Pozorna umowa o pracę zawarta przez proboszcza z matką jego dzieci

• Powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku pracy wniesione przez Parafię
• Umowa o pracę z partnerką księdza i matką jego dzieci - czy dla pozoru?
• Stanowisko pozwanej – wykonywane czynności w ramach stosunku pracy
• Sprawa przed ZUS - brak tytułu do ubezpieczeń
• Kiedy umowa jest pozorna?
• Czym jest stosunek pracy?
• Istotne jest faktyczne i rzeczywiste świadczenie pracy, o zawarciu stosunku pracy nie decyduje więc formalne zawarcie czy podpisanie umowy nazwanej umową o pracę.

Powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku pracy wniesione przez Parafię

Sąd Rejonowy w Człuchowie w dniu 11 października 2022 r. w sprawie o sygn. akt IV P-Pm 65/18 wydal wyrok w sprawie z powództwa Parafii Rzymskokatolickiej w K. przeciwko A.D. o ustalenie nieistnienia stosunku pracy. Powództwo u ustalenie nieistnienia stosunku pracy należy traktować analogicznie do powództwa o ustalenie istnienia tego stosunku. Sprawa wyszła na jaw, ponieważ po odwołaniu ks. K.R. z parafii, nowy proboszcz ks. R.D. przypadkowo odnalazł umowę o pracę zawartą z A.D. Parafia miała interes prawny z wystąpieniem do sądu z roszczeniem.

Sąd uznał roszczenie Parafii ustalając, że pozwaną A.D. nie łączy stosunek pracy z Parafią. Ksiądz i jego partnerka przegrali więc sprawę. Jeżeli żadna ze stron nie wniosła apelacji wyrok jest prawomocny.

Umowa o pracę z partnerką księdza i matką jego dzieci - czy dla pozoru?

Pozwana A.D. 1 lipca 2014 r. zawarła z powodową parafią umowę o pracę na czas nieokreślony, w której jako rodzaj umówionej pracy wskazano sekretarka, jako miejsce wykonywania pracy plebania w K. Praca miała być świadczona w wymiarze ½ etatu, z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości najniższego krajowego.

Pozwana pozostawała z księdzem K.R. w stałym związku i 1 lipca 2014 r. była w zaawansowanej ciąży. W chwili zawierania umowy o pracę z pozwana była w ciąży z drugim dzieckiem, a ksiądz K. R. jest wpisany w akcie urodzenia dzieci pozwanej jako ojciec. 

Czy zatem ksiądz celowo zawarł umowę o pracę z pozwaną, aby ta mogła korzystać ze świadczeń z ZUS-u gdy urodzi jego dziecko? Czy taka ochrona macierzyństwa jest bezwzględna?

Jak ustalił są: wraz z dzieckiem pozwana wprowadziła się do plebanii i wszelkie czynności wykonywała jako domownik a nie w ramach stosunku pracy. Nie prowadziła też kancelarii parafii, ksiąg parafialnych i nie obsługiwała spotkań Rady Parafialnej. Umowa o pracę stwierdzała nieprawdziwe okoliczności. Pozwana nigdy nie świadczyła na rzecz powódki pracy w warunkach podporządkowania pracowniczego.

Stanowisko pozwanej – wykonywane czynności w ramach stosunku pracy

Pozwana A.R. nie zgodziła się z żądaniem pozwu, wskazała, iż podczas uroczystości parafialnych robiła zakupy, przygotowywała poczęstunki, kolacje, obiady, podawała do stołu, przygotowywała kawę czy herbatę, umawiała spotkania z proboszczem, dbała o porządek w plebanii, sprzątała w obejściu, prała, prasowała, paliła w piecu. Prowadziła stronę internetową parafii i zamieszczała ogłoszenia czy zaproszenia. Powódka za świadczoną pracę pobierała od proboszcza wynagrodzenie z jego szkolnego wynagrodzenia i jego zarobków opłacane były składki ZUS. Wynagrodzenie nie było płacone z konta parafialnego. Świadkowie w sprawie zeznali, że obowiązki kancelaryjne wykonywał zasadniczo sam proboszcz, pół godziny po mszy świętej, co sam ogłaszał.

Sprawa przed ZUS - brak tytułu do ubezpieczeń

Pozwana A.D. złożyła odwołanie od decyzji ZUS stwierdzającej, że A. D. jako pracownik płatnika Parafii K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1.07.2014 r., ponieważ umowa była zawarta dla pozoru. A.D odwołała się do Sądu Okręgowego, ale ten oddalił odwołanie pozwanej. Podobnie Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego. Dla ustalenia, iż umowa nie jest pozorna nie wystarczy jej sporządzenie, przygotowanie dokumentacji pracowniczej oraz opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osobę zgłoszoną do ubezpieczenia.

Kiedy umowa jest pozorna?

Pozorność umowy wzajemnej w rozumieniu art. 83 § 1 Kodeksu Cywilnego występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy. Dla ustalenia, iż umowa nie jest pozorna nie wystarczy sporządzenie umowy o pracę i stosownej dokumentacji pracowniczej oraz opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za osobę zgłoszoną do ubezpieczenia.

Czym jest stosunek pracy?

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, zaś pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 Ustawa z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, dalej: KP).

Istotne jest faktyczne i rzeczywiste świadczenie pracy, o zawarciu stosunku pracy nie decyduje więc formalne zawarcie czy podpisanie umowy nazwanej umową o pracę.

Partnerka księdza w ocenie sądu nie miała na celu rzeczywistego świadczenia pracy. Co ważne nie istniał element pracowniczego podporządkowania, tym bardziej, że pozwana i ksiądz proboszcz parafii razem mieszkali i mieli wspólne dzieci. O istnieniu stosunku pracy nie przesądza zwyczajowa pomoc udzielana osobie bliskiej. W rozpoznawanej sprawie brak jest miarodajnych dowodów pozwalających na ustalenie, że pomoc wobec parafii była codzienna, systematyczna, czterogodzinna praca podporządkowana, w warunkach stosunku pracy.

Nie bez znaczenia był fakt, że pozwana była wówczas w ciąży, co w ocenie sądu wskazuje na cel zawarcia z pozwaną umowy o pracę, jaki było nabycie świadczeń z ubezpieczenia społecznego związanych z rodzicielstwem.

Ksiądz chciał więc chronić matkę swojego dziecka i zapewnić jej świadczenia socjalne z ZUS-u jednak nie udało się to. Co z kwestią moralną całej sprawy, cóż... tutaj je nie było.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)