Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika

Obowiązek pracodawcy wyrażony jako zasada prawa pracy

Jedną z podstawowych zasad prawa pracy, wyrażoną w art. 17 Kodeksu pracy jest obowiązek pracodawcy ułatwiania pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Warto jednak zwrócić uwagę, że wspomniana zasada nie dotyczy obowiązku fachowego szkolenia pracownika, lecz nakłada jedynie na pracodawcę konieczność stworzenia takich warunków i możliwości, które będą ułatwiały pracownikowi zdobycie kwalifikacji. Zgodnie ze stanowiskiem zajętym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 kwietnia 2006 roku, sygn. akt I UK 260/05 (OSNP 2007/9-10/140) obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych nie należy do istoty stosunku pracy.

Autopromocja

Należy zatem zastanowić się nad tym, jakiego typu kwalifikacji zawodowych dotyczy omawiana zasada prawa pracy? Odpowiedź wydaje się dość oczywista. Zasada wyrażona w art. 17 Kodeksu pracy i potwierdzona w art. 94 pkt. 6 Kodeksu pracy ma zastosowanie przede wszystkim do tych kwalifikacji zawodowych, które mogą podwyższyć kompetencje pracownika na zajmowanym przez niego stanowisku i przyczynić się jednocześnie do polepszenia jakości i wydajności pracy. Zasada ta jednak może dotyczyć także tych kwalifikacji, które okażą się przydatne w pracy, którą pracownik mógłby świadczyć u pracodawcy w przyszłości. Obowiązek wspierania dokształcania pracowników nie dotyczy więc każdej formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych, choć jeśli pracodawca ma dobrą wolę w tym zakresie, pracownik powinien z niej skorzystać. Jednocześnie wyraźnie trzeba podkreślić, że brak jest w Kodeksie pracy sankcji za naruszenie przez pracodawcę omawianego obowiązku ułatwiania pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

Obowiązek pracodawcy wobec pracowników młodocianych

Wyjątkiem są jednak konkretnie sprecyzowane obowiązki pracodawcy w stosunku pracowników młodocianych realizujących obowiązek dokształcania się. W tym przypadku pracodawca jest zobowiązany:

1. zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształcaniem się;
2. wliczyć do czasu pracy młodocianego czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy;
3. udzielić młodocianemu uczęszczającemu do szkoły urlopu w okresie ferii szkolnych; młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu wypoczynkowego pracodawca może, na jego wniosek, udzielić w okresie ferii szkolnych urlopu zaliczkowo;
4. udzielić w okresie ferii szkolnych młodocianemu na jego wniosek bezpłatnego urlopu w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy; okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Zobacz serwis: Kodeks pracy

Zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika

Szczegółowe mechanizmy prawne regulujące zasady podnoszenia przez pracownika kwalifikacji zawodowych zostały unormowane w Kodeksie pracy w art. 103¹ – 103⁶. Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługuje z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

1. urlop szkoleniowy;
2. zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.

Pracodawca może przyznać także pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe świadczenia dodatkowe takie jak np. opłaty za szkolenie, podręczniki, przejazd i zakwaterowanie.

Pracodawca i pracownik zobowiązani są do zawarcia pisemnej umowy określającej wzajemne prawa i obowiązki, przy czym trzeba mieć na względzie fakt, że umowa ta nie może zawierać postanowień mniej korzystnych od tych, które zostały uregulowane w Kodeksie pracy. Jeśli jednak pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, nie ma obowiązku zawarcia umowy.

Zobacz także: Indywidualne prawo pracy

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Kodeks pracy w art. 103⁵ enumeratywnie wymienia przypadki, w których pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

W przypadku uzupełniania przez pracownika wiedzy i umiejętności na zasadach innych niż unormowane w Kodeksie pracy w art. 103¹ – 103⁶ pracodawca i pracownik w drodze porozumienia mogą ustalić wymiar zwolnienia z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia oraz urlop bezpłatny.

Warto zwrócić uwagę na to, że precyzyjne ustalenie uprawnień i obowiązków pracownika związanych z podnoszeniem przez niego kwalifikacji zawodowych z inicjatywy bądź też za zgodą pracodawcy pozwoli na uniknięcie w przyszłości pułapek spowodowanych niedomówieniami, czy też brakiem stosownych ustaleń. Pracownik powinien więc zawsze pamiętać o tym, by przed podjęciem zajęć związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych zawrzeć z pracodawcą pisemną umowę, w której wprost zostaną określone wzajemne prawa i obowiązki stron.

Autorka: Ewa Bem – wspólnik i radca prawny w Kancelarii Bem & Wspólnicy