Świadczenie pielęgnacyjne nie dla każdego – RPO interweniuje

• Ile będzie wynosiło świadczenie pielęgnacyjne w 2023 r.?
• Interwencja RPO
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
• Nowe przepisy nadal dyskryminują
• Odpowiedź Minister Pracy i Polityki Społecznej

Ile będzie wynosiło świadczenie pielęgnacyjne w 2023 r.?

Obwieszczenie ministra rodziny i polityki społecznej z 1 listopada 2022 r. w sprawie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego w 2023 r. (M.P. poz. 1070) wskazuje, że wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w roku 2023 będzie wynosiła 2458 zł. Jednak czy dla każdego?

Autopromocja

Interwencja RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił się do Minister Pracy i Polityki Społecznej Marleny Maląg z prośbą o podjęcie działań prawnych w sprawie opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Na postawie aktualnie obowiązujących przepisów do świadczenia pielęgnacyjnego w pełnej wysokości nie mają prawa osoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty. Osoby te nie nie mają możliwości uzyskania comiesięcznego wyrównania świadczenia emerytalno-rentowego do wysokości świadczenia pielęgnacyjnego. Ma miejsce niesprawiedliwość społeczna i nierówne traktowanie, ponieważ rola opiekuńcza nad dorosłą osobą niepełnosprawną jest taka sama – niezależne od tego kto ją sprawuje.

Wyłączenie przez ustawodawcę możliwości uzyskania przez opiekuna-rencistę świadczenia pielęgnacyjnego, a przez to również obarczenie rodziny osoby niepełnosprawnej kosztami związanymi z opieką nad osobą niepełnosprawną oraz pozbawienie w tym zakresie niepełnosprawnego członka rodziny pomocy socjalnej, stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione różnicowanie.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

W dniu 26 czerwca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok (sygn. akt SK 2/17) co do art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 615, z późn. zm.). Uznał go - w zakresie, w jakim świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy - za niezgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał podkreślił, że ograniczenie możliwości pobierania świadczenia pielęgnacyjnego przez opiekuna, który ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, ale jednocześnie pracy tej nie podejmuje z uwagi na sprawowanie opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, stanowi przejaw niewłaściwego zinterpretowania przez ustawodawcę nałożonego nań konstytucyjnego obowiązku wsparcia osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Na skutek wyroku TK, art. 17 ust. 5 pkt 1 lit.a ustawy o świadczeniach rodzinnych, w tym zakresie utracił moc 9 stycznia 2020 r. Dotychczas nie podjęto jednak działań dla realizacji wyroku TK.

Nowe przepisy nadal dyskryminują

Jak podaje RPO wprawdzie wydano ustawę z dnia 29 października 2021 r. o świadczeniu wyrównawczym dla osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dziećmi wymagającymi stałej opieki i osoby uprawnione do wcześniejszej emerytury na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (tzw. EWK), w kwocie niższej niż wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, mogą uzyskać dodatkowe wsparcie w wysokości różnicy pomiędzy kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a świadczenia emerytalno-rentowego.

Przepisy objęły jednak bardzo wąską grupę opiekunów z prawem do emerytury/renty.

Poza zakresem działania ustawa pozostawiła opiekunów uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych, którzy dysponują innym niż EWK symbolem świadczenia.

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

Bez znaczenia jest, że ich rola opiekuńcza jest taka sama, otrzymywane świadczenia są niższe niż świadczenie pielęgnacyjne, sprawują opiekę nad niepełnosprawnym dorosłym już dzieckiem. Tacy opiekunowie pozostają poza systemem wsparcia państwa z racji sprawowania przez nich faktycznej opieki nad bliskimi z niepełnosprawnością w stopniu znacznym. W ocenie RPO nie da się tego pogodzić z zasadą sprawiedliwości. Realizacja konstytucyjnego obowiązku wsparcia osób i rodzin w zaspokojeniu niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w godnych warunkach wymaga stworzenia efektywnego mechanizmu wsparcia finansowego tej grupy opiekunów.

Odpowiedź Minister Pracy i Polityki Społecznej

Pomimo zmian przepisów, do RPO wciąż wpływają pisma w sprawie nieobjęcia pomocą państwa opiekunów uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych. Problem jest więc realny i konieczny do rozwiązania. W odpowiedzi na pismo RPO, Pani Minister Pracy i Polityki Społecznej odpowiedziała, że: realizacja systemowego wsparcia dla opiekunów niesamodzielnych osób niepełnosprawnych wymaga zmian w systemie orzecznictwa o niepełnosprawności, w oparciu o który możliwe będzie wyodrębnienie spośród osób niepełnosprawnych - osób faktycznie niesamodzielnych, których funkcjonowanie bezwzględnie wymaga pomocy opiekuna uprawnionego do odpowiednich świadczeń opiekuńczych. W sprawie konieczne jest podjęcie stosownych działań prawodawczych i zmiana przepisów, a nie zreformowanie systemu orzecznictwa o niepełnosprawności.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 615, z późn. zm.)