Kiedy układ zbiorowy przestaje obowiązywać

Określenie „ustanie obowiązywania u.z.p.” jest pojęciem szerokim obejmującym wszystkie przypadki określone w przepisach prawa skutkujące zakończeniem obowiązywania postanowień u.z.p. Obejmuje więc zarówno rozwiązanie układu, jak i inne przypadki skutkujące ustaniem stosowania u.z.p., lecz niebędące skutkiem jego rozwiązania.

Przepisy Kodeksu pracy jako podstawowy sposób ustania obowiązywania stosunku pracy wskazują jego rozwiązanie. Rozwiązanie układu jest zdarzeniem, które stanowi następstwo oświadczenia woli jednej lub obu stron układu. Istotą tego oświadczenia jest wyrażenie chęci doprowadzenia do pozbawienia układu mocy obowiązującej i za pośrednictwem określonego trybu - porozumienia lub wypowiedzenia.

Układ zbiorowy pracy rozwiązuje się (art. 241⁷k.p.):

• z upływem terminu, na który został zawarty (w ten sposób rozwiązują się układy zawierane na czas określony),

• z upływem okresu wypowiedzenia dokonanego przez jedną ze stron (oświadczenie o wypowiedzeniu może być złożone w stosunku do każdego rodzaju układu, a więc także zawartego na czas określony),

• na podstawie zgodnego oświadczenia stron - za porozumieniem (tym trybem można rozwiązać także każdy rodzaj układu zbiorowego).

Oświadczenie stron o rozwiązaniu układu oraz wypowiedzenie układu następuje w formie pisemnej, a okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące kalendarzowe, chyba że strony w układzie postanowią inaczej.

Kodeks pracy wskazuje również na inny rodzaj ustania obowiązywania układu zbiorowego pracy, a mianowicie na możliwość odstąpienia od stosowania u.z.p. I tak, w razie rozwiązania wszystkich organizacji związkowych, które zawarły układ, pracodawca może odstąpić od stosowania tego układu w całości lub w części po upływie okresu co najmniej równego okresowi wypowiedzenia układu, składając stosowne oświadczenie na piśmie pozostałej stronie tego układu (art. 241¹⁹§ 2 k.p. i art. 241²⁹§ 3 k.p.).

Skutki ustania układu

Rozwiązanie układu zbiorowego pracy nie uwalnia automatycznie pracodawcy od postanowień układowych. Pracodawca nadal musi podporządkować się obowiązkom wynikającym z u.z.p., a pracownikom wciąż przysługują określone w nim prawa.

Postanowienia układowe określające warunki umowy o pracę mimo rozwiązania układu nadal obowiązują. Obowiązują do czasu zastosowania przez pracodawcę wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy lub/i płacy. W przypadku rozwiązania układu zbiorowego pracy należy stosować art. 241⁸ § 2 k.p. Wskazaną normę należy także stosować w sytuacji odstąpienia od stosowania układu zbiorowego w całości lub części.