Roszczenia z zakresu prawa pracy

Korzyścią zakwalifikowania sprawy jako pracowniczej jest przede wszystkim możliwość wyboru sądu właściwego miejscowo do rozpoznania sprawy przez pracownika wnoszącego pozew, a także rozszerzenie kręgu podmiotów, które mogą być pełnomocnikami pracownika (przedstawiciel związku zawodowego i inspektor pracy). Strony mogą również zgłosić ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych (np. apelacji lub zażalenia) i innych pism procesowych. Istotna jest możliwość nadania przez sąd pracy wyrokowi zasądzającemu z urzędu należności na rzecz pracownika (bez wniosku strony) rygoru natychmiastowej wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego 1-miesięcznego wynagrodzenia pracownika.

Do roszczeń z zakresu prawa pracy należy zaliczyć roszczenia:

• ze stosunku pracy, związane ze stosunkiem pracy, o ustalenie istnienia stosunku pracy,
• z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy,
• o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Roszczenia ze stosunku pracy

Roszczenia ze stosunku pracy związane są z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez pracownika lub pracodawcę obowiązków określonych przepisami prawa pracy i wynikających bezpośrednio ze stosunku pracy. Najczęściej obowiązki te zawarte są w umowie o pracę lub tzw. wewnątrzzakładowych przepisach prawa pracy.

Co grozi pracodawcy za odmowę wykonania wyroku sądu >>

Roszczeniami ze stosunku pracy są m.in. sprawy dotyczące:

• wynagrodzenia za pracę, odpraw i premii,
• wszelkiego rodzaju ekwiwalentów pieniężnych, przywrócenia do pracy i odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku pracy,
• wydania i sprostowania świadectwa pracy,
• uchylenia kar porządkowych.

Do tej grupy spraw trzeba także zaliczyć sprawy o ustalenie poszczególnych elementów składających się na treść stosunku pracy.

Roszczenia związane ze stosunkiem pracy

Roszczenia związane ze stosunkiem pracy są to sprawy niewiążące się wprawdzie z naruszeniem obowiązków, które bezpośrednio wynikają ze stosunku pracy, lecz z tych, które nie mogłyby powstać bez istnienia stosunku pracy. W celu uznania konfliktu za spór o roszczenie związane ze stosunkiem pracy nie wystarcza sam element podmiotowy (pracodawca i pracownik). Musi być ponadto spełniona przesłanka przedmiotowa – dochodzone roszczenie powinno pozostawać w bezpośrednim związku z treścią stosunku pracy.

Do tej kategorii spraw możemy zaliczyć sprawy o:

• odszkodowanie dochodzone od pracodawcy na podstawie przepisów prawa cywilnego przez pracownika, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby spowodowanej warunkami pracy, niebędącej jednak chorobą zawodową (wyrok SN z 23 listopada 1999 r., II UKN 210/99),
• odszkodowanie dochodzone przez byłego pracownika od pracodawcy za utracony dodatek do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (uchwała SN z 3 lutego 1989 r., III PZP 54/88),
• ochronę dóbr osobistych pracownika na podstawie art. 23 i 24 k.c., naruszonych przez pracodawcę.

Sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy

Sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy stanowią dość często spotykane w praktyce spory sądowe. Inicjowane są nie tylko przez samych pracowników, ale także przez inspektorów PIP. W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium (art. 63¹ k.p.c.).

Roszczenia z innych stosunków prawnych

Do roszczeń pracowniczych zalicza się także roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy. Chodzi o stosunki prawne niepracownicze, jeśli konkretne przepisy wprost odsyłają do stosowania do tych stosunków norm prawa pracy. Przykładowo, na podstawie art. 303 k.p. przepisy prawa pracy mają w pewnym zakresie zastosowanie do osób świadczących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą i członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. W zakresie, w jakim tym osobom przyznano uprawnienia pracownicze, roszczenia z tego wynikające będą rozpoznawać sądy pracy.

Roszczenia odszkodowawcze

Roszczenia pracownicze to także roszczenia o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Do tej kategorii zalicza się głównie sprawy o roszczenia uzupełniające z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (uchwała SN z 24 listopada 1993 r., II PZP 3/93).

Umowa o właściwość miejscową sądu pracy >>

Sprawy pracownicze na podstawie przepisów szczególnych

Na mocy przepisów szczególnych sprawami z zakresu prawa pracy będą również spory dotyczące odmowy wypłaty świadczenia pracowniczego ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 20 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy). Będą tu należeć także sprawy z powództwa związku zawodowego przeciwko pracodawcy o przekazanie środków na zfśs lub zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy (art. 8 ust. 3 ustawy o zfśs).

Przykład

Powód wniósł do sądu rejonowego (sądu pracy) pozew o zapłatę kwoty 10 000 zł tytułem wynagrodzenia, uznając, że pozostawał w stosunku pracy ze stroną pozwaną. Ponieważ wartość przedmiotu sporu nie przewyższała kwoty 50 000 zł, pozew nie podlegał opłacie. Po przeprowadzeniu przez sąd pracy czynności wyjaśniających okazało się, że łącząca strony umowa, z której powód dochodził zapłaty, nie ma cech stosunku pracy (brak podporządkowania pracownika, obowiązku osobistego świadczenia pracy). Była to umowa cywilnoprawna (umowa-zlecenie). Sąd pracy wydał postanowienie o przekazaniu sprawy do wydziału cywilnego tego sądu. W takiej sytuacji sąd cywilny będzie rozpoznawał dalej tę sprawę w zwykłym trybie (z pominięciem przepisów szczególnych dotyczących postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy). A zatem dla powoda nie będzie już żadnych ułatwień procesowych, w szczególności w zakresie kosztów sądowych. W związku z tym pozew będzie podlegał opłacie w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu.

Podstawa prawna:

• art. 476 § 1 pkt 1–3, art. 200 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego,
• orzecznictwo Sądu Najwyższego:
  – wyrok z 23 listopada 1999 r. (II UKN 210/99, Prok. i Pr. – wkł. 2000/3/36),
  – uchwała z 3 lutego 1989 r. (III PZP 54/88, OSNC 1990/3/39),
  – uchwała z 24 listopada 1993 r. (II PZP 3/93, OSP 1994/10/192).