Zwolnienie od pracy - 2 dni albo 16 godzin - nowość w KP

• Podpis prezydenta pod zmianami w KP 
• Skąd wynikają zmiany w KP? 
• Czym jest zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej?
• Czym jest siła wyższa?
• Jak wykorzystać zwolnienie od pracy?
• Czy pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia?
• W jakim wymiarze jest udzielane zwolnienie?
• Urlop z powodu siły wyższej dla nauczycieli
• Zwolnienie od pracy funkcjonariuszy Służby Więziennej i Funkcjonariusz Straży Marszałkowskiej 
• Zgodność przepisów polskich z prawem UE

Podpis prezydenta pod zmianami w KP 

Prezydent RP w dniu 23 marca 2023 r. podpisał ustawę z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa). Ustawa wprowadza bardzo ważne zmiany w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zmianami, dalej: KP). Ustawa wchodzi w życie po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia. Jeżeli więc ogłoszenie nastąpi w najbliższym czasie, ustawa wejdzie w życie jeszcze w kwietniu 2023 r. 

Skąd wynikają zmiany w KP? 

Do zmian musiało dojść na skutek wdrożenia do polskiego porządku prawnego postanowień dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):

1) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej;

2) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.

Czym jest zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej?

Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. 

Czym jest siła wyższa?

Jak wskazuje się w orzecznictwie (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 stycznia 2023 r., sygn. III SA/Po 711/22) w zakresie koncepcji obiektywnej siły wyższej, należy uznawać, że jest to wyłącznie zdarzenie charakteryzujące się trzema następującymi cechami: 

1. zewnętrznością;
2. niemożliwością jego przewidzenia oraz
3. niemożliwością zapobieżenia jego skutkom.

Zdarzenie jest zewnętrzne wówczas gdy następuje poza strukturą przedsiębiorstwa. Niemożliwość przewidzenia, że dane zdarzenie nastąpi, należy pojmować jako jego nadzwyczajność i nagłość. Niemożliwość zapobieżenia skutkom zdarzenia jest tłumaczona jako jego przemożność, a więc niezdolność do odparcia nadchodzącego niebezpieczeństwa. 

Jak wykorzystać zwolnienie od pracy?

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.

Czy pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia?

Tak, pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. 

Po zakończeniu korzystania ze zwolnienia od pracy pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed zwolnieniem na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał ze zwolnienia.

W jakim wymiarze jest udzielane zwolnienie?

Zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny. Jeżeli dobowa norma czasu pracy pracownika wynosi mniej niż 8 godzin również ma prawo do zwolnienia od pracy. 

Urlop z powodu siły wyższej dla nauczycieli

Do ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.) ustawodawca dodał art. 68a, który reguluje zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej. Okazuje się, że w stosunku do nauczycieli obowiązują inne zasady, niż te wskazane w KP.

Nauczyciel ma prawo do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność nauczyciela, w wymiarze 2 dni w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia. Wykluczone zostało więc w stosunku do nich zwolnienie w wymiarze 16 godzin. Być może wynika to ze specyfiki pracy nauczyciela i 45 minutowych godzin lekcyjnych. Dyrektor szkoły jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony w postaci papierowej lub elektronicznej najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Co ciekawe ustawodawca wprost określa w stosunku do nauczycieli, że wniosek może być złożony elektronicznie.

Polecamy: „Kodeks pracy 2023. Praktyczny komentarz z przykładami”. Książka z aktualizowanym serwisem online 

Zwolnienie od pracy funkcjonariuszy Służby Więziennej i Funkcjonariusz Straży Marszałkowskiej 

Zgodnie z ustawą:

1. Funkcjonariuszowi Służby Więziennej
2. Funkcjonariuszowi Straży Marszałkowskiej
3. Funkcjonariuszowi Krajowej Administracji Skarbowej
4. Żołnierzowi zawodowemu

również przysługuje prawo do zwolnienia od służby z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność tego funkcjonariusza, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do połowy uposażenia. Dlaczego ustawodawca wyróżnił tylko tych funkcjonariuszy – nie wiadomo. 

Zgodność przepisów polskich z prawem UE

Ustawa ma na celu w tym zakresie wdrożenie art. 7 dyrektywy 2019/1158, zgodnie z którym państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik miał prawo do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Państwa członkowskie mogą ograniczyć prawo pracownika do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej do określonej ilości czasu przypadającej na rok lub na konkretny przypadek. Podczas korzystania ze zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej pracownik nadal pozostaje w stosunku pracy i zachowuje swoje prawa pracownicze, przy czym jego wynagrodzenie za okres tego zwolnienia jest w wysokości 50%. Procedowana ustawa stanowi w tym zakresie wdrożenie art. 10 ust. 1 i 3 dyrektywy 2019/1158.

Autopromocja

Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia

Sprawdź