Wniosek o świadczenia polskie i amerykańskie

Data zgłoszenia wniosku w instytucji jednego państwa jest wiążąca dla instytucji drugiego państwa. W celu uzyskania prawa do świadczeń polskich i amerykańskich nie ma potrzeby składania dwóch odrębnych wniosków.

Zasadniczo wniosek o świadczenie należy zgłosić do instytucji właściwej – odpowiednio polskiej lub amerykańskiej, zależnie od miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Instytucją właściwą jest ta instytucja, która jest zobowiązana do rozpatrzenia wniosku, ustalenia prawa do świadczenia na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa oraz wypłaty świadczeń w przypadku ich przyznania.

Właściwymi instytucjami w Polsce są:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Warszawie, Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych, ul. Kasprowicza 151, 01-949 Warszawa,

• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Krakowie, Placówka Terenowa w Nowym Sączu, ul. Młyńska, 83-300 Nowy Sącz.

Natomiast amerykańska instytucja właściwa to Social Security Administration (Administracja Zabezpieczenia Społecznego – SSA), która swoje zadania wykonuje przez:

• Federal Benefits Unit US Embassy (Federalne Biuro Świadczeń przy Ambasadzie USA w Warszawie), ul. Piękna 12, 00-539 Warszawa,

• Social Security Administration, Office of International Operations (Biuro Operacji Międzynarodowych Ubezpieczeń Społecznych w Baltimore, OIO), P.O. Box 17775, Baltimore, Maryland 21235-7049, USA.

Osoba zamieszkała w Polsce wniosek o przyznanie emerytury lub renty może złożyć do polskiej instytucji właściwej (ZUS lub KRUS), jeżeli ostatnio w Polsce była ubezpieczona w systemie powszechnym albo w systemie rolniczym lub do amerykańskiej instytucji właściwej, tj. Federalnego Biura Świadczeń przy Ambasadzie USA w Warszawie. Osoba ta może zgłosić wniosek także za pośrednictwem jednostki terytorialnej ZUS (lub KRUS) właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. W takiej sytuacji jednostka ta, po skompletowaniu wniosku, przekazuje go do instytucji właściwej.

---

Przykład

Jan Kowalczyk mieszka w Krakowie. W związku z tym, że osiągnął wiek emerytalny (65 lat) i posiada odpowiedni staż ubezpieczeniowy (składający się z okresów ubezpieczenia zarówno w Polsce, jak i w USA), chce złożyć wniosek o przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego w Oddziale ZUS w Krakowie (mimo że nie jest to jednostka właściwa do realizacji umów międzynarodowych). Oddział ten po skompletowaniu wszystkich dokumentów – w celu dalszego załatwienia wniosku – musi przesłać je do I Oddziału ZUS, Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych w Warszawie. Oznacza to, że zainteresowany w celu złożenia wniosku o przyznanie emerytury nie musi przyjeżdżać do Warszawy (i tu składać dokumentów). Złożenie wniosku w Oddziale ZUS w Krakowie (a nie bezpośrednio w Warszawie) trochę wydłuży załatwienie całej sprawy.

Osoba zamieszkała w USA wniosek o świadczenie emerytalne lub rentowe powinna zgłosić do terenowej placówki amerykańskiej Administracji Zabezpieczenia Społecznego. Natomiast osoba zamieszkała w państwie „trzecim” (np. w Kanadzie) może zgłosić wniosek do jednej z wyżej wymienionych instytucji właściwych – amerykańskiej lub polskiej, ale nie do instytucji ubezpieczeniowej w państwie „trzecim”.

Odpowiednie formularze

Przepisy umowy stanowią, że wniosek o świadczenie nie może zostać odrzucony wyłącznie z tego powodu, że został sporządzony w języku drugiej strony. Wniosek taki może zostać złożony zarówno w języku polskim, jak i angielskim.

Wnioski składane są na formularzach uzgodnionych przez instytucje obu stron. Po stronie polskiej są to formularze:

• PL/USA 4 – wniosek o polską emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,

• PL/USA 5 – wniosek o polską rentę rodzinną,

• PL/USA 6 – zaświadczenie o przebiegu ubezpieczenia w Polsce,

• PL/USA 7 – opinia lekarska,

• PL/USA 10 – wniosek o wypłatę polskiego zasiłku pogrzebowego.

Przyznanie polskich świadczeń z zastosowaniem postanowień umowy następuje nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, oraz nie wcześniej niż od 1 marca 2009 r., tj. od daty wejścia w życie umowy.

Umowa nie stanowi podstawy do żadnych roszczeń o wypłatę świadczeń za jakikolwiek okres poprzedzający datę jej wejścia w życie ani do jednorazowego świadczenia z tytułu śmierci, jeżeli dana osoba zmarła przed datą wejścia w życie umowy. Jednak umożliwia ona – na wniosek – ponowne ustalenie prawa do emerytury lub renty z zastosowaniem postanowień umowy, jeżeli jest to korzystniejsze dla świadczeniobiorcy. Dotyczy to świadczeń, do których prawo przyznano przed dniem wejścia w życie umowy.

---

Odwołanie

Zarówno decyzje wydane przez polskie, jak i amerykańskie instytucje ubezpieczeniowe mogą być zaskarżone przez osoby, które się z nimi nie zgadzają.

W umowie przewidziano, że:

• pisemne odwołanie od ustaleń dokonanych przez instytucję właściwą jednej strony można w sposób ważny złożyć także w instytucji właściwej drugiej strony. Odwołanie jest rozstrzygane zgodnie z przepisami strony, od której ustaleń jest składane. To uregulowanie umożliwia złożenie odwołania od decyzji wydanej przez polską instytucję również za pośrednictwem instytucji amerykańskiej,

• wniosek, pisemne odwołalnie lub inny dokument, który zgodnie z przepisami jednej strony powinien zostać złożony w określonym terminie w instytucji właściwej tej strony, a który został złożony w tym samym terminie w instytucji właściwej drugiej strony, uznaje się za złożony w terminie,

• instytucja, w której złożono wniosek, pisemne odwołalnie lub inny dokument, wskazuje jego datę otrzymania na tym dokumencie i niezwłocznie przekazuje go instytucji właściwej drugiej strony.

Eksport świadczeń

Zgodnie z postanowieniami umowy polskie emerytury i renty mogą być transferowane osobie uprawnionej zamieszkałej w USA i odwrotnie. Świadczenia przyznawane na mocy przepisów amerykańskich mogą być – bez konieczności spełniania szczególnych warunków – transferowane osobom do nich uprawnionym, a zamieszkałym w Polsce. Fakt zamieszkiwania w drugim państwie nie może być przyczyną zmniejszania wysokości wypłacanych świadczeń lub wstrzymania ich wypłaty.

Osobom uprawnionym do polskich emerytur i rent, a zamieszkałym w USA świadczenia mogą być przekazywane:

• na indywidualny rachunek bankowy emeryta/rencisty w miejscu zamieszkania w USA lub

• na indywidualny rachunek bankowy emeryta/rencisty w Polsce, lub

• do rąk osoby upoważnionej przez emeryta/rencistę do odbioru świadczenia zamieszkałej w Polsce.

W wypłacie świadczeń na indywidualne rachunki bankowe nie jest przewidziane pośrednictwo instytucji właściwych. Transfer jest dokonywany bezpośrednio na konta bankowe osób uprawnionych.

Podstawa prawna:

• umowa z 2 kwietnia 2008 r. o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki (DzU z 2009 r. nr 46, poz. 374).