Wiek emerytalny a praca. O czym należy pamiętać zatrudniając emeryta?

• Wiek emerytalny - podstawa prawna (kobiety, mężczyźni)
• Czy do emerytury wlicza się okres pracy za granicą?
• Praca w jakich państwach wlicza się do polskiej emerytury?
• Co stanowi podstawę wymiaru emerytury i renty?
• Zatrudnienie emeryta - rodzaj umowy, warunki, podatek, ulgi, obowiązki pracodawcy
• Ubezpieczenie zdrowotne emerytów i rencistów
• Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
• Obowiązki związane z zatrudnieniem emeryta - ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 1
• Zatrudnienie emeryta lub rencisty - umowa zlecenia
• Umowa o dzieło z emerytem
• Podatek od wynagrodzenia pracujących emerytów

Wiek emerytalny - podstawa prawna (kobiety, mężczyźni)

Powszechny wiek emerytalny w Polsce wynosi:

• dla kobiet wynosi 60 lat
• dla mężczyzn 65 lat. 

Wynika to z ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.  o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504, dalej jako: ustawa). 

Oczywiście trzeba pamiętać, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe.

Czy do emerytury wlicza się okres pracy za granicą?

Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

Praca w jakich państwach wlicza się do polskiej emerytury?

Od wejścia Polski do Unii Europejskiej Polskę wiążą unijne przepisy prawne stanowiące podstawę koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, m.in. w zakresie emerytur i rent. Dotyczą one państw członkowskich UE oraz państw EFTA. Państwami członkowskimi UE są: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Natomiast kraje należące do EFTA to: Islandia, Lichtenstein, Norwegia i Szwajcaria.

Co więcej Polskę łączą dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym z następującymi krajami: Australia, Kanada, Quebec, Korea Południowa, Stany Zjednoczone Ameryki, Macedonia Pólnocna, b. Jugosławia (dotyczy Bośni i Hercegowiny, Serbii i Czarnogóry), Ukraina, Mołdawia, Mongolia, Izrael i Turcja.

Co stanowi podstawę wymiaru emerytury i renty?

Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę.

Zatrudnienie emeryta - rodzaj umowy, warunki, podatek, ulgi, obowiązki pracodawcy

Zgodnie z przepisami ustawy, jeżeli dochodzi do zatrudnienia emeryta czy rencisty, na przykład na podstawie umowy o pracę, taki pracownik pobierający świadczenie emerytalne powinien zostać pomimo tego objęty ubezpieczeniami, tak jak pozostali pracownicy, którzy nie mają prawa do emerytury.

Tak więc zatrudnienie emeryta czy rencisty na podstawie umowy o pracę wiąże się z opłacaniem za niego składek na:

ubezpieczenia społeczne, należy potrącić:

• składkę na ubezpieczenie emerytalne wynoszącą 9,76% podstawy wymiaru składek,
• składkę na ubezpieczenie rentowe w wysokości 1,5% podstawy wymiaru składek, 
• składkę na ubezpieczenie chorobowe obejmujące 2,45% podstawy wymiaru składek

ubezpieczenie zdrowotne - w wysokości 9% podstawy wymiaru składek.

Ubezpieczenie zdrowotne emerytów i rencistów

Osoby będące na emeryturze oraz renciści w ramach podatku na służbę zdrowia płacą co miesiąc 9% z kwoty brutto, która im przysługuje. Co ciekawe, osoba uprawniona do renty lub emerytury, która jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tych tytułów.

Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Składek na Fundusz Pracy nie opłaca się za osoby, które skończyły 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). Podobnie z obowiązku opłacania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zwolnione są pomioty zatrudniające osoby, które skończyły 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). W przypadku, gdy osiągnięcie powyższego wieku następuje w trakcie miesiąca kalendarzowego, zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek następuje dopiero od następnego miesiąca. Jedynie w przypadku pracowników, którzy kończą 55 lub 60 lat pierwszego dnia danego miesiąca, zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek przysługuje już od tego miesiąca.

Obowiązki związane z zatrudnieniem emeryta - ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 1

W konsekwencji powyższych regulacji podmiot zatrudniający emeryta czy rencistę, który np. chce sobie dorobić, zobowiązany jest zgłosić taką osobę do ubezpieczeń. Trzeba przekazać do ZUS deklarację ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 1X.

Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych (i zdrowotnego) na formularzu ZUS ZUA dokonuje się w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, a w przypadku twórców i artystów – w terminie 7 dni od dnia otrzymania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, ustalającej datę rozpoczęcia działalności twórczej lub artystycznej.

Osoby, które obejmowane są ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie tymi ubezpieczeniami w terminie przez siebie wybranym.

O wszelkich zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń należy zawiadomić ZUS w terminie 7 dni od zaistnienia tych zmian.

Jako datę powstania obowiązku ubezpieczenia należy podać pierwszy dzień obowiązywania umowy o pracę.

Zatrudnienie emeryta lub rencisty - umowa zlecenia

Zatrudnienie emeryta lub rencisty na podstawie umowy zlecenia wiąże się z podleganiem przez emeryta czy rencistę obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Co ważne, ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny. Zatrudniony podlega też ubezpieczeniu zdrowotnemu. Takie osoby zgłasza się z kodem 0411 na druku ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Emeryta lub rencistę należy zgłosić do ZUS-u w terminie maksymalnie 7 dni od momentu powstania obowiązku ubezpieczeniowego.

Umowa o dzieło z emerytem

Umowa o dzieło jest wyłączona z obowiązku ubezpieczeń społecznych z ZUS. Należy jedynie odprowadzić podatek dochodowy, również w przypadku emeryta lub rencisty. Inaczej jest, jeżeli umowa o dzieło została zawarta z pracodawcą (dla, którego wykonuje się pracę), wówczas przychód z tej umowy stanowi podstawę do naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku emeryta jest to jednak mało prawdopodobne.

Podatek od wynagrodzenia pracujących emerytów

Generalne zasady są takie, że emerytowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługuje kwota wolna od podatku w wysokości 30 000,00 zł.  Niemniej jednak, od 2022 roku wprowadzono ulgę PIT dla wybranych emerytów, którzy mimo nabycia uprawnień do emerytury czasowo zrezygnują z jej pobierania i pozostaną aktywni zawodowo. W takiej sytuacji, emeryci  którzy spełnią warunki nie muszą płacić podatku od przychodów z pracy na podstawie umowy o pracę, zleceniu lub działalności gospodarczej – do kwoty 85 528,00 zł rocznie. Dodatkowo pracujący seniorzy, niepobierający emerytury i rozliczający się według skali podatkowej, mogą płacić podatek dopiero po przekroczeniu 115 528,00 zł zarobków (30 000,00 zł kwoty wolnej + 85 528,00 zł ulgi).