Jak zatrudniać młodocianych do prac dorywczych i sezonowych

Osoby, które ukończyły 16 lat, a nie przekroczyły 18 lat mogą zostać zatrudnione na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Bez względu jednak na rodzaj umowy mogą wykonywać jedynie lekkie prace.

Okres wakacji to okres wzmożonego zapotrzebowania na pracowników do prac sezonowych. Pracodawcy w tym okresie chętnie zatrudniają osoby młodociane. Pracodawca może zatrudnić taką osobę zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia lub umowy o dzieło). Musi jednak pamiętać o ograniczeniachdotyczących rodzaju prac, które mogą być wykonywane przez młodocianych, a także czasu pracy tej grupy pracowników.

Zawarcie umowy o pracę z pracownikiem młodocianym

Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zasady zatrudniania takich osób regulują przepisy ustawy - Kodeks pracy (dalej: k.p.) oraz rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym.

Polecamy książkę: Świadczenia na rzecz pracowników – podatki, ZUS, ewidencja

Zatrudnienie osoby nieletniej, możliwe jest po spełnieniu przez nią następujących warunków:

• ukończenia 16 lat (czyli nabycia statusu młodocianego w rozumieniu art. 191 k.p.),
• ukończenia co najmniej gimnazjum,
• przedstawienia świadectwa lekarskiego stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża zdrowiu młodocianego.

Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

Młodociani mogą być zatrudniani na podstawie umowy o pracę wyłącznie przy wykonywaniu lekkich prac (art. 200¹ k.p.). Przez pracę lekką rozumie się pracę, która nie powoduje zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego, a także nie utrudnia młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Tego rodzaju pracą może być np. roznoszenie ulotek, zbieranie owoców, proste prace biurowe, np. kopertowanie i adresowanie korespondencji. Wykaz prac lekkich określa pracodawca, uzgadniając jego treść z lekarzem wykonującym zadania służby medycyny pracy. Warunkiem wprowadzenia wykazu jest ponadto zatwierdzenie go przez okręgowego inspektora pracy. Wykaz powinien stać się częścią regulaminu pracy (art. 104¹ § 1 pkt 7a k.p.), a jeśli pracodawca nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy - częścią osobnego aktu. Każdy zatrudniany młodociany powinien zostać z nim zapoznany przed rozpoczęciem pracy.

Do umów o pracę z pracownikami młodocianymi zastosowanie mają ogólne przepisy dotyczące nawiązania oraz rozwiązania stosunku pracy. Dlatego też z pracownikiem młodocianym może zostać zawarty każdy rodzaj umowy o pracę - umowa na okres próbny, umowa na czas określony (w tym umowa na zastępstwo) oraz umowa na czas nieokreślony. Należy pamiętać, że na skutek zmiany przepisów Kodeksu pracy, która weszła w życie 22 lutego 2016 r., z katalogu umów o pracę została usunięta, dość często zawierana w przypadku prac sezonowych, umowa o pracę na czas wykonania określonej pracy. W związku z tym obecnie najbardziej korzystną dla pracodawcy formą zatrudnienia pracownika młodocianego będzie umowa na czas określony. Jej wypowiedzenie nie wymaga uzasadnienia. Ponadto w przypadku gdy jest zawierana w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym nie podlega limitom, które dotyczą tego rodzaju umów. Oznacza to, że łączny okres zatrudnienia na podstawie takich umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy może przekraczać 33 miesiące, a łączna liczba tych umów może być większa niż trzy.

Prace dorywcze to takie, które nie mają charakteru powtarzalnego, które co do zasady trwają w krótkim przedziale czasu. Natomiast praca sezonowa to praca wykonywana przez część roku, związana z określonym sezonem, tj. z właściwą porą roku, a zwłaszcza z warunkami atmosferycznymi. Jeżeli praca wykonywana w ramach umowy ma charakter dorywczy lub sezonowy, taka informacja powinna znaleźć się w treści zawieranej umowy.

Zawarcie umowy o pracę z pracownikiem młodocianym (który ukończył 16 lat) nie wymaga zgody jego przedstawiciela ustawowego. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych (a taką zgodnie z Kodeksem cywilnym jest osoba, która ukończyła 13 lat, a nie ukończyła lat 18) może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać (art. 22 § 3 k.p.).

Prace wzbronione młodocianym

Prawo pracy w sposób szczególny chroni zdrowie pracowników młodocianych z uwagi na ich wiek oraz związaną z tym konieczność zapewnienia odpowiednich warunków rozwoju fizycznego oraz psychicznego. W celu realizacji tej ochrony wprowadza szereg środków, m.in.: obowiązek przeprowadzania badań profilaktycznych, zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych, ograniczenia czasu pracy młodocianych. Wykaz prac wzbronionych pracownikom młodocianym określa rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Młodociani nie mogą być zatrudniani przy pracach zagrażających ich zdrowiu, rozwojowi fizycznemu lub psychicznemu albo bezpieczeństwu innych osób.

Do prac wzbronionych młodocianym należą prace:

• związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i wymuszoną pozycją ciała,
• w obciążającym mikroklimacie środowiska pracy (gorącym, zimnym i zmiennym),
• przy nieodpowiednim oświetleniu,
• w hałasie i drganiach,
• w polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych i narażających na promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe i podczerwone,
• pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości,
• w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu,
• w narażeniu na szkodliwe działanie pyłów,
• ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
• w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych,
• zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
• wzbronione ze względu na możliwość urazów i spowodowania zagrożeń dla innych osób.

Pracodawca prowadzący hurtownię materiałów budowlanych zawarł z pracownikiem młodocianym umowę o pracę na czas określony. Pracownik miałby zastąpić korzystającego z urlopu wypoczynkowego pracownika hurtowni. Do obowiązków pracownika należy rozładunek towaru i układanie go na regałach oraz załadunek towaru kupionego przez klientów. Taki zakres obowiązków jest niedopuszczalny dla pracownika młodocianego. Zgodnie z wykazem prac wzbronionych młodocianym pracownik młodociany nie może wykonywać prac załadunkowych oraz wyładunkowych. Ponadto pracownika takiego dotyczą ograniczenia w zakresie ręcznego dźwigania (dla chłopców przy pracy dorywczej do 20 kg, a przy obciążeniu powtarzalnym do 12 kg).

Badania lekarskie oraz szkolenie bhp

Pracodawca może zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy przedstawią świadectwo lekarskie, stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu (art. 191 § 1 k.p.). Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawcę obowiązek skierowania młodocianego na wstępne badania lekarskie, których celem jest stwierdzenie przydatności kandydata do pracy (art. 201 § 1 k.p.). Koszt badań ponosi pracodawca. Pracownik młodociany na takich samych zasadach jak wszyscy pracownicy podlega także okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim. Ponadto, przed dopuszczeniem do pracy pracownik powinien zostać przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest także zobowiązany przekazać pracownikowi młodocianemu informacje o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną przez niego pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 201 § 3 k.p.).