Emerytura i renta po zmarłym małżonku - wybór

Prawo do renty rodzinnej

Zgodnie z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Autopromocja

Co więcej, renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W tej sytuacji przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Polecamy: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami.

Osoby uprawnione

Rentę rodzinną mogą pobierać następujący członkowie rodziny:

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3. małżonek (wdowa i wdowiec);
4. rodzice (także ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające).

Uprawnienia wdowy

Na podstawie art. 70 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeśli:

1. w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy (niezdolność stwierdzona przez lekarza czy komisję lekarską ZUS) albo
2. wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
3. osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wyżej wymienionych.

Alimenty

Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia powyższych warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. W stosownym wniosku o rentę rodzinną należy złożyć oświadczenie z dołączeniem wyroku lub ugody sądowej.

Warto zaznaczyć, że nieuzyskanie z mocy wyroku sądowego przedłużenia terminu pięcioletniego, o którym mowa w art. 60 § 3 zdanie drugie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powoduje wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego rozwiedzionego małżonka. Oznacza to niespełnienie jednego z warunków niezbędnych do przyznania renty rodzinnej, polegającego na posiadaniu prawa do alimentów ustalonego wyrokiem sądowym lub ugodą sądową w dniu śmierci byłego męża (art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,). W takiej sytuacji bez znaczenia jest wspólne zamieszkiwanie byłych małżonków po rozwodzie, wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego i dobrowolne niesienie sobie pomocy materialnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 135/08).

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

Okresowa renta rodzinna

Wdowy znajdujące się w ciężkiej sytuacji materialnej powstałej w związku bezpośrednim ze śmiercią małżonka mogą otrzymać okresową rentę rodzinną. Renta będzie przysługiwała:

1. przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
2. w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Wysokość renty

Zgodnie z art. 73 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wysokość renty rodzinnej wdowy wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Świadczenie, które przysługiwałoby zmarłemu, określa się kwotą emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Ustalenie wysokości renty rodzinnej

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lipca 2001 r. (II UKN 479/00) uznał, iż przy ustalaniu podstawy wymiaru renty rodzinnej nie sumuje się kwot świadczeń przysługujących z różnych tytułów i z różnych rodzajowo ubezpieczeń społecznych.

W uchwale z dnia 8 lipca 2008 r. (I UZP 2/08) stwierdził, że wdowa może żądać ustalenia wysokości renty rodzinnej stanowiącej odpowiedni (art. 73 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) procent każdego świadczenia, do którego nabył prawo zmarły mąż, niezależnie od tego czy zostało ono potwierdzone decyzją organu rentowego.

Własna emerytura a renta po zmarłym małżonku

Wdowa ma prawo do renty po zmarłym mężu. Jednak jeśli przysługuje jej prawo do emerytury, nie może pobierać dwóch świadczeń. Musi wybrać własną emeryturę bądź rentę po zmarłym mężu. Gdy nie dokona wyboru, decyzję podejmie za nią Zakład Ubezpieczeń Społecznych, kierując się wysokością świadczeń. Pierwszeństwo będzie przysługiwało wyższemu z nich.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.)