Pojęcie pracy przymusowej w Kodeksie karnym

Do kodeksu karnego powinna zostać wprowadzona definicja pracy przymusowej. Tak proponuje Zespół ds. Zrównoważonego Rozwoju i Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw, który działa przy Ministrze Finansów, Inwestycji i Rozwoju. Przewodniczący Zespołu, Jerzy Kwieciński, przekazał Ministrowi Sprawiedliwości projekt nowego przepisu kodeksu karnego. Propozycję wraz z uzasadnieniem zmian legislacyjnych wypracowali eksperci Grupy Roboczej ds. Relacji z Osobami Świadczącymi Pracę działającej w ramach Zespołu.

Dziś praca przymusowa nie ma definicji w polskim prawie, a związane z nią naruszenia nie zawsze są skutecznie ścigane. Pokrzywdzeni zgłaszający przypadki pracy przymusowej często mają trudności z dochodzeniem sprawiedliwości. Aby bowiem określone działanie mogło być traktowane jako przestępstwo musi być określone w przepisach prawa. Jeśli tak nie jest, uznaje się, że doszło np. do przekroczenia praw pracowniczych czy oszustwa. Są to czyny o niższym ciężarze gatunkowym niż przestępstwo handlu ludźmi do pracy przymusowej. Tymczasem w odczuciu społecznym sama praca przymusowa jest już złamaniem standardów moralnych, za które sprawcy powinni być surowo karani.

Polecamy: Wynagrodzenia po 1 sierpnia 2019 r. Rozliczanie płac w praktyce

Dlatego zostały podjęte prace nad prawnym zdefiniowaniem pojęcia "praca przymusowa". Grupa Robocza ds. Relacji z Osobami Świadczącymi Pracę, zaproponowała następujące brzmienie definicji: "Pracą lub usługami o charakterze przymusowym jest świadczenie pracy lub usług w warunkach wykorzystania, wykonywane pod wpływem przymusu wynikającego z przemocy, groźby, pozbawienia wolności, żądania odpracowania długu, zatrzymania dokumentu tożsamości, dokumentu podróży lub dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pobytu na terytorium RP, niewypłacenia wynagrodzenia, a także z innego rażącego naruszenia praw pracownika."

Pojęcie pracy przymusowej odwołuje się w takim brzemieniu do definicji handlu ludźmi z art. 115 § 22 k.k. – dopełnia ją, doprecyzowując jedną z form wykorzystania ofiar handlu ludźmi. Takie włączenie definicji pracy przymusowej do kanonu przepisów kodeksu karnego jest spójne z zaleceniami Międzynarodowej Organizacji Pracy.

- Jeśli chcemy w Polsce realnej poprawy warunków pracy, to nie może być przyzwolenia na przemoc w miejscu zatrudnienia. Projekt powinien rozpocząć bieg w nowej kadencji parlamentu – mówi minister Jerzy Kwieciński.

Faktycznie skala problemu pracy przymusowej jest znacznie wyższa niż liczba skazań za nadużycia z nią związane. Szacuje się, że corocznie w Polsce jest zgłaszanych kilkadziesiąt spraw związanych z pracą przymusową, w których postępowania prowadzone są z innych niż handel ludźmi artykułów kk. Jednak faktyczna liczba może być kilka razy większa. Przestępstwa te rzadko dotyczą jednego pokrzywdzonego, a często nawet kilkudziesięciu osób.

Ministerstwo Sprawiedliwości, do którego trafił projekt, brało udział w pracach grupy roboczej. Koordynatorami zespołu powołanego do tego zadania byli: sędzia oddelegowana do Ministerstwa Sprawiedliwości oraz profesor Instytutu Nauk Prawnych PAN. W prace nad definicją zaangażowani byli zarówno teoretycy, jak i praktycy prawa: sędziowie, przedstawiciele policji, prokuratury oraz organizacji La Strada na co dzień działającej na rzecz zwalczania pracy przymusowej i handlu ludźmi w Polsce, a także przedstawiciele administracji, organizacji pozarządowych, związków zawodowych, środowiska akademickiego oraz biznesu. Koordynatorem Grupy ds. Relacji z Osobami Świadczącymi Pracę, w ramach działalności której wypracowano definicję, jest Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu.