Kwota wolna od potrąceń w 2016 r.

Wysokość kwot wolnych od potrąceń ustala się corocznie od minimalnego wynagrodzenia za pracę netto (w 2016 r. dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi ono 1355,69 zł). Nie ma jednej kwoty wolnej od potrąceń. Ustala się ją w zależności od kosztów uzyskania przychodów pracownika i kwoty wolnej od podatku.

Ochrona pracowniczego wynagrodzenia polega na stosowaniu ograniczeń w dokonywaniu potrąceń z różnych tytułów. Tzw. kwoty wolne od potrąceń pozwalają uchronić pracownika przed nadmiernymi zajęciami zarówno ze strony pracodawcy, jak i organu egzekucyjnego. Kwota wolna musi być zagwarantowana jako pewne minimum socjalne zapewniające środki do życia. Wysokość kwot wolnych jest uzależniona od rodzaju egzekwowanej należności.

Rekomendowany produkt: Kodeks pracy 2016 z komentarzem + poradnik w prezencie

Potrącenia ustawowe

Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

4) kary pieniężne (kary porządkowe) przewidziane w art. 108 ustawy – Kodeks pracy (dalej: k.p.).

Powyższych potrąceń dokonuje się w wymienionej kolejności i nie jest do tego potrzebna zgoda pracownika.

Ustalanie kwoty wolnej od potraceń

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych	przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (100% wynagrodzenia minimalnego netto)
75% wynagrodzenia minimalnego netto	przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi
90% wynagrodzenia minimalnego netto	przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.

Kwota wolna nie obowiązuje jedynie przy potrącaniu należności alimentacyjnych. Jednak tu działa granica potrącenia – do wysokości 3/5 wynagrodzenia netto (art. 87 k.p.).

Wysokość kwot wolnych oblicza się dla każdego roku kalendarzowego. Od 1 stycznia 2016 r. zmianie uległa stawka minimalnej płacy. Kwota wolna odpowiada wynagrodzeniu minimalnemu netto (po odliczeniach podatkowo-składkowych) bądź odpowiedniej jego części w zależności od rodzaju ujęcia.

Polecamy: PIT-y 2015 (książka + CD)

Wynagrodzenie minimalne brutto i netto w 2016 r. (pełny etat, podstawowe koszty uzyskania przychodu, złożony PIT-2)

Wynagrodzenie minimalne w 2016 r.	Brutto	Netto
Drugi rok pracy i kolejne	1850 zł	1355,69 zł
Pierwszy rok pracy	1480 zł	1097,15 zł

Nie ma jednej obowiązującej kwoty wolnej. Wynika to stąd, że są dwie stawki kosztów uzyskania przychodu ze stosunku pracy – podstawowe i podwyższone dla dojeżdżających do pracy z innej miejscowości oraz dwie możliwości w zakresie kwoty wolnej w podatku – prawo do niej lub jej brak. W rezultacie są aż cztery kwoty wolne dla różnych kombinacji wskaźników płacowych.

Kwoty wolne od potrąceń przymusowych w 2016 r.

Rodzaj potrącenia	z PIT-2	bez PIT-2
Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych	1355,69 zł	1308,69 zł
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi	1016,77 zł (1355,69 zł × 75%)	981,52 zł (1308,69 zł × 75%)
Kary pieniężne nałożone na pracownika z art. 108 k.p.	1220,12 zł (1355,69 zł × 90%)	1177,82 zł (1308,69 zł × 90%)
Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych	1360,69 zł	1313,69 zł
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi	1020,52 zł (1360,69 zł × 75%)	985,27 zł (1313,69 zł × 75%)
Kary pieniężne nałożone na pracownika z art. 108 k.p.	1224,62 zł (1360,69 zł × 90%)	1182,32 zł (1313,69 zł × 90%)

Mateusz P. pracuje na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem minimalnym wynoszącym od 1 stycznia 2016 r. – 1850 zł brutto. Ma zajęcie komornicze niealimentacyjne na łączną kwotę 2500 zł. W tym roku pracodawca nie może nic ująć na rzecz spłaty wierzyciela. Musi poinformować komornika, że wynagrodzenie dłużnika jest równe kwocie wolnej.

Pracownicy w pierwszym roku pracy

Dla pracowników będących w pierwszym roku pracy, dla których płaca minimalna wynosi 80% pełnej stawki, kwoty wolne również powinny być ustalane od tej wartości. Za takim rozwiązaniem opowiada się Główny Inspektorat Pracy, który w piśmie z 16 października 2007 r. (GPP-416-4560-465/07/PE) potwierdził, że dla tej grupy zatrudnionych należy obliczać kwoty wolne od stawki 80%. GIP uzasadnił, że skoro w Kodeksie pracy użyto sformułowania „minimalne wynagrodzenie ustalane na podstawie odrębnych przepisów”, to należy odnieść się do przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Tam wyróżniono wysokość wynagrodzenia dla pracowników będących w drugim i kolejnych latach pracy oraz wynagrodzenie dla pracowników w pierwszym roku pracy. Przeciwnego zdania jest Departament Prawa Pracy w Ministerstwie Pracy, który propaguje stosowanie jednej, pełnej kwoty minimalnego wynagrodzenia jako kwoty wolnej od potrąceń dla wszystkich pracowników. Co prawda jest to korzystniejsze dla początkujących pracowników, bo pozostawia im wyższą kwotę wolną, ale w praktyce stosowane jest stanowisko GIP. Nie przyjęła się argumentacja resortu, że na każdy rok kalendarzowy ogłaszana jest jedna kwota minimalnej płacy, a dla osób w pierwszym roku pracy wynagrodzenie stanowi tylko jego procent.

Kwoty wolne od potrąceń przymusowych w 2016 r. dla pierwszego roku pracy

Rodzaj potrącenia	z PIT-2	bez PIT-2
Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych	1097,15 zł	1051,15 zł
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi	822,86 zł (1097,15 zł × 75%)	788,36 zł (1051,15 zł × 75%)
Kary pieniężne nałożone na pracownika z art. 108 k.p.	987,44 zł (1097,15 zł × 90%)	946,04 zł (1051,15 zł × 90%)
Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych	1102,15 zł	1056,15 zł
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi	826,61 zł (1102,15 zł × 75%)	792,11 zł (1056,15 zł × 75%)
Kary pieniężne nałożone na pracownika z art. 108 k.p.	991,94 zł (1102,15 zł × 90%)	950,54 zł (1056,15 zł × 90%)

Alina F., absolwentka technikum rolniczego, znalazła pełnowymiarowe zatrudnienie w centrum ogrodniczym. Jest to jej pierwsza praca, więc warunki płacowe zostały ustalone na poziomie 1500 zł brutto, a netto 1111,86 zł (podstawowe koszty uzyskania przychodów, złożony PIT-2). Pani Alina ma zajęcie komornicze niealimentacyjne z tytułu niespłaconej pożyczki. Kwota wolna wynosi 1097,15 zł i jest to wartość netto od wynagrodzenia minimalnego 1480 zł (w 2016 r.). Przy zachowaniu kwoty wolnej w wysokości 80% powyższego minimum, na poczet pożyczki pracodawca może przekazać 14,71 zł (1111,86 zł – 1097,15 zł). Przyjęcie stanowiska MPiPS i zastosowanie kwoty wolnej w wysokości 1355,69 zł, tj. 100% wynagrodzenia minimalnego netto, oznaczałoby nieściągalność spłat pożyczki.

Potrącenia za zgodą pracownika

Obok potrąceń przymusowych, występują potrącenia dobrowolne, na dokonywanie których pracownik musi wyrazić pisemną zgodę. Jednak zgoda pracownika nie oznacza, że potrącenia mogą być przeprowadzane dowolnie. One również są obwarowane kwotami wolnymi. Wysokość kwot wolnych jest tu zróżnicowana według tego, czy chodzi o należności na rzecz pracodawcy czy innych podmiotów, bo taki obowiązuje podział potrąceń dobrowolnych. I tak, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1) 100% wynagrodzenia minimalnego netto – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy (np. raty zakładowej pożyczki, pokrycie niedoborów remanentowych, zwrot nadpłaconego wynagrodzenia),

2) 80% kwoty określonej w pkt 1 – przy potrącaniu innych należności niż określone wyżej (innych niż na rzecz pracodawcy; np. składka dla związków zawodowych, składka z tytułu polisy grupowego ubezpieczenia na życie, spłata rat pożyczki z kasy zapomogowo-pożyczkowej).

Kwoty wolne od potrąceń dobrowolnych w 2016 r. w pierwszym roku pracy

Rodzaj potrącenia	z PIT-2	bez PIT-2
Należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	877,72 zł (1097,15 zł × 80%)	840,92 zł (1051,15 zł × 80%)
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
	881,72 zł (1102,15 zł × 80%)	844,92 zł (1056,15 zł × 80%)
Należności na rzecz pracodawcy	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	1097,15 zł (1097,15 zł × 100%)	1051,15 zł (1051,15 zł × 100%)
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
	1102,15 zł (1102,15 zł × 100%)	1056,15 zł (1056,15 zł × 100%)

Kwoty wolne od potrąceń dobrowolnych w 2016 r. w drugim i kolejnych latach pracy

Rodzaj potrącenia	z PIT-2	bez PIT-2
Należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	1084,55 zł (1355,69 zł × 80%)	1046,95 zł (1308,69 zł × 80%)
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
	1088,55 zł (1360,69 zł × 80%)	1050,95 zł (1313,69 zł × 80%)
Należności na rzecz pracodawcy	Dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów
	1355,69 zł (1355,69 zł × 100%)	1308,69 zł (1308,69 zł × 100%)
	Dla podwyższonych kosztów uzyskania przychodów
	1360,69 zł (1360,69 zł × 100%)	1313,69 zł (1313,69 zł × 100%)

Kwoty wolne odpowiednie do wymiaru czasu pracy

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Taka zasada wynika wprost z art. 871 § 2 k.p. i odnosi się do potrąceń ustawowych. Natomiast w przypadku potrąceń dobrowolnych również ma ona zastosowanie – takie stanowisko zajął GIP w piśmie z 22 lutego 2011 r., GPP-364-4560-8-1/11/PE/RP. Zatem, zarówno przy potrąceniach przymusowych, jak i dobrowolnych kwoty wolne ulegają zmniejszeniu stosownie do wielkości etatu. Nie są natomiast zmniejszane w przypadku, gdy pracownik nie przepracował całego miesiąca, np. z powodu nieobecności.

Zadaj pytanie na FORUM!

Można spotkać się z dwiema metodami obliczania kwoty wolnej dla niepełnoetatowców, gdyż art. 871 § 2 k.p. można dwojako zinterpretować. Według pierwszego sposobu, kwotę wolną stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia netto dla pełnego etatu, zmniejszona proporcjonalnie do odpowiedniej części wymiaru czasu pracy. Przykładowo, podstawowa kwota wolna dla 3/4 etatu wynosi 1016,77 zł (1355,69 zł × 3/4). Według drugiego sposobu najpierw wyznacza się wynagrodzenie minimalne brutto dla danego ułamka etatu, a potem przez potrącenie podatku i składek przechodzi do wartości netto. Przy tej metodzie kwota wolna dla 3/4 wymiaru wynosi 1033,52 zł. Im mniejsza część etatu, tym wyraźniejsza jest różnica między obiema kwotami. Wynika to stąd, że przy niższym wynagrodzeniu składka zdrowotna często przekracza wysokość zaliczki na podatek. Wtedy składkę tę obniża się do poziomu zaliczki. Przy pierwszym sposobie ta zasada nie występuje, dlatego druga metoda jest dla pracownika korzystniejsza, bo daje nieco wyższą kwotę wolną. W praktyce ten sposób się przyjął i jest rekomendowany przez resort pracy.

Antoni K. jest zatrudniony na 1/4 etatu, z wynagrodzeniem 600 zł brutto. Nie złożył oświadczenia PIT-2, więc jego pensja netto wynosi 438,14 zł. Ma zajęcie niealimentacyjne. Kwota wolna wynosi tu 342,17 zł (wynagrodzenie minimalne brutto dla 1/4 etatu – 462,50 zł, a po odliczeniu zaliczki na podatek i składek ZUS – 342,17 zł). Maksymalnie można pracownikowi potrącić 95,97 zł, tak by pozostała kwota wolna (438,14 zł – 342,17 zł). Jednocześnie nie zostanie też naruszona granica potrącenia wynosząca 50% płacy netto pracownika.

Kwota wolna na przełomie roku

W przypadku gdy w 2016 r., zgodnie z terminem płatności, zostanie pracownikowi wypłacone wynagrodzenie należne za 2015 r., stosuje się nowe kwoty wolne, czyli obowiązujące od 1 stycznia 2016 r., obliczone według wyższego minimalnego wynagrodzenia. Taka zasada również została sformułowana przez Główny Inspektorat Pracy (pismo z 26 stycznia 2011 r., GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP). Inspektorat wyjaśnił, że obowiązuje kwota wolna od potrąceń według minimalnego wynagrodzenia z roku, w którym ma miejsce wypłata wynagrodzenia, niezależnie od tego, za jaki okres ono przysługuje. Takie podejście zapewnia pracownikowi – dłużnikowi wyższą kwotę gwarantowaną, bo od początku nowego roku wynagrodzenie minimalne zawsze wzrasta, a wraz z nim kwota wolna. Co innego, gdyby np. w styczniu 2016 r. zostało wypłacone – oprócz wynagrodzenia bieżącego lub grudniowego z terminem styczniowym, wynagrodzenie zaległe za 2015 r., wypłacone ze zwłoką. Wówczas do spóźnionego wynagrodzenia należy zastosować jeszcze kwotę z 2015 r.

Wynagrodzenie Romana H. jest zajęte przez komornika. 5 stycznia 2016 r., zgodnie z terminem wypłat w firmie, otrzymał wynagrodzenie za grudzień 2015 r. i wynagrodzenie za godziny nadliczbowe dobowe przepracowane w listopadzie 2015 r. To ostatnie zostało wypłacone z opóźnieniem. Dlatego pracodawca powinien zastosować dwie kwoty wolne – do bieżącego wynagrodzenia z 2016 r., a do zaległego – z 2015 r.

Podstawa prawna:

● art. 871 § 1, § 2, art. 91, art. 92 § 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1268),

● § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1385).

Dołącz do nas na Facebooku!