Strona główna » Kadry » Poprzednie tematy dnia » Sprzedaż przedsiębiorstwa

Sprzedaż przedsiębiorstwa

21 maja 2010, 06:00

Tomasz Pieczyk

Kupujący przedsiębiorstwo z momentem jego nabycia staje się odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo może być przedmiotem obrotu prawnego zgodnie z treścią art. 55² Kodeksu cywilnego, a jedną z najczęściej spotykanych czynności prawnych dotyczących przedsiębiorstwa jest jego sprzedaż. Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Na marginesie warto wskazać, że przepis ten tworzy możliwość nie tylko zbycia przedsiębiorstwa, ale również jego dzierżawy lub ustanowienia na nim użytkowania.

Należy również odróżnić sprzedaż przedsiębiorstwa jako całości na mocy jednego aktu od zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Za zorganizowaną część przedsiębiorstwa przyjmuje się jego część, która jest w dostateczny sposób wyodrębniona i zorganizowana w ramach funkcjonującego przedsiębiorstwa, to znaczy, że może stanowić samodzielne przedsiębiorstwo, które jest w stanie realizować określone zadania gospodarcze.

Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników zarówno materialnych, jak i niematerialnych służących do prowadzenia działalności gospodarczej (art. 55¹ k.c.).

Przejście zakładu pracy - obowiązki pracodawcy >>

Aby ułatwić zrozumienie, czym są składniki materialne i niematerialne, ustawodawca wyliczył przykładowo w art. 55¹ k.c., co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, tj.:

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

koncesje, licencje i zezwolenia;

patenty i inne prawa własności przemysłowej;

majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

tajemnice przedsiębiorstwa;

księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Należy jednak pamiętać, że przepis ten ma charakter dyspozytywny – czyli niektóre z tych składników mogą być wyłączone z umowy sprzedaży przedsiębiorstwa. Nie jest to również katalog zamknięty, wobec czego zbywaną całość gospodarczą przedsiębiorstwa mogą tworzyć także składniki niezawarte w powyższym wyliczeniu bądź składniki niekiedy nieuchwytne i trudno mierzalne, takie jak rynek czy klientela.

Forma czynności

Formę, w jakiej powinna być dokonana czynność prawna obejmująca sprzedaż przedsiębiorstwa, określono w art. 75¹ § 1 k.c. Zgodnie z jego treścią zbycie przedsiębiorstwa powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi pod rygorem nieważności. Oznacza to, że niezachowanie przez strony umowy formy przewidzianej do zbycia przedsiębiorstwa nie wywoła skutków prawnych w postaci jego zbycia. W sytuacji gdy w skład zbywanego przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, to zgodnie z brzmieniem art. 75¹ § 4 k.c. zastosowanie będą miały przepisy dotyczące formy czynności prawnej zastrzeżone dla zbycia nieruchomości. W związku z tym umowę sprzedaży przedsiębiorstwa wraz z należącą do niego nieruchomością trzeba sporządzić albo w całości w formie aktu notarialnego, albo w części, w jakiej dotyczy ona nieruchomości z zachowaniem formy aktu notarialnego, a w części dotyczącej pozostałych składników przedsiębiorstwa, z notarialnie poświadczonymi podpisami stron.

Odpowiedzialność za zobowiązania

Kwestie odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w przypadku rozporządzenia nim rozstrzyga art. 55⁴ k.c. W związku z tym, że nabywca wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki zbywcy przedsiębiorstwa, z momentem jego nabycia staje się odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z jego prowadzeniem. Dodatkowo pozycję wierzycieli przedsiębiorstwa wzmacnia to, że odpowiedzialność zbywcy za długi przedsiębiorstwa można wyłączyć lub ograniczyć tylko za zgodą wszystkich wierzycieli. Bez ich zgody sprzedający nie zostanie uwolniony z odpowiedzialności. Odpowiedzialność solidarną nabywcy przedsiębiorstwa ustawodawca ograniczył do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu z chwili nabycia i według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. Wartość nabytego przedsiębiorstwa będzie w tym przypadku stanowić górną granicę odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania.

Nabywca, przystępując do długów przedsiębiorstwa, z mocy ustawy odpowiada za nie solidarnie ze zbywcą, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Aby skutecznie móc wykazać zachowanie należytej staranności, warto dokładnie zapoznać się z sytuacją prawno-finansową nabywanego przedsiębiorstwa.

Dzierżawa przedsiębiorstwa jako przyczyna przejścia zakładu pracy >>

Kwestie podatkowe

Zbycie zarówno całego przedsiębiorstwa, jak i jego zorganizowanej części jest transakcją, względem której nie stosuje się przepisów art. 6 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (zwanej dalej ustawą VAT). Oznacza to, że podatnik sprzedający takie przedsiębiorstwo nie ma obowiązku zapłaty podatku VAT z tego tytułu.

O wyłączeniu takim nie może być mowy, gdy przedmiotem sprzedaży jest część przedsiębiorstwa, która nie jest w pełni zorganizowana, tzn. nie jest samodzielna pod względem organizacyjnym, finansowym i nie jest podmiotem sporządzającym samodzielnie bilans. Wówczas sprzedaż poszczególnych składników wchodzących w skład części przedsiębiorstwa jest opodatkowana na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Natomiast po stronie kupującego powstanie obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). Stawki podatku od czynności cywilnoprawnych będą się różnić w zależności od tego, jaki składnik majątku przedsiębiorstwa będzie sprzedawany, np. podatek wyniesie 2% od umowy sprzedaży nieruchomości (jeżeli weszła w skład zbywanego przedsiębiorstwa) albo 1% od pozostałych praw majątkowych. Z tego powodu, aby transakcja mogła sprawnie przebiec, zalecane jest wskazanie w umowie sprzedaży przedsiębiorstwa poszczególnych rzeczy i praw wchodzących w jego skład wraz z przypisaniem im odpowiedniej ceny, od której naliczony zostanie podatek od czynności cywilnoprawnych.

Podstawa prawna: