Jak utworzyć fundusz socjalno-bytowy

Celem funduszu socjalno-bytowego, podobnie jak zfśs, może być prowadzenie przez pracodawcę działalności socjalnej na rzecz pracowników. Zasady i warunki przyznawania pomocy rzeczowej czy pieniężnej w ramach funduszu socjalno-bytowego powinny wynikać z zapisów regulaminu tego funduszu.

Zasady tworzenia funduszu

Tworzenie i zasady działania funduszu socjalno-bytowego nie wynikają z żadnych powszechnie obowiązujących przepisów. Fundusz na cele socjalno-bytowe tworzą m.in. na podstawie układu zbiorowego pracy pracodawcy, u których nie funkcjonuje zfśs. Pracodawca, chcąc utworzyć taki fundusz, nie musi spełniać żadnych dodatkowych wymagań, gdyż powszechnie obowiązujące przepisy nie regulują kwestii dotyczącej tworzenia i wydatkowania środków funduszu socjalno-bytowego.

Jedynym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które zwalnia ze składek świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zfśs. Należy zatem przyjąć, że do powstania funduszu socjalno-bytowego i do skorzystania ze zwolnień ze składek ZUS świadczeń przyznanych z tego funduszu wystarczające jest zawarcie lub posiadanie układu zbiorowego pracy. Dla pracodawców, u których nie ma układu zbiorowego i którzy zamierzają utworzyć fundusz socjalno-bytowy na innej podstawie niż układ zbiorowy, takie rozwiązanie jest nieopłacalne ze względu na konieczność opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od przyznanych świadczeń.

Strony układu zbiorowego mogą dokonać wyboru dużej liczby spraw, które chcą objąć jego postanowieniami. Układ zbiorowy określa przede wszystkim uprawnienia pracowników, przez co należy rozumieć zarówno zapewnienie im określonych praw, jak i obowiązków wynikających z przepisów. Nie ma więc przeszkód, aby w układzie były zamieszczane te obowiązki, które nie są uregulowane przepisami prawa pracy, pod warunkiem że nie spowodują pogorszenia sytuacji pracowników. Ograniczenie przedmiotu (treści) układu obejmuje cztery aspekty:

• zakaz zamieszczania postanowień mniej korzystnych dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych (art. 9 § 2 Kodeksu pracy),
• zakaz zamieszczania postanowień naruszających prawa osób trzecich,
• zakaz odmiennego normowania w układzie spraw uregulowanych w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący,
• ograniczenia wynikające z przepisów szczególnych.

Wśród spraw regulowanych przez układy zbiorowe pracy mogą znajdować się m.in. warunki tworzenia i funkcjonowania funduszu socjalno-bytowego dla pracowników.

WAŻNE!

Warunki tworzenia i funkcjonowania funduszu socjalno-bytowego mogą znajdować się w układzie zbiorowym pracy.

Pracodawca, tworząc fundusz socjalno-bytowy, w układzie zbiorowym pracy powinien:

• określić sposób tworzenia tego funduszu (np. wykorzystując te same zasady, które obowiązują przy tworzeniu zfśs),
• zdefiniować przeznaczenie tego funduszu (celami bytowymi są np. zakwaterowanie pracowników, ich leczenie, zbiorowe żywienie itp.),
• określić krąg osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń finansowanych z tego funduszu,
• ustalić zasady ubiegania się i przyznawania świadczeń z funduszu (w tym przypadku nie muszą być stosowane te same kryteria socjalne, które zostały określone w ustawie o zfśs).

Uszczegółowienie powyższych zasad powinno znajdować się w regulaminie funduszu socjalno-bytowego opracowanego przez pracodawcę w porozumieniu ze związkami zawodowymi.

Przeznaczenie funduszu

Podstawowym celem, dla którego pracodawcy tworzą fundusz socjalno-bytowy, jest zapewnienie pomocy pracownikom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej i rodzinnej.

Fundusz na cele socjalno-bytowe jest bowiem:

• zakładowym funduszem specjalnym,
• tworzony w celu realizacji socjalnych potrzeb pracowników (będą nimi potrzeby pracowników niezwiązane bezpośrednio z wynagrodzeniem, np. zapomogi, świadczenia związane z wypoczynkiem urlopowym pracowników itp.).

Ze względu na brak ustawowych ograniczeń dotyczących zasad gospodarowania środkami tego funduszu, pracodawcy mogą określić te reguły po uzgodnieniu ze związkami zawodowymi. Zakres działalności socjalnej funduszu socjalno-bytowego może być znacznie szerszy niż w przypadku zfśs. Pojęcie działalności socjalnej i bytowej nie jest w tym przypadku zdefiniowane i ograniczone przepisami. Pracodawcy tworzący zakładowy fundusz socjalno-bytowy mogą zatem prowadzić działalność w granicach zfśs, jak również ograniczać ją lub rozszerzać. Taki fundusz daje pracodawcom znacznie większe możliwości w określaniu, na jakie cele i w jaki sposób jego środki będą wydatkowane.

Świadczenia z funduszu

Z funduszu socjalno-bytowego pracodawcy mogą finansować wszelkie świadczenia, które, co do zasady, nie mogłyby być finansowane ze środków zfśs, np.:

• koszty prowadzenia tzw. przyzakładowego żywienia zbiorowego (stołówek, restauracji, barów itp.),
• opiekę zdrowotną dla pracowników i współpracowników,
• koszty dojazdów do pracy,
• wydatki związane bezpośrednio z obchodami jubileuszy zakładowych, świąt branżowych, kościelnych itp.,
• szkolenia i inne wydatki na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników i współpracowników.

Rodzaje przyznawanych świadczeń, zasady i warunki przyznawania pomocy rzeczowej czy pieniężnej w ramach funduszu socjalno-bytowego powinny wynikać z zapisów regulaminu funduszu.

Pracodawca w porozumieniu ze związkami zawodowymi może dowolnie określić świadczenia przyznawane z funduszu socjalno-bytowego. Przykładowy zapis w regulaminie takiego funduszu może wyglądać następująco:

(...)

§...

Z funduszu socjalno-bytowego mogą być przyznawane zapomogi z tytułu:

1) indywidualnych zdarzeń losowych,

2) długotrwałej choroby,

3) śmierci.

§...

1. Z tytułu zdarzeń losowych może zostać przyznana zapomoga do 1000 zł.

2. W przypadku:

• nagłego, ostrego zachorowania, choroby nowotworowej – może zostać przyznana raz w roku zapomoga do 1000 zł,
• choroby przewlekłej – może zostać przyznana raz na 2 lata zapomoga do 500 zł,
• zaostrzenia choroby przewlekłej – może zostać przyznana raz w roku zapomoga do 500 zł, pod warunkiem dostarczenia aktualnego zaświadczenia o stanie zdrowia chorego pracownika lub członka jego rodziny.

3. W przypadku zgonu członka funduszu przysługuje jednorazowa zapomoga do 1000 zł, do której mają prawo:

• małżonek,
• dzieci własne, przysposobione, pasierbowie,
• osoba wskazana przez zmarłego w polisie ubezpieczeniowej, a jeżeli zmarły jej nie posiadał – prawo do zapomogi przysługuje małżonkowi.

Zapomogę może otrzymać tylko jedna osoba.

(...)

Świadczenia przyznawane z funduszu socjalno-bytowego mogą być zwrotne, częściowo zwrotne lub bezzwrotne. Niezależnie od rodzaju świadczeń, zasady ich przyznawania i ewentualnego zwrotu powinny być dokładnie określone w regulaminie. W regulaminie funduszu pracodawcy mogą również przewidzieć przyznawanie tych samych świadczeń, które nazwą odpowiadają świadczeniom, jakie można sfinansować z zfśs. Nie oznacza to jednak, że takie świadczenie jest świadczeniem z zfśs.

WAŻNE!

Przyznawanie z funduszu socjalno-bytowego tych samych świadczeń, które nazwą odpowiadają świadczeniom, jakie można sfinansować z zfśs, nie oznacza, że takie świadczenie pochodzi z zfśs.

Podobnie jest z katalogiem osób uprawnionych do świadczeń z funduszu. W tym przypadku pracodawca również nie musi podporządkowywać się żadnym przepisom. Powinien jednak pamiętać, aby kryteria doboru osób uprawnionych do świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu nie były dyskryminujące dla pozostałych zatrudnionych u niego osób.

Przeważnie osobami uprawnionymi do korzystania ze świadczeń z funduszu socjalno-bytowego są pracownicy opłacający składki na ten fundusz. W regulaminie funduszu należy zatem wskazać, kto jest uprawniony do świadczeń. Regulaminowe postanowienie w tym zakresie może wyglądać następująco:

(...)

§...

1. Fundusz socjalno-bytowy tworzy się na rzecz pracowników, opłacających systematycznie składki członkowskie przez okres 2 lat, oraz bliskich im osób.

2. Przez osoby bliskie dla członka funduszu należy rozumieć:

• współmałżonka,
• dzieci własne, przysposobione, pasierbów,
• inną osobę wskazaną przez członka funduszu.

Źródłem finansowania funduszu socjalno-bytowego są przeważnie składki pracowników i środki obrotowe pracodawcy.

Obciążenia związane z funduszem

Organizując pomoc socjalną w formie funduszu socjalno-bytowego pracodawca może przyznawać świadczenia, które są zwolnione ze składek ZUS. Podstawowym warunkiem jest jednak utworzenie funduszu socjalno-bytowego w ramach układu zbiorowego pracy.

Przyznane na tej podstawie świadczenia z funduszu są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne do wysokości odpisu podstawowego wynikającego z ustawy o zfśs, tj. w 2012 r.:

• do 1093,93 zł na pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy w normalnych warunkach,
• do 1458,57 zł na pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze,
• do 145,86 zł na pracownika młodocianego w pierwszym roku pracy,
• do 175,03 zł na pracownika młodocianego w drugim roku pracy,
• do 204,20 zł na pracownika młodocianego w trzecim roku pracy.

Świadczenia przyznane z tego funduszu podlegają natomiast opodatkowaniu w pełnej wysokości.

WAŻNE!

Świadczenia z funduszu socjalno-bytowego utworzonego na podstawie układu zbiorowego są zwolnione ze składek ZUS do wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w ustawie o zfśs, ale w całości podlegają opodatkowaniu.

Korzystanie z funduszu musi odbywać się na zasadach uznanych za działalność socjalną na rzecz pracowników, a zatem pracodawca powinien np. różnicować wysokość i rodzaj świadczeń przyznawanych uprawnionym osobom. W przeciwnym razie ZUS może słusznie zakwestionować zwolnienie ze składek świadczeń finansowanych z funduszu socjalno-bytowego. Wówczas od przekazanych świadczeń pracodawca ma obowiązek naliczyć składki i odprowadzić je do ZUS wraz z należnymi odsetkami (art. 23 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Podstawa prawna:

• art. 9, art. 77¹–77², art. 238–241³⁰ Kodeksu pracy,
• art. 4–6 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.),
• § 2 pkt 20 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.),
• art. 23 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• art. 1 ustawy z 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. Nr 291, poz. 1707).

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po naszą publikację

Czas pracy 2021. Planowanie, rozliczanie i ewidencja

Tylko teraz

69,00 zł

Przejdź do sklepu