Kto może otrzymać świadczenia opiekuńcze

Od momentu wejścia w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. od 1 maja 2004 r., głównym adresatem świadczenia pielęgnacyjnego był i pozostaje opiekun dziecka niepełnosprawnego. Dlatego też większość warunków związanych z przyznawaniem tego świadczenia odnosi się do sytuacji opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym, także pełnoletnim.

Osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje matce lub ojcu albo innej osobie, na której ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności), albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu zapewnienia opieki z uwagi na niepełnosprawność podopiecznego. Istotne jest ponadto spełnienie warunków po stronie osoby wymagającej opieki. Otóż musi to być osoba wymagająca stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Opieki może wymagać nie tylko dziecko, ale również inna osoba, jeśli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Należy podkreślić, że opiekunem faktycznym dziecka w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych jest osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, czyli taka osoba, która wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka.

Wskaźniki i stawki: świadczenia opiekuńcze >>

Natomiast krąg osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

W szczególności obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, a więc nie może zostać przyznane powinowatym. Natomiast w przypadku osób spokrewnionych może zostać przyznane nie tylko krewnym w linii prostej z osobą wymagającą opieki, ale także rodzeństwu. Przy czym na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek alimentacyjny (tj. osobie innej niż rodzice i dzieci), świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w przypadku, gdy nie ma osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie jest w stanie sprawować opieki. Ustalenie, czy w indywidualnej sprawie zostały spełnione wszystkie warunki, od których jest uzależnione przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, w szczególności ocena, czy rodzic lub dziecko osoby niepełnosprawnej nie jest w stanie sprawować opieki nad tą osobą, należy do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy.

Powyższy krąg osób uprawnionych do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego jest wynikiem realizacji stanowiska Trybunału Konstytucyjnego zawartego w wyrokach z 2008 r., w których stwierdzono, że o świadczenie pielęgnacyjne, poza rodzicem lub opiekunem faktycznym niepełnosprawnego dziecka legitymującego się odpowiednim orzeczeniem, mają prawo ubiegać się także inni członkowie rodziny, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, także w przypadku, gdy pełnią funkcję spokrewnionej rodziny zastępczej.