Wynagrodzenie akordowe

Wynagradzanie w systemie akordowym jest najbardziej korzystne dla pracowników zatrudnianych w firmach, w których liczą się efekty ilościowe pracy, np. w firmach produkujących określone dobra materialne.

Wysokość wynagrodzenia pracownika wykonującego pracę w systemie akordowym zależna jest – w przeciwieństwie do wynagradzania w systemie czasowym lub prowizyjnym – od jego wydajności i stopnia wyrobienia danej normy, np. od liczby uszytych spodni, wykonanych okien czy zamontowanych urządzeń. Pracodawca zatrudniający pracownika, który będzie wykonywał pracę według stawek akordowych, powinien w umowie o pracę wpisać wysokość tych stawek, chyba że zostały one zapisane w regulaminie wynagradzania obowiązującym u danego pracodawcy.

Wynagradzanie w systemie akordowym przez to, że zależy od efektów pracy, jest bardziej motywujące dla pracownika niż wynagradzanie ustalane w stałej miesięcznej wysokości lub wynagrodzenie godzinowe. Z drugiej jednak strony nie zapewnia pracownikowi pewnego i stałego wynagrodzenia. Jednocześnie zatrudnianie w systemie akordowym nie sprzyja współpracy zespołowej między pracownikami, w większości przypadków bowiem każdy z nich w celu osiągnięcia jak najwyższych dochodów zorientowany jest na siebie.

Pracodawcy mają swobodę w wyborze systemów wynagradzania zatrudnionych pracowników, są jednak również takie zawody (kierowcy), w których przepisy zabraniają wprowadzania wynagrodzenia akordowego ze względu na bezpieczeństwo.

Czy wprowadzając nowy składnik płacowy trzeba zmienić regulamin wynagradzania >>

Ustalanie wynagrodzenia w systemie akordowym

Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy (art. 78 § 1 k.p.). W systemie wynagradzania akordowego wynagrodzenie za pracę obliczane jest w zależności od liczby jednostek (sztuk) produktu (usług), które pracownik wykonał w określonej jednostce czasu. Oznacza to, że wynagrodzenie pracownika jest bezpośrednio uzależnione od wydajności jego pracy.

Przepisy Kodeksu pracy wskazują na możliwość stosowania norm pracy stanowiących miernik nakładu, wydajności oraz jakości świadczonej pracy przez pracownika, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy (art. 83 § 1 k.p.). Normy pracy są ustalane z uwzględnieniem osiągniętego poziomu techniki i organizacji pracy oraz mogą być zmieniane w miarę wdrażania technicznych i organizacyjnych usprawnień zapewniających wzrost wydajności pracy. Normy te wskazują, ile produktów pracownik powinien wykonać w określonej jednostce czasu, czyli w ciągu godziny w warunkach uwzględniających aktualny poziom techniki i organizacji pracy. Jak wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 września 2001 r. (I PKN 626/00, OSNP 2003/16/384), akordowy system wynagradzania pracowników nie może obowiązywać bez wprowadzenia norm pracy. Bez określenia norm pracy nie można prawidłowo ustalić ani stawki akordowej (wynagrodzenie za godzinę pracy zgodnej z normą), ani ceny akordowej (iloczyn stawki akordowej i normy pracy). Wynagrodzenie akordowe powinno określać stawkę akordową oraz normy pracy (wyrok SN z 27 maja 1999 r., I PKN 89/99, OSNP 2000/16/611).

Pracodawca w trakcie zatrudnienia pracownika może zmieniać ustalone normy pracy. O zmianie normy pracy pracownicy powinni być powiadomieni co najmniej na 2 tygodnie przed wprowadzeniem nowej normy. Sposób zawiadomienia pracowników o zmianie normy pracy nie został powszechnie określony. Może on nastąpić w każdy sposób przyjęty u pracodawcy. Nowe, zmienione normy pracy obowiązują strony po upływie 2-tygodniowego terminu.

Wynagrodzenie akordowe, oprócz normy pracy, powinno określać stawkę akordową.

Wyróżniamy następujące rodzaje akordu:

• akord prosty – wynagrodzenie jest obliczane wprost proporcjonalnie do liczby wykonanych produktów,
• progresywny – stawki wynagrodzenia ulegają podwyższeniu za produkty wytworzone ponad określoną normę; wynagrodzenie wzrasta w zależności od stopnia przekroczenia tej normy,
• zryczałtowany – ustalenie z góry wynagrodzenia za wykonanie całości prac.

Przykład

Pracownik został zatrudniony w systemie wynagradzania akordowego. W umowie znalazł się następujący zapis: pracownik otrzyma 50 gr za pomalowanie jednej bombki; normę pracy ustalono następująco: pomalowanie 12 bombek w ciągu 1 godziny. Jeżeli pracownik pomaluje 12 bombek, wyrabiając ustaloną normę pracy, zarobi 10 zł na godzinę, jeżeli mniej (6 bombek), to za godzinę pracy otrzyma 5 zł.

Miesięczne wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie akordowym nie może być niższe od wynagrodzenia minimalnego ustalonego w 2010 r. jako równowartość kwoty 1317 zł brutto. Dlatego pracownikowi, który w ciągu miesiąca nie osiągnął ww. kwoty, pracodawca jest zobowiązany do „wyrównania” brakującej kwoty, tak aby pracownik otrzymał wynagrodzenie minimalne.

Jaki system czasu pracy

W stosunku do pracowników wykonujących pracę na akord mogą nasuwać się wątpliwości, czy stosuje się wobec nich ogólne przepisy o normach i wymiarze czasu pracy? Czy należy wypłacać im wynagrodzenie i dodatki za nadgodziny lub za pracę w porze nocnej?

Wykonywanie pracy w systemie akordowym to sposób na ustalanie wynagrodzenia pracownika za dany miesiąc, a nie system czasu pracy. Czas pracy pracownika wynagradzanego w systemie akordowym nie różni się od czasu pracy pracowników wynagradzanych w inny sposób, a zastosowanie przez pracodawcę akordowego systemu wynagradzania pracowników nie wyłącza stosowania wobec nich przepisów o czasie pracy, w tym przepisów o wynagradzaniu za godziny nadliczbowe (wyrok SN z 12 czerwca 1997 r., I PKN 204/97, OSNP 1998/10/299).

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe w razie rozpoczęcia pracy w trakcie miesiąca >>

Do pracowników wykonujących pracę w systemie akordowym stosuje się ogólne przepisy dotyczące norm i wymiaru czasu pracy, o których mowa w art. 129 §1 k.p., czyli 8-godzinną normę dobową i przeciętnie 40-godzinną normę tygodniową w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniami przewidzianymi w tym przepisie.

Pracodawca zatrudniający pracownika w systemie akordowym powinien ustalić jego czas pracy we właściwy sposób. Jeśli pracownik wynagradzany akordowo świadczy pracę w podstawowym systemie czasu pracy, to obowiązują go 8-godzinny dzień pracy i przeciętnie 40-godzinny tydzień pracy. Praca wykonywana ponad ustalone normy będzie pracą w godzinach nadliczbowych, za którą pracodawca będzie zobowiązany wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie wraz z dodatkami za pracę w godzinach nadliczbowych. To samo dotyczy pracy w porze nocnej, w niedzielę i święta. Pracodawca za taką pracę powinien wypłacić dodatek do wynagrodzenia (za porę nocną) albo udzielić pracownikowi dnia wolnego od pracy lub wypłacić dodatek do wynagrodzenia.

Podstawa prawna:

• art. 78, 83, 129 Kodeksu pracy.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego:

• wyrok z 21 września 2001 r. (I PKN 626/00, OSNP 2003/16/384),
• wyrok z 27 maja 1999 r. ( I PKN 89/99, OSNP 2000/ /16/611),
• wyrok z 12 czerwca 1997 r. (I PKN 204/97, OSNP 1998/ /10/299).