Co zrobić, by szkolenie było efektywne?

Szkolą się wszyscy. Firmy rezerwują budżety szkoleniowe, a następnie porównują z innymi pracodawcami swoje „benchmarki” - ile pieniędzy zostało w danym roku przeznaczone na szkolenia pracowników. Boom na szkolenia ułatwiła polityka unijna i możliwość zdobycia dofinansowania na rozwój kadry. Niestety, jak wynika z moich obserwacji, realizowane programy są często zmarnotrawionym czasem. Szkolenia organizuje się, bo tak wypada, a ich zakresy ustalane są dość przypadkowo.

Głównym tego powodem jest brak dostosowania programów do potrzeb rozwojowych szkolonych pracowników. Prościej i szybciej jest zamówić gotowe szkolenie, na przykład z negocjacji dla handlowców („każdy handlowiec przecież musi umieć negocjować”), niż zadać sobie trud i przygotować program w odpowiedzi na potrzeby danej grupy i specyfikę ich pracy. Opracowanie takiego dedykowanego szkolenia wymaga wielu godzin połączonego wysiłku pracowników HR, przełożonych i realizatorów kursu. Trzeba dotrzeć do licznych informacji i znaleźć odpowiedź między innymi na następujące pytania: jakie cele stawia się handlowcom, jaką rolę odgrywają oni w negocjacjach, jaki jest poziom ich decyzyjności, co jest ich mocną stroną, gdzie popełniane są najczęściej błędy, jakie są wyzwania związane ze sprzedawanym produktem, jaka jest ich konkurencja i specyfika klientów, i wiele, wiele innych. Do tego dochodzą różnice w potrzebach indywidualnych poszczególnych osób: niektórzy są lepsi, mają więcej doświadczeń, inni mniej. Mimo że o efektywności szkoleń mówi się już od wielu lat, wciąż działy personalne zwracają się do mnie z prośbą: „proszę nam przygotować program z komunikacji” (zarządzania, konfliktu itp.). Moje pytanie: „Jakich konkretnie umiejętności mają nauczyć się pracownicy i w jakich sytuacjach będą je wykorzystywać?” okazuje się jednak kłopotliwe.

Zbadaj lukę kompetencyjną

Punktem wyjścia do planowania rozwoju pracowników powinna być tzw. luka kompetencyjna. Jest to różnica pomiędzy posiadanymi a pożądanymi kompetencjami potrzebnymi do wykonywania powierzonej pracy. Oznacza to, że, po pierwsze: należy ustalić, jaki jest obecny poziom wiedzy i umiejętności pracownika oraz w jakim stopniu spełnia on wymagania zdeterminowane przez zakres obowiązków. Po drugie, trzeba wcześniej określić te wymagania: jaki poziom wiedzy i umiejętności pracownik powinien posiadać na danym stanowisku. Rozwój pracownika planuje się w dwóch przypadkach: pracownik nie spełnia stawianych mu oczekiwań albo pojawiają się nowe zadania (np. obsługa nowego programu komputerowego) czy okoliczności (np. wprowadzane są nowe produkty). Jedynie stwierdzony niedostatek kompetencji lub zmiana pociągają za sobą konieczność nabycia nowej wiedzy czy umiejętności. Nie warto szkolić pracowników dla samego szkolenia, licząc, że dana umiejętność może się przyda. Jest to zazwyczaj strata czasu i pieniędzy. Nowe umiejętności niewykorzystane zaraz po szkoleniu giną (uważa się, że najpóźniej po upływie jednego do dwóch miesięcy). Dodatkowo, wbrew powszechnemu mniemaniu, szkolenie w zakresie umiejętności przez firmę niewykorzystywanych demotywuje pracownika. Nauczenie go na przykład, jak zarządzać projektami, bez możliwości wykorzystania tej wiedzy w pracy, jest jak obietnica awansu bez pokrycia. Pracownik ma poczucie, że jego możliwości nie są dobrze wykorzystywane w danej firmie i... odchodzi do konkurencji. Tak więc należy szkolić, ale tylko do poziomu kompetencji, jakie zostaną wykorzystane na danym stanowisku pracy.