Kontrola wpłat pracodawców na PFRON

O tym, jakie obowiązki wobec Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) ma pracodawca, decyduje stan zatrudnienia oraz wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Obowiązek dokonywania miesięcznych wpłat na rzecz PFRON obciąża zakłady pracy (pracodawców) zatrudniające co najmniej 25 pracowników. Nie chodzi tutaj o liczbę rzeczywiście zatrudnionych pracowników, ale o przeliczenie tej liczby na pełny wymiar czasu pracy (etat).

Z wpłat są zwolnieni pracodawcy, u których wskaźnik zatrudniania osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6 proc.

Natomiast wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych uprawniający do zwolnienia z wpłat na PFRON wynosi 2 proc. w odniesieniu do:

• państwowych i niepaństwowych szkół wyższych,
• wyższych szkół zawodowych,
• publicznych i niepublicznych szkół,
• zakładów kształcenia nauczycieli,
• placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych.

Zwolnienie dotyczy również pracodawców, których zakłady pracy znajdują się w stanie likwidacji lub co do których ogłoszono upadłość. Wpłat tych nie uiszczają również publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne niedziałające w celu osiągnięcia zysku, a których wyłącznym przedmiotem prowadzenia działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi.

Podmioty kontrolujące wpłaty

Do wpłat, jakie pracodawcy są obowiązani uiszczać na rzecz Funduszu, stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej, przy czym uprawnienia organów podatkowych określone w tej ustawie przysługują Prezesowi Zarządu Funduszu (art. 49 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych). W związku z tym kontroli prawidłowości wpłat dokonują na prośbę Funduszu organy skarbowe. Można więc domniemywać, że kontrolę mogą prowadzić również pracownicy Funduszu, jednak w rzeczywistości robią to pracownicy urzędów skarbowych lub urzędów kontroli skarbowej. Zasadniczo Fundusz prowadzi jedynie czynności sprawdzające, w ramach których może zwrócić się do pracodawcy w formie pisemnej o sporządzenie i przekazanie informacji o zdarzeniach mogących wpływać na powstanie obowiązku wpłat lub ich wysokość. Jeżeli otrzymane od pracodawcy wyjaśnienia nie są wystarczające lub budzą podejrzenie powstania nieprawidłowości, wówczas Fundusz może zwrócić się do urzędu skarbowego lub urzędu kontroli skarbowej o przeprowadzenie stosownej kontroli.

Tryb przeprowadzenia kontroli

Zanim organ podatkowy rozpocznie kontrolę jest zobowiązany zawiadomić pracodawcę o zamiarze jej przeprowadzenia. Kontrola może być zrealizowana nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia pracodawcy zawiadomienia. Kontrola może być wszczęta przed upływem 7 dni od dnia zawiadomienia pracodawcy jedynie w przypadku, gdy pracodawca wyrazi na to zgodę.

W niektórych przypadkach kontrola przeprowadzana przez urząd skarbowy nie wymaga uprzedniego zawiadamiania pracodawcy. Dzieje się tak, gdy kontrola jest wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, czy też dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej.

Nie wymaga również zawiadomienia o przeprowadzeniu kontroli sytuacja, gdy zachodzi konieczność rozszerzenia zakresu kontroli na inne okresy rozliczeniowe z uwagi na nieprawidłowości stwierdzone w wyniku dokonanych już czynności kontrolnych.

Kontrola jest przeprowadzana na podstawie imiennego upoważnienia wystawionego przez naczelnika urzędu skarbowego, które kontrolujący ma obowiązek doręczyć kontrolowanemu. Zawiera ono m.in.:

• imię i nazwisko kontrolującego,
• podstawę prawną przeprowadzenia kontroli,
• zakres kontroli.

Kontrola powinna być przeprowadzana w taki sposób, aby można było ją zakończyć bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie określonym w upoważnieniu. Jeżeli kontrola nie może być zakończona we wskazanym terminie, kontrolujący ma obowiązek powiadomić o tym – w formie pisemnej – pracodawcę, wskazując przyczyny niedotrzymania pierwotnego terminu i określając nowy termin.

Czynności kontrolnych dokonuje się w godzinach pracy w siedzibie pracodawcy lub w miejscu przechowywania dokumentacji dotyczącej wpłat na Fundusz. Można również przeprowadzić je w siedzibie urzędu skarbowego, jeśli kontrolowany wyraził na to zgodę lub zrezygnował z uczestniczenia w tych czynnościach. Cały przebieg kontroli jest dokumentowany w protokole. Stan faktyczny może być dodatkowo utrwalony za pomocą aparatury rejestrującej obraz i dźwięk lub na informatycznych nośnikach danych.

Uprawnienia organów kontrolnych

W toku prowadzonej kontroli kontrolujący ma m.in. prawo:

• do wstępu na teren, do budynku lub mieszkania kontrolowanego,
• dokonać oględzin, przeszukania lokali mieszkalnych innych pomieszczeń lub rzeczy, jeżeli powzięto informację o prowadzeniu niezgłoszonej działalności gospodarczej – po uzyskaniu zgody właściwego prokuratora rejonowego,
• żądać udostępnia lub wydania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz sporządzania z nich odpisów, kopii itp.,
• zabezpieczyć zebrane dokumenty,
• legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli,
• przesłuchać świadków i kontrolowanego,
• zasięgnąć opinii biegłych.

Kontrolowany lub osoba upoważniona do jego reprezentowania są zobowiązani umożliwić wykonywanie czynności kontrolnych. Kontrolowany ma również obowiązek udzielać w wyznaczonych terminach wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, a także zapewnić kontrolującemu warunki do pracy.

Prawa przysługujące kontrolowanemu

Kontrolowany ma prawo przede wszystkim do uczestniczenia w czynnościach kontrolnych. Po otrzymaniu protokołu kontroli pracodawca może przedstawiać w terminie 14 dni od daty jego doręczenia zastrzeżenia, wyjaśnienia, wnioski dowodowe.

Należy zauważyć, że pracodawca nie ma obowiązku samodzielnego występowania przed organem kontrolującym, lecz może w tym celu wyznaczyć osobę fizyczną, która będzie uprawniona do jego reprezentacji.

WAŻNE!

Do prowadzenia kontroli w zakresie prawidłowości ustalania i dokonywania wpłat na Fundusz stosuje się przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zasadniczo nie można więc przeprowadzać w zakładzie pracy więcej niż jednej kontroli w tym samym czasie. Natomiast maksymalny czas trwania różnych kontroli u pracodawcy w danym roku kalendarzowym zależy od wielkości zakładu pracy.

Podstawa prawna:

• ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.).