Wynagrodzenie i składki na ubezpieczenia zatrudnionego członka rodziny

Przedsiębiorca bardzo często zatrudnia członka rodziny. Musi jednak liczyć się ze skutkami w zakresie kosztów uzyskania przychodu oraz ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Praca członka rodziny może być wykonywana „na cały etat” bądź w formie sporadycznej pomocy. Podstawą prawną zatrudnienia członka rodziny może być zarówno stosunek pracy, jak i dowolny inny stosunek, na przykład umowa zlecenie czy umowa o dzieło. Członek rodziny może świadczyć pracę bezumownie, czyli po prostu pomagać w wykonywaniu działalności gospodarczej. Z prawnego punktu widzenia małżonek pracuje zazwyczaj w przedsiębiorstwie, które stanowi jego współwłasność, albo też małżonek czy dziecko pomagają zwyczajowo przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Za osobę współpracującą do celów ubezpieczeniowych z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się:

• małżonka,
• dzieci własne (również przysposobione),
• dzieci drugiego małżonka (również przysposobione),
• rodziców,
• macochę i ojczyma (oraz osoby przysposabiające),

– jeżeli pozostaje z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności.

Do celów ubezpieczeń społecznych, bez względu na podstawę zatrudnienia czy też jej brak, wymienione osoby będą podlegać ubezpieczeniom społecznym jako osoby współpracujące, niezależnie od wymiaru tej współpracy.

Powyższe nie dotyczy osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Gdy przedsiębiorca zatrudni np. własne dziecko w celu przygotowania zawodowego, zgodnie z odrębnymi przepisami, dziecko to nie będzie traktowane jako osoba współpracująca, ale jak każdy inny (obcy) zatrudniony uczeń.

Płatnikiem składek ZUS za osobę współpracującą jest osoba prowadząca działalność gospodarczą. Przedsiębiorca rozlicza więc składki, składa deklaracje, finansuje składki z własnej kieszeni. Osobami współpracującymi są także osoby współpracujące z osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób współpracujących z wymienionymi zleceniobiorcami finansują z własnych środków w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek (jak przy zleceniu z obcą osobą).

Osoba współpracująca może świadczyć swoje usługi na rzecz firmy odpłatnie lub nieodpłatnie. Jeżeli zatrudnienie jest zatrudnieniem odpłatnym, np. jest to umowa o pracę czy umowa zlecenia, to składki ZUS należy rozliczyć tak jak dla osoby współpracującej, a podatek dochodowy tak jak przewidują to przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dla przychodów z danego źródła (koszty uzyskania przychodu, zaliczka, PIT-11/8B itd.). Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą wykonuje obowiązki płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych PIT w takim samym zakresie i w taki sam sposób, jak w stosunku do zatrudnionych osób obcych.