Jakiej dokumentacji należy wymagać przy zakupie nowych maszyn?

Nowa maszyna wprowadzona do obrotu (sprzedaży) powinna spełniać zasadnicze wymagania określone w dyrektywach maszynowych oraz w rozporządzeniach dotyczących zasadniczych wymagań.

Ważnym dokumentem, który powinien towarzyszyć maszynie na każdym etapie, w szczególności przy sprzedaży lub przekazywaniu do użytkowania, jest deklaracja zgodności. Kupując nową maszynę, każdy kupujący powinien otrzymać deklaracje zgodności tej maszyny. Brak jej lub niechęć sprzedającego, aby ją dostarczyć, powinny być sygnałem dla kupującego, że z maszyną może być nie wszystko w porządku (przynajmniej w zakresie obowiązkowej dokumentacji).

Brak deklaracji zgodności najczęściej jest sygnałem, że ocena zgodności nowej maszyny nie została przeprowadzona przez producenta maszyny, jego upoważnionego przedstawiciela lub importera zgodnie z obowiązującymi postanowieniami dyrektywy maszynowej, np. bez analizy ryzyka oraz występujących zagrożeń, bez udziału jednostki notyfikowanej itp.

UZASADNIENIE

Od 29 grudnia 2009 r. obowiązują postanowienia dyrektywy maszynowej nr 2006/ /42/WE oraz rozporządzenia z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn.

Organy nadzoru rynku, np. PIP, kontrolują wyroby wprowadzone do obrotu lub oddane do użytku (ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności). Przedmiotem kontroli może być wyrób, prawidłowość oznakowania wyrobu oraz dokumentacja techniczna wyrobu (art. 40g ust. 1 ustawy o ocenie zgodności).

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za zakupioną maszynę, czyli aby nie mieć problemów z organami nadzoru rynku (inspekcją handlową, inspekcją pracy oraz inspektorami Wyższego Urzędu Górniczego), powinien znać dobrze przepisy (art. 217 Kodeksu pracy).

WAŻNE!

Ważnym dokumentem, który powinien towarzyszyć na każdym etapie eksploatacji maszyny, w szczególności przy sprzedaży lub przekazywaniu jej do użytkowania, jest deklaracja zgodności. Deklaracja zgodności powinna być zgodna z pkt 1.3 załącznika nr 3 do wymienionego na wstępie rozporządzenia z 21 października 2008 r.

Deklaracja zgodności powinna zawierać:

• nazwę i pełny adres producenta oraz jego upoważnionego przedstawiciela, jeżeli ma to zastosowanie,
• nazwisko i adres osoby mającej miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, upoważnionej do przygotowania dokumentacji technicznej,
• opis i dane identyfikacyjne maszyny, w tym ogólne określenie, funkcję, model, typ, numer seryjny i nazwę handlową,
• oświadczenie, że maszyna spełnia wszystkie odpowiednie przepisy dyrektywy 2006/42/WE w sprawie maszyn oraz podobne oświadczenie o zgodności z innymi dyrektywami lub innymi przepisami, które maszyna spełnia, jeżeli ma to zastosowanie,
• nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej, która przeprowadziła badanie typu WE, oraz numer certyfikatu badania typu WE, jeżeli ma to zastosowanie,
• nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej, która zatwierdziła system pełnego zapewnienia jakości, jeżeli ma to zastosowanie,
• odniesienie do zastosowanych norm zharmonizowanych, jeżeli ma to zastosowanie,
• odniesienie do innych zastosowanych norm i specyfikacji technicznych, jeżeli ma to zastosowanie,
• miejsce i datę sporządzenia deklaracji,
• imię i nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do sporządzenia deklaracji w imieniu producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela.

Przedstawiony powyżej spis treści deklaracji jest spisem pełnym postanowień, który ujmuje wiele wariantów, często wykluczających inne postanowienia, potrzebnych do rzetelnego wypełnienia deklaracji zgodności. Przedstawiony spis zawartości deklaracji praktycznie nie występuje.

Najczęściej mamy do czynienia z uproszczonymi deklaracjami zgodności, w których podane są niektóre z wymienionych powyżej postanowień, np.:

• nazwa i adres producenta,
• dane identyfikacyjne maszyny, w tym: model, typ, numer seryjny,
• oświadczenie, że maszyna spełnia wszystkie odpowiednie przepisy dyrektywy 2006/ /42/WE w sprawie maszyn, oraz podobne oświadczenie o zgodności z innymi dyrektywami,
• miejsce i datę sporządzenia deklaracji,
• imię i nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do sporządzenia deklaracji.

Takie uproszczone deklaracje zgodności wystawiane są zarówno w „starych krajach UE”, jak i w krajach, które zostały przyjęte do UE w ostatnich latach.

WAŻNE!

Pracodawca – użytkownik nowej maszyny nie ponosi w ramach art. 217 k.p. odpowiedzialności za treść deklaracji zgodności nabytej nowej maszyny. Jednak może ponieść odpowiedzialność w związku z zakupieniem maszyny z niezgodną z przepisami dokumentacją.

Należy pamiętać, że deklaracja zgodności, w której zabrakło ważnych postanowień świadczących, że jej wystawca przestrzegał procedur oceny zgodności, może świadczyć, że przed dopuszczeniem danej maszyny do obrotu zlekceważył przepisy związane z budową maszyny lub nie dokonał wszechstronnej jej oceny.

WSKAZÓWKA!

Jeśli pracodawca kupił maszynę z nieprawidłowo wystawioną deklaracją zgodności, może o tym poinformować organy nadzoru rynku.

Taka deklaracja zgodności dla organów nadzoru rynku może być sygnałem, żeby dokładnie przyjrzeć się danej maszynie w ramach badań organoleptycznych (tzw. oględzin) czy zlecić badanie maszyny do akredytowanego laboratorium lub zażądać wyników badań, które powinien przeprowadzić producent maszyny w ramach oceny zgodności przed wystawieniem deklaracji zgodności.

Należy pamiętać, że wymagania dla maszyn wynikają z załącznika II dyrektywy maszynowej nr 2006/42/WE oraz/lub z rozdziałów 2–7 rozporządzenia z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn. Najważniejsze z nich to:

• maszyna powinna mieć tabliczkę znamionową z danymi producenta i parametrami technicznymi dotyczącymi zasilania (np. parametry prądu elektrycznego, ciśnienia),
• maszyna powinna być oznaczona znakiem CE,
• maszyna powinna być stabilna,
• strefa robocza maszyny, np. z narzędziem tnącym lub grzewczym, powinna być zabezpieczona w trakcie pracy przed dostępem (nie zawsze ten warunek może być całkowicie spełniony, wtedy problem ochrony operatora przechodzi na użytkownika maszyny, może to być najczęściej zrealizowane w wyniku działań organizacyjnych w zakładzie pracy),
• panele i pulpity sterownicze powinny mieć elementy sterownicze opisane w języku polskim lub za pomocą zrozumiałych znaków graficznych,
• elementy i miejsca niebezpieczne maszyny powinny być oznakowane barwami i znakami bezpieczeństwa.

Przyszły użytkownik maszyny powinien otrzymać wraz z maszyną instrukcję użytkowania zawierającą: wyraźny opis maszyny, jej przeznaczenie, wyodrębnione postanowienia dotyczące bezpiecznej obsługi, z podaniem czynności zabronionych, oraz schematy instalacji w maszynie itp.

Warto pamiętać, że nowa dyrektywa maszynowa nr 2006/42/WE wprowadziła m.in. pojęcie „maszyny nieukończonej” (przeznaczonej do wbudowania do innej maszyny lub do połączenia z innymi maszynami). Reguluje to załącznik nr 3 pkt 2 rozporządzenia z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn.

Takich maszyn w zakładach jest wiele, np. do maszyn nieukończonych można zaliczyć praski pneumatyczne, które mogą być instalowane w różnych układach na stołach montażowych, walcarki lub kruszarki włączane do linii produkcyjnych w zakładach różnych branż itp.

Dla maszyny nieukończonej należy sporządzić deklarację zgodności (według ustalonego wzoru). Deklaracja zgodności dla maszyny nieukończonej powinna zawierać następujące postanowienia:

• nazwę i pełny adres producenta maszyny nieukończonej, a w stosownych przypadkach, jego upoważnionego przedstawiciela,
• nazwisko i adres osoby mającej miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, upoważnionej do przygotowania odpowiedniej dokumentacji technicznej,
• opis i identyfikację maszyny nieukończonej, w tym ogólne określenie, funkcję, model, typ, numer seryjny i nazwę handlową,
• oświadczenie, które z zasadniczych wymagań dyrektywy nr 2006/42/WE maszyna spełnia oraz że przygotowano odpowiednią dokumentację techniczną, a w stosownych przypadkach podobne oświadczenie o zgodności maszyny nieukończonej z innymi dyrektywami wspólnotowymi,
• zobowiązanie do przekazania, na uzasadniony wniosek organów nadzoru rynku, odpowiednich informacji na temat maszyny nieukończonej; zobowiązanie to powinno określać sposób przekazania informacji i nie może naruszać praw własności intelektualnej producenta maszyny nieukończonej,
• oświadczenie, że maszyna nieukończona nie może zostać oddana do użytku do czasu zadeklarowania zgodności maszyny finalnej, do której ma być włączona, z przepisami dyrektywy nr 2006/42/WE, jeżeli ma to zastosowanie,
• miejsce i datę sporządzenia deklaracji,
• imię i nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do sporządzenia deklaracji w imieniu producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela.

Podobnie jak w przypadku „zwykłej” deklaracji zgodności, obowiązki pracodawcy, który nabył maszynę nieukończoną, są analogiczne. Natomiast jeżeli pracodawca – nabywca maszyny nieukończonej montuje ją do innej maszyny lub do linii produkcyjnej, to staje się on producentem nowej maszyny i ma wszelkie obowiązki wynikające z dyrektywy maszynowej przypadające producentowi maszyny.

Maszyna „nieukończona” powinna mieć też instrukcję montażu maszyny nieukończonej, w której wyraźnie zostały określone warunki i sposoby jej wbudowania w inną maszynę bądź linię produkcyjną.

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 217 i 218 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
• Załącznik nr 3 pkt 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (DzU nr 199, poz. 1228),
• Załącznik II dyrektywy maszynowej nr 2006/42/WE,
• Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (DzU z 2010 r. nr 138, poz. 935 ze zm.).