Czy zawsze kwoty wolne od potrąceń są takie same

RADA

Przy potrącaniu zaliczek pieniężnych wszystkich pracowników obowiązuje kwota wolna od potrąceń w wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia netto, tj. 633,88 zł. Z wynagrodzenia pracownika mogą Państwo potrącać miesięcznie nie więcej niż 56,46 zł.

UZASADNIENIE

W zależności od rodzaju potrącenia, kwotą wolną jest odpowiednio kwota minimalnego wynagrodzenia netto lub 90%, 80%, 75% tej kwoty (w przypadku zaliczek pieniężnych). Zasada ta nie dotyczy jedynie potrąceń służących zaspokajaniu świadczeń alimentacyjnych.

Fakt wynagradzania pracownika w pierwszym roku pracy kwotą 80% wynagrodzenia minimalnego nie ma znaczenia przy określeniu kwoty wolnej od potrąceń. Przepisy Kodeksu pracy nie odnoszą się w zakresie potrąceń do innej kwoty niż wynagrodzenie minimalne. Kwotę wolną można proporcjonalnie zmniejszyć jedynie w stosunku do wymiaru etatu (art. 87¹ § 2 Kodeksu pracy).

Wyjaśnienie pojęcia „minimalne wynagrodzenie za pracę” zawiera ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Wynagrodzenie minimalne wynosi w 2008 r. 1126 zł i jest to jedyna wartość minimalnego wynagrodzenia, jaka została ogłoszona w Monitorze Polskim na ten rok. Oznacza to, że wynagrodzenie minimalne w rozumieniu przepisów prawa pracy jest tylko jedno (1126 zł). Nie można więc uznawać potocznie nazywanego „wynagrodzenia minimalnego dla pracowników w pierwszym roku pracy” za odrębne wynagrodzenie minimalne, do którego odwołują się jakiekolwiek przepisy. To wynagrodzenie nie jest innym rodzajem wynagrodzenia minimalnego, lecz jedynie częścią (80%) ogólnie obowiązującego wynagrodzenia minimalnego, którą mogą być wynagradzani pracownicy w pierwszym roku swojego zatrudnienia.

W przypadku Państwa pracownika, zakładając, że złożył oświadczenie PIT-2 i ma potrącane podstawowe koszty uzyskania przychodów (kup), należy wyliczyć kwotę do potrącenia w następujący sposób:

• składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika:

900,80 zł × 13,71% = 123,50 zł,

• po odjęciu składek na ubezpieczenia społeczne:

900,80 zł - 123,50 zł = 777,30 zł,

• składka na ubezpieczenie zdrowotne:

777,30 zł × 9% = 69,96 zł,

• składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu od podatku:

777,30 zł × 7,75% = 60,24 zł,

• podstawa opodatkowania:

777,30 zł - 111,25 zł = 666,05 zł, po zaokrągleniu 666 zł,

• obliczenie podatku:

(666 zł × 19%) - 48,90 zł = 77,64 zł,

• podatek podlegający wpłacie do US:

77,64 zł - 60,24 zł = 17,40 zł, po zaokrągleniu 17 zł,

• do wypłaty:

777,30 zł - 69,96 zł - 17 zł = 690,34 zł,

• kwota wolna od potrąceń:

845,17 zł (kwota netto od wynagrodzenia 1126 zł brutto) × 75% = 633,88 zł.

Maksymalna kwota, którą można potrącić z tytułu nierozliczonej zaliczki:

690,34 zł - 633,88 zł = 56,46 zł.

W kwestii kwoty wolnej od potrąceń obowiązującej pracowników w pierwszym roku pracy odmienne stanowisko prezentuje Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w piśmie z 16 października 2007 r. (GPP-416-4560-465/07/PE). Według GIP kwota wolna od potrąceń dla pracownika w pierwszym roku pracy powinna być obliczana od wynagrodzenia minimalnego obowiązującego takiego pracownika, tj. 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia. Zdaniem Inspekcji, w przypadku potrącenia zaliczki z wynagrodzenia Państwa pracownika kwotą wolną byłoby więc 75% wynagrodzenia netto z kwoty 900,80 zł. Stanowiska Państwowej Inspekcji Pracy nie można w tym przypadku jednak podzielić z kilku powodów:

=> po pierwsze, nie jest ono oparte ani na wykładni celowościowej przepisów o potrąceniach, ani, jak już wcześniej wyjaśniono, na wykładni literalnej. Głównym celem ograniczenia możliwości dokonywania potrąceń przez pracodawcę z wypłacanego pracownikowi wynagrodzenia jest zapewnienie pracownikowi - dłużnikowi minimum socjalnego niezbędnego do życia. Ustawodawca wytyczył jednolite granice potrąceń dla wszystkich zatrudnionych, aby zapewnić im to minimum. Dopuszczenie możliwości czasowego wynagradzania pracownika niższą stawką nie oznacza, że można mu proporcjonalnie obniżyć również minimum egzystencjalne;

=> po drugie, przepisy o ochronie wynagrodzenia za pracę powinny być interpretowane ściśle. Zasada ta jest utrwalona w doktrynie i potwierdzona orzecznictwem Sądu Najwyższego. W tym przypadku Inspekcja Pracy zaprezentowała wykładnię rozszerzającą;

=> po trzecie, wykładnia dokonana przez GIP jest niekorzystna dla pracowników (zgodnie ze stanowiskiem inspekcji można im potrącić wyższe kwoty i mniej zostawić „na życie”), co stanowi złamanie kolejnej zasady - rozstrzygania na korzyść pracownika w przypadku wątpliwości interpretacyjnych.

WAŻNE!

Przepisy o ochronie wynagrodzenia za pracę nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

• art. 87¹, art. 91 § 2 Kodeksu pracy,

• art. 2 ust. 2 i ust. 4, art. 6 ust. 2 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.),

• rozporządzenie z 11 września 2007 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2008 r. (DzU nr 171, poz. 1209).

Arkadiusz Mika

specjalista w zakresie prawa pracy

Orzecznictwo uzupełniające:

• Przepis ten (dot. art. 87 k.p. - przyp. red.), jako jeden z przepisów dotyczących instytucji ochrony wynagrodzenia za pracę, nie podlega wykładni rozszerzającej podobnie jak inne przepisy płacowe. (Uzasadnienie w wyroku Sądu Najwyższego z 11 czerwca 1980 r., I PR 43/80, OSNCP 1980/12 poz. 248)