REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kiedy umowa o pracę narusza obowiązujące prawo

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Michał Culepa
Michał Culepa

REKLAMA

Umowa o pracę mimo swoich charakterystycznych cech stanowi jeden z kontraktów funkcjonujących w obrocie prawnym. Dlatego przy jej zawieraniu może także dochodzić do rozmaitych naruszeń prawa, które mogą mieć poważne skutki dla stosunku pracy.

Wśród naruszeń przepisów prawa dokonywanych przy zawieraniu umów o pracę zwracają uwagę zwłaszcza te wady oświadczeń woli, które powodują unieważnienie całej umowy. Takimi wadami są np. pozorność umowy (art. 83 k.c.), składanie oświadczenia woli w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 k.c.) czy wreszcie zawarcie umowy sprzecznej z przepisami, zasadami współżycia społecznego lub mającej na celu obejście prawa (art. 58 k.c.).

Naruszenie przepisów o wieku pracownika

Przepisy Kodeksu pracy zakreślają nieco inaczej zdolność do skutecznego zawierania umów o pracę. O ile prawo cywilne przewiduje już dla 13-latków ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 k.c.), o tyle przepisy Kodeksu pracy dopuszczają tylko zatrudnienie młodocianych, tj. osób, które ukończyły 16 lat i dodatkowo są absolwentami gimnazjum oraz dysponują świadectwem lekarskim stwierdzającym, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu (art. 191 k.p.). Jedynie wyjątkowo przepisy dopuszczają zatrudnienie pracownicze młodocianych, którzy nie ukończyli 16 lat, w celu przygotowania do zawodu i uzyskania kwalifikacji.

Natomiast zawieranie umów o pracę z dziećmi poniżej 16. roku życia, w tym „zwykłych” umów o pracę, niemających na celu przygotowania zawodowego, jest – co do zasady – niedopuszczalne. Obecnie jednak Kodeks pracy wprowadził wyjątek – zgodnie z art. 3045 § 1 wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy. To powoduje z jednej strony zawężenie możliwości zatrudnienia młodocianych, a z drugiej praktycznie daje możliwość swobodnego zatrudniania małoletnich i to niezależnie od wieku, pod warunkiem funkcjonowania pracodawcy w określonej branży oraz uzyskania stosownych zgód i zezwoleń. Jednocześnie zwiększa to ryzyko pracodawcy popełnienia poważnych błędów przy zatrudnianiu, które mogą być kosztowne.

Umowa z małoletnim – nieważna, ale odszkodowanie się należy

Kwestią zawarcia umowy o pracę z małoletnim Sąd Najwyższy zajmował się wielokrotnie od wielu lat. W postanowieniu z 15 maja 1972 r. (III CRN 83/72, OSNC 1973/2/30) Sąd wskazał, że nieważna jest umowa o pracę zawarta z młodocianym do lat 15 (według ówczesnych przepisów, dziś limit – jak wskazano wyżej – wynosi 16 lat). Jednak w zakresie uprawnień pracowniczych powinien on być traktowany tak jak pracownik skutecznie zatrudniony. Dotyczy to m.in. uprawnień przysługujących w razie wypadków przy pracy. Członkowie rodziny takiego młodocianego mogą natomiast dochodzić stosownych roszczeń odszkodowawczych – w związku z jego śmiercią – na ogólnych zasadach prawa cywilnego dotyczących odpowiedzialności za czyny niedozwolone.

Stan faktyczny

Sprawa stanęła na wokandzie sądowej w związku z zatrudnieniem przez kółko rolnicze w K. Emila P. do „kilkudniowych, dorywczych prac” w miejscowej cegielni. Chłopiec w czasie prac podczas transportu cegły (przy przechodzeniu z przyczepy na ciągnik) uległ wypadkowi, a w wyniku obrażeń wkrótce zmarł. W chwili śmierci nie miał jeszcze ukończonych 15 lat, co oznaczało, że został zatrudniony niezgodnie z obowiązującymi już wówczas przepisami.

Członkowie rodziny P. skierowali więc przeciwko pracodawcy i zakładowi ubezpieczeń społecznych pozew o odszkodowanie.


Orzeczenia sądów i rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

Obowiązujące ponad 40 lat temu przepisy znacząco ograniczały drogę sądową do dochodzenia tego typu roszczeń, wobec czego Sąd Powiatowy w R. przekazał sprawę do rozpoznania Wojewódzkiemu Związkowi Kółek Rolniczych w R., przyjmując, że w sprawie zachodzi niedopuszczalność drogi sądowej. Zażalenie bliskich zmarłego Emila P. na to postanowienie zostało oddalone, ale Sąd Najwyższy nakazał sądowi I instancji ponowne rozpoznanie sprawy.

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że zawarta z młodocianym w wieku do lat 15 umowa o pracę jest dotknięta zasadniczą wadą oświadczenia woli: jest sprzeczna z przepisami prawa i przez to nieważna. Nie może to jednak prowadzić do pogorszenia sytuacji młodocianego jako pracownika, jakkolwiek zatrudnionego bez ważnej podstawy prawnej. Dlatego też w zakresie uprawnień pracowniczych młodociany powinien być traktowany tak jak pracownik zatrudniony skutecznie (na podstawie ważnej umowy o pracę).

Zasada ta – usprawiedliwiona sytuacją pracownika (faktem świadczenia przez młodocianego pracy) – nie może być rozszerzona na członków jego rodziny (jego rodziców i rodzeństwo). Osoby te mogą dochodzić stosownych roszczeń odszkodowawczych w związku ze śmiercią młodocianego na ogólnych zasadach prawa cywilnego dotyczących odpowiedzialności za czyny niedozwolone. W niniejszym zatem wypadku powodowie, gdyby nawet zmarły pozostawał z pozwanym w stosunku pracy (w wyżej wskazanym znaczeniu), mogą dochodzić odszkodowania w drodze sądowej na podstawie art. 446 § 3 k.c. (gdy pozwany odpowiada za delikt), jeżeli wskutek śmierci małoletniego nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Wnioski dla pracodawcy

Zatrudnienie małoletniego z naruszeniem obowiązujących przepisów stanowi zasadniczą wadę umowy o pracę, skutkującą jej nieważnością. Jednak małoletni pracownik (albo jego przedstawiciele ustawowi) ma prawo dochodzenia należności ze stosunku pracy. W przypadku zajścia wypadku przy pracy małoletniemu pracownikowi może przysługiwać także odszkodowanie na zasadach określonych w przepisach prawa cywilnego. Pracodawca odpowiada wówczas za delikt cywilny – czyn niedozwolony. Potencjalnymi świadczeniami będą wówczas koszty leczenia (a także pogrzebu w razie śmierci pracownika), odszkodowanie, a nawet renta.

Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Kiedy umowa o pracę zawarta jest z naruszeniem prawa

Zapisz się na newsletter
Kodeks pracy, urlopy, wynagrodzenia, świadczenia pracownicze. Bądź na bieżąco ze zmianami z zakresu prawa pracy. Zapisz się na nasz newsletter.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Nowe zawody w klasyfikacji od 2026 roku. MRPiPS opublikowało projekt rozporządzenia [Projekt z 9 lipca 2025 r.]

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało projekt nowego rozporządzenia dotyczącego klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. Dokument trafił 14 lipca 2025 r. do konsultacji publicznych i opiniowania. Nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku.

Wyższe wynagrodzenia w budżetówce od 2026 r. Pracodawcy chcą większej podwyżki dla pracowników

Płaca minimalna w 2026 r. wzrośnie o 3%, ale w budżetówce podwyżka powinna być wyższa. Pracodawcy chcą wyższych wynagrodzeń w sferze budżetowej, aby jakość usług publicznych również rosła.

Nie będzie w tym roku niższego dodatku za pracę w nocy niż w lipcu

W lipcu 2025 r. mamy najniższy dodatek za pracę w nocy. Taka sama kwota będzie obowiązywała w październiku. To miesiące z największą liczbą godzin pracy. Ile wynosi dodatek nocny w tym miesiącu?

Opieka nad małym dzieckiem podczas pracy zdalnej. Co z kontrolą pracodawcy?

Jak pracodawca może skontrolować pracę zdalną pracownika, który w czasie godzin pracy sprawuje bezpośrednią opiekę nad małoletnim dzieckiem (do 4. roku życia), szczególnie gdy dziecko nie ma zapewnionej w tym czasie opieki przez inną osobę (np. nianię, innego członka rodziny, żłobek, przedszkole)?

REKLAMA

PPK: od jakiej kwoty nalicza się wpłaty? Czy wczasy pod gruszą, świadczenia urlopowe, nagroda jubileuszowa i zasiłki liczą się do podstawy wymiaru wpłat?

Od jakiej kwoty liczy się wpłaty na PPK? Nie od każdego świadczenia na rzecz uczestnika PPK należy naliczać wpłaty do PPK. To, czy dane świadczenie stanowi podstawę wpłat do PPK, zależy od tego, czy jest ono podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Co z wczasami pod gruszą, świadczeniem urlopowym, nagrodą jubileuszową, zasiłkami i urlopem wychowawczym?

Odmowa renty wdowiej: 7 powodów odmowy renty wdowiej przez ZUS

Otrzymałaś odmowę przyznania renty wdowiej przez ZUS? Sprawdź, jakie są najczęstsze powody niepozwalające na wypłatę nowego świadczenia. Jeśli nie zgadzasz się z rozstrzygnięciem Zakładu, możesz odwołać się do sądu.

Czy jesteśmy gotowi na skrócony tydzień pracy? Jak go sobie wyobrażamy?

Jak sobie wyobrażamy skrócony tydzień pracy? Mniej godzin, ale pięć dni w tygodniu? Więcej godzin i dodatkowy dzień wolny? Ale kiedy, w poniedziałek czy piątek, a może środę? Badacze z Uniwersytetu SWPS przyjrzeli się wyobrażeniom.

Renta wdowia - kiedy pierwsze wypłaty? Terminy wypłat ZUS w lipcu i sierpniu

Renta wdowia pozwala na łączenie dwóch świadczeń renty rodzinnej po zmarłym małżonku i świadczenia emerytalno-rentowego. Lipiec to termin pierwszych wypłat renty wdowiej. Kiedy dokładnie ZUS wypłaci świadczenie w lipcu i sierpniu 2025 r.?

REKLAMA

Podwyżek w samorządzie ciąg dalszy. Z wyrównaniem od 1 lipca 2025 r. nowe maksymalne stawki wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego [projekt]

Podwyżek w samorządzie ciąg dalszy. Wielce prawdopodobne, że tak. Bo ma dojść do dostosowania poziomu maksymalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku funkcyjnego do zmienionej kwoty bazowej, wynikającej z ustawy budżetowej na rok 2025. Zatem z wyrównaniem od 1 lipca 2025 r. mają obowiązywać nowe maksymalne stawki wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego w samorządzie.

PIP: 350 tysięcy bezpłatnych porad rocznie dla pracodawców. Inspekcja pracy nie tylko kontroluje, ale i pomaga

Działalność PIP to nie tylko kontrole, ale i bezpłatne porady prawne dla pracodawców. Inspekcja pracy wydaje 350 tysięcy porad rocznie, które skierowane są wprost do osób zatrudniających pracowników. Warto korzystać z pomocy PIP.

REKLAMA