Czy pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych?

Pracą w godzinach nadliczbowych jest pracą wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także pracą wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Przepisy Kodeksu pracy dopuszczają możliwość wykonywania przez pracownika pracy w godzinach nadliczbowych tylko w dwóch ściśle określonych przypadkach, do których należą:

• konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• szczególne potrzeby pracodawcy.

O ile przesłanka konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii jest precyzyjna i nie budzi większych kontrowersji, to przesłanka szczególnych potrzeb pracodawcy może przysporzyć pewnych wątpliwości. Powstaje bowiem pytanie, jakie konkretnie potrzeby pracodawcy uzasadniają możliwość wykonywania przez pracowników pracy w godzinach nadliczbowych. Wobec faktu, iż praca w godzinach nadliczbowych, narzucona pracownikowi zgodnie z prawem, jest jego obowiązkiem, powstaje również pytanie, kiedy i czy w ogóle pracownik ma prawo odmówić pracy w godzinach nadliczbowych.

Polecamy serwis: Zatrudnianie i zwalnianie

Aby móc mówić o szczególnych potrzebach pracodawcy, muszą wystąpić okoliczności wyjątkowe, niemożliwe do przewidzenia. W ocenie pracodawcy pozostaje uznanie danej okoliczności za nadzwyczajną, jednak pracownik, jako „słabsza” strona stosunku pracy, nie może ponosić negatywnych konsekwencji złej organizacji pracy w zakładzie pracy należącym do pracodawcy, na rzecz którego świadczy pracę w godzinach nadliczbowych. Dodatkowo, pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikowi takich warunków pracy, aby ten mógł ją wykonywać w obowiązującym go czasie pracy, wynikającym z jego umowy o pracę. Nie jest więc dopuszczalne powierzenie pracownikowi wykonywania jego zwykłych obowiązków, poza obowiązującym go czasem pracy, bez wystąpienia szczególnych okoliczności, uzasadniających prace w godzinach nadliczbowych.

Uwaga!

W związku z powyższym, pracownik nie może samodzielnie decydować o zasadności pracy w godzinach nadliczbowych. Praca poza godzinami pracy, zlecona mu przez pracodawcę zgodnie z przepisami kodeksu pracy, jest jego obowiązkiem. Uchylić się od pracy w godzinach nadliczbowych można tylko wówczas, gdy pracodawca zlecając prace ”po godzinach”, naruszy przepisy prawa pracy.