Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Anonimowe zgłoszenia od sygnalistów – czy warto?

Rafał Barański
CEO braf.tech, ekspert w zakresie bezpieczeństwa danych, bezpieczeństwa systemów informatycznych i tworzenia rozwiązań IT dla biznesu
Anonimowe zgłoszenia od sygnalistów – czy warto?
Anonimowe zgłoszenia od sygnalistów – czy warto?
Shutterstock
Firmy i instytucje muszą zdecydować czy przyjmować także zgłoszenia anonimowe, czy tylko te jawne. Która z tych form będzie dla nich korzystniejsza?

Anonimowe zgłoszenia od sygnalistów – czy warto dopuścić ich przesyłanie w organizacji?

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii nie nakłada obowiązku przyjmowania tego typu zgłoszeń, oddając decyzyjność rządom poszczególnych państw. Z kolei zaprezentowany 12 kwietnia br. projekt polskiej ustawy wprowadzającej przepisy unijne do porządku prawnego wskazuje, iż zgłoszenia anonimowe nie będą podlegały rygorom ustawy. Oznacza to, że w myśl przepisów mogą one pozostać bez rozpoznania, także w przypadku zgłoszeń kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich. Firmy i instytucje muszą więc zdecydować: czy przyjmować także zgłoszenia anonimowe czy tylko te jawne – która z tych form będzie dla nich korzystniejsza?

Zapewnienie anonimowości sygnaliście oznacza wprowadzenie takich rozwiązań systemowych, które umożliwią przyjmowanie zgłoszeń bez konieczności podawania danych osobowych przez osobę zgłaszającą nieprawidłowości, ale jednocześnie pozwolą na zachowanie ciągłości kontaktu z osobą obsługującą zgłoszenia po stronie organizacji w celu przekazania informacji zwrotnej czy uzyskaniu dodatkowych informacji bądź dokumentów stanowiących dowody w sprawie. Warto dodać też, że kwestia ta bywa przez wiele osób mylona z ochroną poufności tożsamości sygnalisty, a są to dwie zupełnie różne sytuacje. Ochrona poufności tożsamości oznacza, iż jedynie wyznaczeni pracownicy w organizacji lub osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń w ramach zewnętrznego podmiotu współpracującego w tym zakresie będą posiadały dostęp do treści zgłoszenia oraz wszelkich dokumentów uzyskanych w procesie.

Zgłoszenia jawne czy anonimowe?

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1937, między innymi w punkcie 34, mówi, iż „Bez uszczerbku dla istniejących na mocy prawa Unii obowiązków w zakresie anonimowego zgłaszania naruszeń, państwa członkowskie powinny mieć możliwość zdecydowania o tym, czy podmioty prawne w sektorze prywatnym i publicznym oraz właściwe organy mają obowiązek przyjmowania anonimowych zgłoszeń naru­szeń objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy i podejmowania w związku z nimi działań następ­czych. Jednakże osoby, które dokonały anonimowego zgłoszenia lub anonimowego ujawnienia publicznego wchodzącego w zakres stosowania niniejszej dyrektywy i które spełniają warunki niniejszej dyrektywy, powinny być objęte ochroną na mocy niniejszej dyrektywy, jeżeli po dokonaniu zgłoszenia lub ujawnienia publicznego zostaną zidentyfikowane i doświadczą działań odwetowych.”

Punkt ten dość jasno wskazuje, iż prawo decydowania o formie dokonywania zgłoszeń leży po stronie krajowego ustawodawcy i niezależnie od przyjętej formy sygnalista musi mieć zapewnioną ochronę przed działaniami odwetowymi. Z kolei twórcy polskiej ustawy w najnowszym jej projekcie opublikowanym 12 kwietnia br. zrezygnowali de facto z uwzględnienia anonimowych zgłoszeń w zapisach ustawy, mimo że wersja zaprezentowana w październiku 2021 r. jeszcze takie przewidywała. Oznacza to, że de facto ani organizacje, ani Rzecznik Praw Obywatelskich nie muszą brać pod uwagę zgłoszeń anonimowych, ale jeśli zdecydują się na dopuszczenie tej formy to powinna ona zostać opisana stosowną procedurą. Krajowy ustawodawca decydując się na taki krok motywuje to przede wszystkim obawą przed napływem dużej liczby zgłoszeń przypadkowych, o niskiej wartości z perspektywy rzeczywistego przeciwdziałania naruszeniom czy trudności w uzyskaniu informacji uzupełniających od anonimowego sygnalisty. Innym argumentem jest też niemożność udowodnienia na etapie późniejszych postępowań, że osoba będąca ofiarą działań odwetowych jest rzeczywiście anonimowym informatorem objętym ochroną prawną.

Warto w tym miejscu przytoczyć wyniki badania przeprowadzonego w kwietniu 2021 roku przez ARC Rynek i Opinia na zlecenie braf.tech wśród pracowników firm objętych przepisami o ochronie sygnalistów. Dla 69 proc. respondentów głównym powodem nieinformowania o nieprawidłowościach w miejscu pracy jest obawa przed konsekwencjami służbowymi wynikającymi ze zgłoszenia – 55 proc. poniosło konsekwencje (np. zwolnienie, pominięcie przy podwyżce lub awansie, pogorszenia warunków pracy) lub słyszało o takim przypadku w swoim otoczeniu. W efekcie, aż 70 proc. badanych uważa, że kluczową cechą kanału komunikacji dla sygnalistów, która zachęci pracowników do dokonywania zgłoszeń, jest właśnie anonimowość. Można więc założyć, że niespełnienie tego oczekiwania spowoduje mniejszą efektywność systemu whistleblowingowego w firmie czy instytucji, w której został wdrożony. Pracownicy albo powstrzymają się od działania, co tylko będzie skutkowało frustracją, spadkiem motywacji i piętrzeniem się wewnętrznych problemów, albo zdecydują się na wykorzystanie kanałów zewnętrznych, np. poinformują media lub zgłoszą sytuację w instytucji państwowej odpowiednej dla danego typu spraw. Nowy projekt ustawy dopuszcza bowiem stosowanie zgłoszeń zewnętrznych niezależnie od tego, czy ścieżka wewnętrzna była wykorzystana w przeszłości a działania następcze nie przyniosły efektu czy sygnalista z obawy przed działaniami odwetowymi zdecydował się na poinformowanie od razu RPO. Konsekwencje dla takiej organizacji mogą być więc naprawdę duże.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Kto może zostać sygnalistą?

Tworząc system whistleblowingowy, należy pamiętać, że zgłaszanie nieprawidłowości, bez względu na to, czy sygnalista chce pozostać anonimowy, czy chce się podpisać pod zgłoszeniem, powinno być umożliwione pracownikom oraz osobom spoza organizacji, w szczególności tym, które prowadzą działalność na własny rachunek, akcjonariuszom, wspólnikom, wolontariuszom, stażystom, osobom pracującym pod nadzorem i kierownictwem wykonawców, podwykonawców i dostawców, a także byłym pracownikom czy kandydatom do pracy. Ostatni projekt ustawy uzupełnił listę osób objętych jej działaniem o praktykantów, pracowników tymczasowych, a także funkcjonariuszy służb porządku prawnego, m.in. Policji, ABW, CBA, SG, SOP, oraz żołnierzy zawodowych. Ochroną objęte są również osoby pomagające sygnaliście w dokonaniu zgłoszenia, osoby z nią powiązane i nie ma też wyłączenia dotyczącego sygnalisty zgłaszającego nadużycia w swoim interesie. To oznacza, że w praktyce sygnalistą może zostać praktycznie każdy.

Jak zagwarantować anonimowość sygnaliście?

Projekt ustawy dopuszcza stosowanie różnych kanałów komunikacji służących do zgłaszania nieprawidłowości – mogą mieć one formę ustną, pisemną lub elektroniczną, jednak każde zgłoszenie musi być precyzyjnie udokumentowane. W przypadku spotkań osobistych lub rozmów za pośrednictwem infolinii oznacza to konieczność rejestrowania jej przebiegu w formie nagrania lub sporządzenia tekstowego protokołu rozmowy. Jednak spośród tradycyjnie stosowanych kanałów komunikacji, takich jak infolinie, skrzynki na listy, rozmowy osobiste czy specjalne skrzynki e-mail, żaden nie jest w stanie zagwarantować pełnej anonimowości. Ponadto, w przypadku poczty elektronicznej panuje mylne przekonanie, że to idealne rozwiązanie, ponieważ jest tanie, proste i łatwe we wdrożeniu, a potem w użyciu. To błąd, bowiem wiadomość pochodząca ze skrzynki e-mail zawiera metadane, które mogą wskazać nawet lokalizację osoby zgłaszającej. Innym rozwiązaniem stosowanym do tego celu są specjalnie zaprojektowane aplikacje informatyczne, które dają możliwość składania zgłoszeń, zarówno anonimowych, jak i jawnych, chociaż i one muszą spełnić kilka założeń. Przede wszystkim wykluczona jest konieczność podawania jakichkolwiek danych osobowych w zgłoszeniu. Druga kwestia to zapewnienie ciągłości komunikacji z sygnalistą w celu potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia i przekazania informacji o statusie sprawy (co jest wymagane w ramach dyrektywy i projektu ustawy), albo przekazania dodatkowych dokumentów. Aby zapewnić te funkcjonalności przy zachowaniu anonimowości, należy wykluczyć zakładanie konta użytkownika (sygnalisty) na rzecz np. automatycznie generowanych indywidualnych identyfikatorów w aplikacji. Kolejną sprawą jest kwestia przesyłania załączników. Dobrze zaprojektowana aplikacja powinna automatycznie kasować wszelkie metadane zapisane w plikach tekstowych, pdf czy zdjęciowych albo graficznych, czyli dane autora, komputera i oprogramowania użytego do ich tworzenia lub obróbki.

Podsumowanie

Jak już wiadomo, polska ustawa nie obejmuje zgłoszeń anonimowych od sygnalistów, ale też nie zabrania ich stosowania w procedurach wewnętrznych. Biorąc pod uwagę nasze doświadczenie w projektowaniu rozwiązań wspierających procesy compliance, w tym systemów do whistlebowingu, ale i na podstawie dobrych praktyk największych korporacji, sugerujemy, aby dopuścić możliwość składania zarówno zgłoszeń jawnych, jak i anonimowych, a ostateczny wybór pozostawić sygnaliście. W ten sposób niwelujemy wewnętrzną barierę u osób chcących dokonać zgłoszenie i nasz system będzie miał szansę funkcjonować naprawdę efektywnie. W interesie każdej organizacji działającej w dobrej wierze jest przecież, by zgłoszenia były dokonywane wewnętrznie a także na wczesnym etapie, kiedy ryzyka dla organizacji i osób w niej pracujących są małe. System whistleblowingowy to w istocie narzędzie wspierające budowanie zaufania wobec firmy, ale i ograniczanie ryzyka utraty reputacji czy kar finansowych. Stworzenie idealnego systemu to jednak dopiero początek – najważniejsza kwestia to właśnie przekonanie jego późniejszych użytkowników, że warto mówić o problemach i… podejmować wszelkie działania, by je rozwiązywać.

Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
braf.tech
polska spółka IT tworząca rozwiązania dla biznesu wspierające procesy compliance i audytu
Źródło: INFOR
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code

    © Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

    Uprawnienia rodzicielskie
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
    nie ma takiej możliwości
    3
    6
    9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
    Następne
    Kadry
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Niepełnosprawny i pies asystujący

    Czy osoba niepełnosprawna może przebywać wraz z psem asystującym w miejscu pracy? Jak definiuje się psa asystującego? Do jakich obiektów użyteczności publicznej ma wstęp osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym? Czym są niezbędne racjonalne usprawnienia w miejscu pracy dla osoby niepełnosprawnej?

    Urlop na opiekę nad zwierzęciem i pies w miejscu pracy– zmiany w KP?

    Czy do kodeksu pracy zostanie wprowadzony płatny urlop na opiekę nad zwierzęciem domowym – psem lub kotem – póki co nie wiadomo. Jednak wielbiciele pupili ucieszyli się z pomysłu Fundacji Centaurus na takie uregulowania. Miłośnicy zwierzaków podkreślają konieczność opieki nad nimi, np. kiedy zwierzę przeszło operację lub zabieg czy też w nagłych sytuacjach. Czy można więc wziąć L4 na psa? Czy pies może przebywać w miejscu pracy? Czy powstaną psie przedszkola w biurach?

    Ile wynosi renta socjalna? Zawieszony protest osób z niepełnosprawnościami

    W piątek, 24 marca 2023 r. osoby z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunowie opuścili Sejm RP. Protest został czasowo zawieszony ze względów zdrowotnych. Czy rząd spełni oczekiwania protestujących, czy renta socjalna będzie podwyższona do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę? Według danych ZUS-u na koniec 2021 r. rentę socjalną pobierało 289,7 tyś osób.

    Nowelizacja Kodeksu pracy z podpisem prezydenta

    Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację Kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw - poinformowało w piątek biuro prasowe KPRP. Nowelizacja wdraża dwie unijne dyrektywy dotyczące tzw. work-life balance i tzw. dyrektywę rodzicielską.

    Niedziela Palmowa 2023. Kiedy wypada? Czy sklepy są otwarte?

    Niedziela Palmowa 2023. Wielkanoc to ruchome święto w kalendarzu chrześcijańskim, a niedziela Palmowa przypada dokładnie na 7 dni przed. Kiedy wypada Niedziela Palmowa w 2023 roku i czy tego dnia sklepy są otwarte? 

    Czy można ujawnić wysokość wynagrodzenia pracownika?

    Wielu zastanawia się czy pracodawca może ujawnić wynagrodzenie pracownika? Czy informacja o zarobkach jest informacją poufną i czy dane o wynagrodzeniu mieszczą się w kategorii danych osobowych? Czy wynagrodzenie pracownika jest jego dobrem osobistym?

    Szkolenia - tylko w godzinach pracy?

    Szkolenia zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy tylko w godzinach pracy? Sprawdź. 

    Odprawa pieniężna a urlop wychowawczy

    Odprawa pieniężna, tzw. odprawa ekonomiczna, kojarzona jest najczęściej ze zwolnieniami grupowymi. Może być ona również przyznana (po spełnieniu odpowiednich warunków) pracownikowi, którego objęło zwolnienie indywidualne. Czy w sytuacji, gdy zatrudniony przebywa na urlopie wychowawczym, ma prawo do tego świadczenia? Odpowiadamy.

    Polacy kupują coraz mniej

    Sprzedaż detaliczna w cenach stałych w lutym 2023 r. była niższa niż przed rokiem o 5%. W porównaniu ze styczniem br. spadła o 3,6% - podał GUS.

    Gorsza pozycja kobiet na rynku pracy

    W ciągu ostatnich 4 lat utrwaliła się gorsza sytuacja kobiet na rynku pracy w porównaniu z mężczyznami. Kobiety są mniej aktywne zawodowo, mniej zarabiają i często dotyka je dezaktywizacja.

    Bezrobocie stoi w miejscu

    Stopa bezrobocia w lutym br. wyniosła 5,5 proc., wobec 5,5 proc. miesiąc wcześniej - podał GUS.

    Niedziela handlowa – kwiecień 2023

    W kwietniu 2023 jest 5 niedziel. Czy któraś z nich to niedziela handlowa? Sprawdź!

    Dłuższy wiek emerytalny we Francji – jakie zmiany?

    We Francji szykuje się duża reforma emerytalna. Społeczeństwo nie jest zadowolone z propozycji podwyższenia wieku emerytalnego – trwają protesty i zamieszki. Ile będzie wynosił wiek emerytalny we Francji po reformie? Czym spowodowane jest podwyższenie wieku emerytalnego?

    Okazjonalna praca zdalna – wygląda na bubel. Rząd naprawi

    Nowelizacja Kodeksu pracy uregulowała pracę zdalną oraz ustanowiła nowość w postaci pracy zdalnej okazjonalnej. Ta druga konstrukcja budzi wątpliwości w kwestiach zasadniczych. W lutym rząd chciał rozjaśnić odpowiedzią na interpelację, a obecnie planuje naprawiać błędy „kuchennymi drzwiami” w drodze rozporządzenia.

    GUS podał dane o bezrobociu. Jaka jest sytuacja na rynku pracy?

    GUS podał dane o poziomie bezrobocia rejestrowanego w końcu lutego 2023. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 864,8 tys. osób i była o 7,2 tys. osób wyższa niż w końcu stycznia oraz o 57,0 tys. osób niższa niż przed rokiem. Dane te okazały się lepsze od naszej prognozy.

    Okazjonalna praca zdalna przy zatrudnieniu na część etatu. Co mówi prawo?

    Zatrudniamy pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy. Czy w związku z tym będą im przysługiwały 24 dni okazjonalnej pracy zdalnej, czy też wymiar pracy okazjonalnej należy ustalać proporcjonalnie do ich etatu?

    „Z” jak zmiana – o tym, jak pokolenie Z odmienia rynek pracy

    63,05 proc. Polaków w wieku 18-24 uważa, że wypłata jest dla nich najmniej istotna w pracy – wynika z raportu ADP „People at Work 2022: A Global Workforce View”. Jakie jest tak naprawdę pokolenie Z, budzące na rynku pracy tak wiele kontrowersji? Są to osoby, którym nie zależy już na etatach jak ich starszym kolegom. Wolą work-life balance od wysokich stanowisk i spokój po pracy od podwyżek.

    17 proc. Polaków zdecydowało się na podjęcie dodatkowego zatrudnienia

    Co szósty Polak (17 proc.) podjął dodatkowe zatrudnienia, a 9 proc. respondentów zdecydowało się zmienić dotychczasową pracę na lepiej płatną - wynika z badania "Polaków Portfel Własny: czas oszczędzania". Jak dodano, 21 proc. badanych starało się o podwyżkę, 13 proc. z nich ją uzyskało.

    Zmiany w Kodeksie pracy. Cztery rodzaje dodatkowego urlopu

    Kodeks pracy - dodatkowy urlop. Obszerna nowelizacja Kodeksu pracy uregulowała pracę zdalną oraz rozszerzyła wymiar kilku rodzajów urlopu. Niektóre z nowych regulacji mogą być nazwane „urlopem” jedynie umownie jednak również dają możliwości dodatkowych dni wolnych.

    Indywidualny Plan Działania bezrobotnego

    Czym jest Indywidualny Plan Działania bezrobotnego lub poszukującego pracy i do czego służy? Sprawdź!

    Likwidacja kopalń w Polsce – co z górnikami?

    W Polsce trwa proces dekarbonizacji. Kopalnie węgla kamiennego są sukcesywnie likwidowanie a tysiące górników traci prace. Kiedy koniec górnictwa w Polsce? Co z górnikami? Gdzie będą pracowali? Jaka jest przyszłość tzw. „zielonych miejsce pracy”?

    Przepisy o pracy zdalnej od 7 kwietnia. Nowe prawa i obowiązki pracodawców oraz pracowników

    Praca zdalna - od 7 kwietnia wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu Pracy, która ureguluje zjawisko pracy zdalnej. Popularyzacja tego modelu gwałtownie wzrosła w okresie pandemii. Nastąpiła więc konieczność określenia na drodze ustawowej praw i obowiązków pracodawców oraz pracowników.

    Pracy zdalna okazjonalna. Czy pracodawca ma prawo do kontroli?

    Kontrola wykonywania okazjonalnej pracy zdalnej, w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych, będzie się odbywała na zasadach ustalonych z pracownikiem. Natomiast kontrola wykonywania pracy przez pracownika świadczącego "okazjonalną" pracę zdalną zostanie przeprowadzona na takich zasadach jak w czasie wykonywania pracy w podstawowym miejscu pracy.

    Wiosenny home office. O tym nie zapomnij!

    Praca zdalna, mimo że wprowadzono ją na szerszą skalę z uwagi na pojawienie się pandemii, także po jej ustaniu cieszy się coraz większą popularnością. Według badania Hays ponad 50% pracodawców oferuje swoim pracownikom tzw. home office. Wykonywanie obowiązków zawodowych w domowym zaciszu wiąże się z wyższym komfortem i pewną elastycznością. Ponadto pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze, które pracownik musiałby poświęcić na codzienne dojazdy do firmy. Wiosna to idealny moment na to, żeby przyjrzeć się swojemu domowemu stanowisku pracy. Na co warto zwrócić szczególną uwagę? Czy można zrobić coś, by uczynić je jeszcze bardziej komfortowym?

    Jak docenić pracownika? Pomogą zmiany w prawie pracy (work-life balance)

    Dzień Doceniania Pracownika. Chociaż metod pozapłacowego wynagradzania zespołów jest dużo, to nowa dyrektywa work-life balance otwiera przed pracodawcami nowe możliwości.