Ochrona sygnalistów - założenia ustawy

Opracowano założenia ustawy o ochronie sygnalistów

Do 17 grudnia 2021 r. polski ustawodawca powinien implementować do krajowego porządku prawnego przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (tzw. Dyrektywa o ochronie sygnalistów). Na nieco ponad 2 miesiące przed tym terminem na stronach KPRM pojawiła się informacja na temat założeń projektu ustawy w tym przedmiocie.

Autopromocja

Cel Dyrektywy

Celem wspólnotowych i krajowych regulacji ma być ustanowienie standardu ochrony prawnej dla osób przekazujących informacje o nieprawidłowościach zauważonych w miejscu zatrudnienia, nazywanych sygnalistami. Dyrektywa zakreśla minimalne standardy ochrony sygnalistów. Pozostawia jednocześnie swobodę przyjęcia krajowych przepisów korzystniejszych dla nich niż regulacje ustawowe. Z uwagi na fakt, że dotychczasowe polskie przepisy nie regulowały kompleksowo tej materii, ustawodawca zobligowany jest do dostosowania w tym zakresie stanu prawnego.

Główne założenia ustawy

Krajowy projektodawca – Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – wśród najważniejszych założeń polskich przepisów przewiduje m.in.:

• obowiązek ustanowienia wewnętrznych procedur zgłoszeniowych przez wszystkie podmioty publiczne oraz podmioty prywatne co do zasady zatrudniające co najmniej pracowników (założenia mówią tu o pracownikach sensu stricto, nie zaś o osobach zatrudnionych na podstawie innych tytułów prawnych).
• gwarancje i środki prawne przysługujące sygnaliście, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy;
• wzmocnienie sytuacji prawnej sygnalistów przed potencjalnymi działaniami odwetowymi lub dyskryminacyjnymi w reakcji na zgłoszone nieprawidłowości;
• Wprowadzenie procedury dot. zgłaszania nieprawidłowości odpowiednio w uzgodnieniu z organizacjami związkowymi, lub w konsultacji z przedstawicielami pracowników;
• zakaz nakładania na sygnalistę odpowiedzialności za szkodę poniesioną przez kogokolwiek, wszczęcia lub prowadzenia wobec niego postępowania dyscyplinarnego, wszczęcia lub prowadzenia wobec zgłaszającego postępowania w przedmiocie zniesławienia lub naruszenia dóbr osobistych.
• bezskuteczność jednostronnego rozwiązania współpracy z sygnalistą z powodu zgłoszenia nieprawidłowości;
• zakaz wszczynania postępowań dyscyplinarnych wobec sygnalistów z uwagi na dokonanie zgłoszenia;
• rozróżnienie procedury zgłoszenia wewnętrznego w organizacji i zewnętrznego wraz z ustawowym określeniem zasad tego ostatniego;
• zagwarantowanie uprawnienia sygnalisty do monitorowania toku sprawy, w tym pozyskiwania informacji zwrotnych o działaniach następczych;
• wewnętrzne procedury zgłoszeniowe uzyskać mają status zakładowych źródeł prawa, zaś ich treść ma być przedmiotem uzgodnień z zakładowymi organizacjami związkowymi lub konsultacji z przedstawicielami pracowników.
• określenie Rzecznika Praw Obywatelskich jako organu publicznego przyjmującego zgłoszenia zewnętrzne.

Kim jest sygnalista?

Jak wskazują przepisy Dyrektywy, sygnalistą jest osoba zgłaszająca informacje uzyskane w kontekście związanym z pracą na temat naruszeń prawa unijnego. Chodzi tu m.in. o przepisy w zakresie zamówień publicznych, zapobiegania praniu pieniędzy, ochrony środowiska, ochrony konsumentów, ochrony prywatności oraz danych osobowych. Sygnalistą na gruncie projektowanej ustawy stać może się każda pracująca w sektorze prywatnym lub publicznym, która uzyskała informacje dotyczące naruszenia prawa w kontekście związanym z pracą. Oznacza to, że status sygnalisty posiadać może nie tylko osoba zatrudniona w oparciu o umowę o pracę, ale również umowę cywilnoprawną, w tym kontrakt menedżerski, wolontariusz, stażysta, praktykant, a także członek organu spółki lub wspólnik czy akcjonariusz. Co więcej, zostać może nim również osoba, z którą współpraca już się zakończyła, jak również kandydat do niej, jeśli zgłoszona nieprawidłowość dotyczyć ma procesu rekrutacji.

Autopromocja

Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawcy

Sprawdź

Przedmiot zgłoszenia

Założenia projektu określają, że zakres przedmiotowy zgłoszeń ma być określony szerzej niż czyni to dyrektywa 2019/1937, a więc dotyczyć będzie nie tylko naruszeń materii regulowanych prawem unijnym.

Co istotne – implementacja dyrektywy przez podmioty publiczne oraz zatrudniające co najmniej 250 pracowników nastąpić powinna najpóźniej do 17 grudnia 2021 r. W odniesieniu zaś do pozostałych jednostek prywatnych zatrudniających od 50 do 249 pracowników, implementacja dyrektywy w zakresie obowiązku ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń powinna nastąpić do 17 grudnia 2023 r.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź