Potrącenie z wynagrodzenia za zgodą pracownika - czy zawsze możliwe?

• Potrącenia z wynagrodzenia za zgodą pracownika
• Jaka jest wolna od potrąceń kwota przy potrąceniu dobrowolnym?
• W jakiej formie potrącenie z wynagrodzenia?
• Funkcja ochronna dobrowolnego potrącenia
• Niedopuszczalność zgody pracownika na potrącanie nieokreślonej i niepewnej należności pracodawcy
• I KIERUNEK ORZECZNICZY
• II KIERUNEK ORZECZNICZY

Potrącenia z wynagrodzenia za zgodą pracownika

Zgodnie z art. 91 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP) należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.

Autopromocja

Jaka jest wolna od potrąceń kwota przy potrąceniu dobrowolnym?

Kwota wolna od potrąceń przy potrąceniu dobrowolnym została zróżnicowana w zależności od tego, czy wierzycielem jest pracodawca, czy osoba trzecia. 

Jeżeli dochodzi potrącania należności:

1. na rzecz pracodawcy wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia netto (po odliczeniu należności publicznoprawnych – zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenia społeczne obciążającej pracownika oraz wpłat dokonywanych na rzecz pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania);
2. na rzecz innych osób (np. banku, który udzielił pracownikowi kredytu) wolna od potrąceń jest kwota 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę netto. Taką zgodę na potrącenia na rzecz innych wierzycieli niż pracodawca pracownik może cofnąć w każdym czasie.

W jakiej formie potrącenie z wynagrodzenia?

Forma pisemna wyrażenia zgody na potrącenie ma charakter bezwzględny.

Autopromocja

Wypadki przy pracy. Procedury i świadczenia

Sprawdź

Funkcja ochronna dobrowolnego potrącenia

Jak wskazuje dr hab. Krzysztof Walczak, jeden z czołowych przedstawicieli doktryny prawa pracy:

"Wynikająca z KC generalna zasada swobody umów ulega istotnemu ograniczeniu w ramach stosunków pracy. Przejawem takiego ograniczenia jest komentowany przepis, który co prawda dopuszcza możliwość dokonywania potrąceń z wynagrodzenia pracownika, ale przy zachowaniu dwóch istotnych zastrzeżeń.

Po pierwsze, zgoda ta musi być bezwzględnie dokonana na piśmie i dotyczyć konkretnego tytułu i konkretnej wysokości.

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

Po drugie, zgoda ta musi mieścić się w ramach wynikających z § 2, który w każdym przypadku gwarantuje pracownikowi otrzymanie minimalnych świadczeń. 

Przepis ten jest przejawem funkcji ochronnej prawa pracy i ma na celu zabezpieczenie pracownika przed możliwością wymuszenia na nim składania oświadczeń woli, które byłyby na jego niekorzyść, a wynikałyby z silniejszej pozycji pracodawcy na rynku pracy. Przepis ten ma również na celu zabezpieczenie pracownika przed próbą obejścia przez pracodawcę konieczności stosowania procedur związanych z odpowiedzialnością materialną zatrudnionego.". (zob. Kodeks pracy. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak, Warszawa 2023).

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Pomimo całkowicie zrozumiałego poglądu i rzeczywiście funkcji ochronnej prawa pracy, gwarantującej w tym przypadku ochronę wynagrodzenia pracownika, w orzecznictwie sądów polskich da się zauważyć zgoła inne poglądy.

Niedopuszczalność zgody pracownika na potrącanie nieokreślonej i niepewnej należności pracodawcy

I KIERUNEK ORZECZNICZY

• Niedopuszczalne jest wyrażenie przez pracownika zgody na potrącenie nieskonkretyzowanej należności pracodawcy mogącej powstać w przyszłości (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 3 sierpnia 2012 r., sygn. I BP 2/12; Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 grudnia 2005 r., sygn. I OSK 461/05);
• W świetle art. 91 KP wyrażenie przez pracownika w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej zgody na potrącenie przez pracodawcę z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości, np. w wyniku inwentaryzacji - jest nieważne (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 5 maja 2004 r., sygn. I PK 529/03; Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 14 października 1997 r., sygn. I PKN 319/97)
• Wyrażenie zgody przez pracownika na dokonanie potrąceń z jego wynagrodzenia bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanki odpowiedzialności jest nieważne (zob. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 czerwca 2001 r., sygn. I PKN 516/00).

II KIERUNEK ORZECZNICZY

• Odmowa wyrażenia przez pracownika zgody na potrącenie z wynagrodzenia za pracę spornej co do zasady i wysokości wierzytelności pracodawcy nie jest sprzeczna z art. 8 KP. (zob. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 4 października 1994 r., sygn. I PZP 41/94).

Wydaje się, że mając na uwadze wykładnię funkcjonalną przepisu art. 91 KP i ochronę interesów pracownika, należy się przychylić do I kierunku orzeczniczego.