Przejście z renty na emeryturę

Co do zasady przyznanie emerytury jest uzależnione od zgłoszenia wniosku wraz z niezbędną dokumentacją. Wyjątek stanowią osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy. Po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego ZUS przyznaje im z urzędu emeryturę, nie czekając na wniosek rencisty na podstawie art. 27a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) oraz art. 24a ww. ustawy (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.).

Warunki przyznania emerytury z urzędu

ZUS przyznaje emeryturę z urzędu osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (zwanej dalej ustawą emerytalną) lub na podstawie przepisów emerytalnych obowiązujących przed wejściem jej w życie (np. ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin). Nie jest więc możliwe uzyskanie emerytury w tym trybie przez osoby pobierające np. rentę wypadkową, z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Kiedy ZUS ponownie przeliczy wysokość emerytury >>

Zarówno dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., jak i po 31 grudnia 1948 r., uprawnionych do renty z tytułu niezdolności do pracy przepisy przewidują dwa warunki przyznania emerytury z urzędu.

Pierwszym z nich jest ukończenie powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Oznacza to, że emerytura nie zostanie przyznana z urzędu rencistom, którzy ukończyli wiek uprawniający do wcześniejsze emerytury. Drugim warunkiem przyznania emerytury z urzędu jest podleganie przez rencistę ubezpieczeniu społecznemu (przed 1 stycznia 1999 r.) lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (po 31 grudnia 1998 r.). W odróżnieniu od emerytury przyznawanej „na wniosek” osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. (gdzie wymagany jest staż wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiety i 20 lat dla mężczyzny) w przypadku emerytury „z urzędu” wystarczy nawet jeden dzień podlegania wskazanym ubezpieczeniom.

Przykłady

Ubezpieczona urodzona 15 grudnia 1948 r. była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, z ogólnego stanu zdrowia' przyznanej na podstawie ustawy emerytalnej, a jej siostra bliźniaczka – do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową.

Po ukończeniu przez pierwszą z sióstr powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet 60 lat ZUS przyznał jej emeryturę z urzędu. Przyznanie uprawnień emerytalnych w tym trybie nie było natomiast możliwe w przypadku drugiej siostry – uprawnionej do renty wypadkowej. Aby uzyskać prawo do emerytury, musiała ona zgłosić wniosek o przyznanie tego świadczenia oraz spełnić warunek posiadania odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego.

***

Marian N. od marca 2007 r. był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy. 21 sierpnia 2011 r. ukończył 65 lat. Do tego czasu udowodnił tylko 19 lat składkowych i nieskładkowych. Taki staż nie pozwoliłby mu na uzyskanie emerytury w zwykłym trybie, tj. po złożeniu wniosku. W związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego ZUS przyznał mu jednak emeryturę z urzędu. Wystarczyło bowiem, że rencista ten podlegał w trakcie swojej kariery zawodowej ubezpieczeniu społecznemu.

Kiedy można zachować uprawnienia do renty

Emerytura przyznawana jest z urzędu zamiast pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. W razie ustalenia uprawnień emerytalnych w tym trybie świadczeniobiorca traci prawo do renty. Może on jednak tego uniknąć, jeśli do końca miesiąca, w którym osiągnął powszechny wiek emerytalny, wystąpi z wnioskiem o emeryturę. W takim przypadku ZUS nie przyznaje emerytury z urzędu, ale rozpatruje zgłoszony wniosek. Jeśli świadczeniobiorca ma stwierdzoną niezdolność do pracy na okres dłuższy niż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, w razie przyznania na jego wniosek emerytury będzie mógł wybrać, które świadczenie chce pobierać.

Przykład

Andrzej P. urodzony 18 lipca 1946 r. nabył w 2002 r. na stałe prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. 18 lipca 2011 r. ukończył powszechny wiek emerytalny (65 lat dla mężczyzn). 27 lipca 2011 r. wystąpił do ZUS z wnioskiem o przyznanie emerytury, dołączając dokumenty potwierdzające posiadanie 25 lat składkowych oraz 3-letni okres nieskładkowy.

ZUS przyznał wnioskowane świadczenie, nie odbierając prawa do pobieranej dotychczas renty. Ponieważ okazało się, że jest ona wyższa od przyznanej emerytury, świadczeniobiorca postanowił nadal pobierać rentę.

Ustalenie wysokości emerytury

Sposób obliczenia wysokości emerytury przyznanej z urzędu jest uzależniony od tego, czy świadczenie to przysługuje osobie urodzonej przed 1 stycznia 1949 r., czy też po 31 grudnia 1948 r.

Komu ZUS zawiesi emeryturę >>

W pierwszym przypadku emerytura obliczana jest na tzw. dotychczasowych zasadach, przewidzianych w art. 53 ustawy emerytalnej i stanowi sumę:

• 24% kwoty bazowej (tzw. części socjalnej świadczenia),
• po 1,3% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych (tzw. części należnej za okresy składkowe),
• po 0,7% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych (tzw. części należnej za okresy nieskładkowe).

Zupełnie inaczej ZUS oblicza emeryturę przyznaną z urzędu osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. Stosuje w tym przypadku zasady przewidziane w art. 25–26 ustawy emerytalnej. Ustalając wysokość świadczenia, ZUS dzieli podstawę jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla wieku, w którym wnioskodawca przechodzi na emeryturę. Podstawą obliczenia emerytury jest stan konta ubezpieczonego w ZUS, tj. suma zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zewidencjonowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Niezależnie od omówionych zasad przepisy przewidują dla emerytury przyznanej z urzędu minimalną gwarantowaną wysokość. Przede wszystkim emerytura ta nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Ponadto emerytura przyznana z urzędu nie może być niższa od kwoty najniższej emerytury (obecnie 728,18 zł).

Jeśli faktycznie wyliczona wysokość świadczenia jest niższa od wspomnianych gwarantowanych kwot, podlega odpowiedniemu podwyższeniu.

Gwarancja podwyższenia emerytury do kwoty najniższego świadczenia nie dotyczy osób, które posiadają staż ubezpieczeniowy niższy niż 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku kobiety lub 25 lat tych okresów w przypadku mężczyzny.

Podstawa prawna:

• art. 24a, 25–26, 27a i 53 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).