Wykonywanie pracy w nocy

Przepisy nie określają dokładnie, kiedy mamy do czynienia z pracą w porze nocnej. Pora nocna obejmuje 8 godzin między godziną 21.00 a 7.00 (art. 151⁷ § 1 k.p.). Pracodawca samodzielnie ustala, w jakich konkretnie godzinach przypada u niego pora nocna. Wskazanie pory nocnej powinno nastąpić w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Jeśli pracodawca nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy ani też nie jest objęty układem zbiorowym pracy, wówczas ustala porę nocną samodzielnie, przy czym o jej godzinach powinien powiadomić pracowników na piśmie w informacji, o której mowa w art. 29 § 3 k.p. Należy wyraźnie zaznaczyć, że obowiązek ustalenia pory nocnej mają wszyscy pracodawcy, a nie tylko ci, którzy zakładają, iż praca w porze nocnej będzie normalnym elementem organizacji czasu pracy, albowiem jak już wyżej wskazano praca w nocy może wynikać z potrzeb incydentalnych, których nie można wcześniej przewidzieć.

Jaki system czasu pracy wprowadzić dla kierowcy zajmującego się przewozem osób w firmie>>

W przypadku gdy pracodawca nie określił pory nocnej za porę nocną, należy przyjąć cały okres między godziną 21.00 a 7.00, a więc pracodawca ma obowiązek wypłacenia dodatku z tytułu pracy w porze nocnej za wszystkie godziny pracy w tym okresie.

Pracownicy wykonujący pracę w nocy

Za pracownika pracującego w nocy uważa się osobę, której rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub której co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Pojęcie to jest istotne, ponieważ wprowadzono pewne ograniczenia dotyczące świadczenia pracy przez takie osoby. Czas pracy tych osób nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeśli wykonują prace szczególnie niebezpieczne lub związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym.

Wykaz tych prac określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy, po zaciągnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę lekarską nad pracownikami.

Ograniczenie długości czasu pracy nie dotyczy:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy, czyli pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych,

• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Czy w jednym zakładzie można ustalić różne pory nocne>>

Zakaz zlecania pracy w porze nocnej

Świadczenie pracy w porze nocnej łączy się ze szczególnym obciążeniem psychofizycznym pracowników, dlatego też ustawodawca wprowadził zakaz pracy w nocy dla niektórych grup pracowników.

Należą do nich:

• osoby objęte całkowitym zakazem pracy nocnej, tj.:

– kobiety w ciąży (w przypadku tych pracownic obowiązuje generalny zakaz pracy nocnej, pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest zobowiązany na okres ciąży zmienić jej rozkład czasu pracy tak, aby mogła wykonywać pracę poza porą nocną; jeżeli nie jest to możliwe lub jest niecelowe, pracownica taka powinna zostać przeniesiona do innej pracy, która nie jest prowadzona w porze nocnej, a w razie braku takiej możliwości pracodawca powinien zwolnić pracownicę z obowiązku świadczenia pracy),

– młodociani,

• pracownicy objęci warunkowym zakazem, który może być uchylony, tj.:

– opiekujący się dzieckiem w wieku do lat 4 (mogą oni być zatrudniani w nocy tylko, jeżeli wyrażą na to zgodę),

– niepełnosprawni (mogą być zatrudniani w nocy, jeżeli lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne, a w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad takimi pracownikami wyrazi na to zgodę lub jeżeli niepełnosprawny zatrudniony jest przy pilnowaniu mienia).

Wynagrodzenie za pracę w nocy

Ponieważ wykonywanie pracy w nocy wymaga zwiększonego wysiłku, ustawodawca postanowił, że za taką pracę przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia. Dodatek z tego tytułu przysługuje każdej osobie pracującej w nocy, bez względu na to, czy jest zaliczana do pracowników pracujących w nocy. Wynagrodzenie dodatkowe za pracę w porze nocnej wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodatek przysługuje za każdą godzinę pracy w porze nocnej.

Minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane jest na podstawie przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Od 1 stycznia 2009 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1276 zł.

Jak prawidłowo zlecać pracę nocną>>

W celu obliczenia dodatku z tytułu pracy w porze nocnej minimalne wynagrodzenie za pracę powinno się podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w miesiącu, w którym wystąpiła praca w porze nocnej. Z uwagi na powyższe wysokość dodatku z tytułu pracy w porze nocnej w poszczególnych miesiącach będzie zróżnicowana (patrz tabela u dołu kolumny).

Dodatek za pracę w porze nocnej może zostać zastąpiony ryczałtem. Jest to jednak możliwe tylko w odniesieniu do pracowników, którzy wykonują pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy. Wysokość ryczałtu powinna zostać tak ustalona, aby odpowiadała przewidywanemu wymiarowi czasu pracy w porze nocnej. W przypadku ustalenia ryczałtu w zbyt niskiej wysokości pracownik może wystąpić z roszczeniem o wypłacenie różnicy między ustalonym ryczałtem a wynagrodzeniem, do jakiego miałby prawo, gdyby pracodawca wypłacał dodatek za pracę w porze nocnej.

Podstawa prawna:

• art. 29 § 3, 151⁷ § 1, 151⁸ § 1, art. 178–178¹, art. 203 § 1 Kodeksu pracy,

• ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679, ze zm.),

• art. 15 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.),

• obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z 24 lipca 2008 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2009 r. (MP nr 55, poz. 499),

• § 4b rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289).