Zasady umarzania składek na Fundusz Pracy dla przedsiębiorczych matek

Możliwość umorzenia składek na Fundusz Pracy (dalej: FP) dla osób łączących działalność pozarolniczą bądź współpracę przy prowadzeniu działalności z urlopem wychowawczym wprowadziła ustawa z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw. Wprowadziła ona nowe zapisy do ustawy z 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy – Prawo bankowe (dalej: ustawy), na mocy której przedsiębiorcze matki mogły skutecznie wnioskować o umorzenie składek z tytułu działalności prowadzonej równocześnie z przebywaniem na zasiłku macierzyńskim bądź urlopie wychowawczym. Możliwość ta dotyczyła jednak tylko składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalno-rentowe, wypadkowe, chorobowe). Jeżeli chodzi o Fundusz Pracy, który jest funduszem pozaubezpieczeniowym, możliwość umorzenia składek przewidziana była już tylko dla matek pobierających zasiłek macierzyński, pomijała natomiast matki prowadzące działalność w trakcie urlopu wychowawczego. Od dnia wejścia w życie znowelizowanych przepisów, czyli od 1 lutego 2011 r., ten stan ulega zmianie.

Dla kogo umorzenie

Umorzenie składek na Fundusz Pracy przysługuje płatnikowi składek, który w okresie pomiędzy 1 stycznia 1999 r. a 31 sierpnia 2009 r. zgłaszał ubezpieczonego, podlegającego obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej lub z tytułu współpracy przy takiej działalności i jednocześnie przebywającego na urlopie wychowawczym. Z wnioskiem o umorzenie w trybie wskazanym ustawą występuje zawsze płatnik. Dlatego też o umorzenie może np. wystąpić osoba prowadząca działalność gospodarczą, spełniająca kryteria wskazane w ustawie. Jeżeli jednak wniosek dotyczy składek należnych za osobę współpracującą, wówczas o umorzenie wnioskuje nie osoba współpracująca, ale płatnik – przedsiębiorca, który zgłaszał ją do ubezpieczeń. Umorzenie składek na Fundusz Pracy przysługuje również wspólnikom spółek cywilnych nieposiadających wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, którzy od 1 stycznia 1999 r. do 31 sierpnia 2009 r. łączyli działalność w charakterze wspólnika spółki cywilnej z przebywaniem na urlopie wychowawczym. Z możliwości umorzenia składek na FP mogą skorzystać również twórcy i artyści, osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i partnerskich.

O umorzenie należności na Fundusz Pracy zawsze wnioskuje płatnik

O umorzenie składek na FP mogą wnioskować również osoby, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej, na podstawie art. 14a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także osoby, które zakończyły już prowadzenie własnej działalności – nawet jeżeli własną firmę zamknęły już wiele lat wstecz.

Co bardzo ważne – i potwierdzone przez Biuro Prasowe ZUS – nowa ustawa nie warunkuje prawa do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie składek na Fundusz Pracy od tego, czy wcześniej był już złożony wniosek o umorzenie składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie przepisów ustawy abolicyjnej. Tym samym o umorzenie należności Funduszu Pracy mogą występować również ci płatnicy, którzy wcześniej nie występowali o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Ubezpieczyciel oczekuje jednak, że w praktyce większość wniosków dotyczyć będzie jednak osób, którym wcześniej umorzono już składki na ubezpieczenia społeczne, w trybie wskazanym w nowelizacji ustawy systemowej i ustawy – Prawo bankowe z 24 kwietnia 2009 r.

Należności podlegające umorzeniu

Zakres umorzenia przysługującego przedsiębiorcy uzależniony jest od tego, czy składki na FP zostały już opłacone czy też nie.

Jeżeli składki nie były w ogóle opłacone, umorzeniu podlegać będzie zarówno należność główna, z tytułu nieopłaconych składek, jak i należne od umorzonych składek odsetki oraz opłata prolongacyjna – również w części odpowiadającej umorzonej należności.

Z kolei w sytuacji, w której płatnik opłacił już składki na Fundusz Pracy za okres wskazany w ustawie, umorzeniu podlegają wyłącznie pobrane przez ZUS odsetki za zwłokę, jeżeli płatności dokonano po terminie.

Umorzeniu na nowych zasadach nie podlegają:

• opłacone składki na Fundusz Pracy,
• koszty egzekucyjne, powstałe w związku z dochodzeniem należności z tytułu składek na FP, należnych za okres podlegający umorzeniu,
• koszty upomnienia powstałe za okres, w którym składki podlegają umorzeniu,
• opłata prolongacyjna opłacona w ramach układu ratalnego.

Jak wynika z przepisów nowelizacji, na żadną ulgę ani umorzenie nie mogą zatem liczyć tylko te osoby, które rzetelnie, terminowo i w prawidłowej wysokości regulowały składki na Fundusz Pracy. W ich przypadku nie zostaną umorzone ani same składki – ustawa dotyczy bowiem składek nieopłaconych, ani odsetki – te bowiem ze względu na terminowość wpłat nie zostały naliczone.

Zwrot nadpłaty

Jeżeli w wyniku umorzenia kwoty pobranych przez ZUS odsetek, po ponownym rozliczeniu konta płatnika okaże się, że na koncie tym widnieje nadpłata, ZUS w pierwszej kolejności zaliczy ją na poczet zaległych lub bieżących składek na Fundusz Pracy, a jeżeli płatnik nadal prowadzi działalność – na poczet przyszłych składek na ten fundusz. Dopiero po stwierdzeniu, że na koncie nie figurują żadne zaległości, brak jest bieżących należności na FP i nie powstaną przyszłe, nadpłata będzie zwracana płatnikowi w formie pieniężnej. Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległych lub przyszłych składek, jak również jej zwrot, nie wymaga składania odrębnego wniosku, bo ZUS będzie go dokonywał z mocy ustawy. Ewentualnego zwrotu nadpłaty ZUS będzie dokonywał w gotówce – na podstawie przekazu pocztowego bądź na wskazany przez płatnika rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-rozliczeniowej. Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy na dokonanie zwrotu ZUS ma aż pięć lat od dnia wejścia w życie ustawy.

Terminy

Umorzenie składek na FP może nastąpić wyłącznie na wniosek płatnika. Wniosek może być złożony w terminie sześciu miesięcy liczonym od dnia wejścia w życie przedmiotowych przepisów, czyli od 1 lutego 2011 r. – a zatem od 1 lutego 2011 r. do 1 sierpnia 2011 r. włącznie. Wnioski można składać w jednostce organizacyjnej ZUS (decyduje data wpływu) bądź przesyłać pocztą (decyduje data nadania na stemplu pocztowym). Dotrzymanie terminu jest bardzo istotne, ponieważ ustawa nie przewiduje możliwości jego przywrócenia. Jeżeli osoba spełniająca kryteria przewidziane do umorzenia składek na FP spóźni się z wnioskiem, ZUS odmówi umorzenia składek.

Ustawa nie przewiduje możliwości przywrócenia terminu na złożenie wniosku. Wnioski nieterminowe będą rozpatrywane odmownie

Wnioski, które wpłynęły do ZUS przed 1 lutego 2011 r., a zatem przed wejściem w życie ustawy, są przez organ traktowane jako złożone w terminie i rozpatrywane zwykłym trybem. Jeżeli w toku postępowania pojawi się wątpliwość, czy wniosek dotyczy umorzenia w trybie ustawy abolicyjnej, czy też umorzenia na zasadach ogólnych, wskazanych w art. 28 oraz art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ZUS wystąpi do płatnika z prośbą o doprecyzowanie wniosku i wskazanie, w jakim trybie wnioskuje on o umorzenie składek na FP.

Przypadki szczególne

Zadłużeni płatnicy, którzy spłacają zaległości na mocy zawartego z ZUS układu ratalnego, obejmującego również należności wskazane w ustawie, zostaną przez Zakład pisemnie poinformowani o możliwości złożenia wniosku o umorzenie części zadłużenia – składek na Fundusz Pracy, za okresy wskazane w ustawie. Jeżeli płatnik z takim wnioskiem wystąpi, umowa, na mocy której zawarty został układ ratalny, zostanie aneksowana, z uwzględnieniem umorzenia części zadłużenia.

W odniesieniu do płatników, wobec których zawieszono postępowanie egzekucyjne, obejmujące należności z tytułu składek na Fundusz Pracy, lub też organ nie wszczął jeszcze egzekucji, zawieszone postępowania nie zostaną podjęte, a nowe nie będą wszczynane w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. W tym czasie płatnik ma czas, aby wystąpić o umorzenie składek na FP, za okres wskazany w ustawie.

Podstawa prawna

• Art. 8 i 9 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. nr 257, poz. 1725.
• Ustawa z 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy – Prawo bankowe – Dz.U. nr 71, poz. 609; ost. zm. Dz.U z 2010 r. nr 257, poz. 1725.
• Art. 28 i 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1725.